Energia Odnawialna - Uzasadnione Wątpliwości
Autor: Tomasz Chmal
Rzeczpospolita z dnia 4.06.2005
Panuje przekonanie, że energia ze źródeł odnawialnych jest tania i "zielona", czyli jej wytwarzanie nie szkodzi środowisku. Rzeczywistość jest bardziej skomplikowana.
Wśród wrażliwych na ekologię obywateli "zielona" energia cieszy się niezmiennym poparciem. Popularny jest pogląd, że wystarczy zbudować farmę wiatrową, a energia "sama" się wytwarza. Przepisy prawa nakładają na przedsiębiorstwa energetyczne obowiązek zakupu w 2005 r. przynajmniej 3,1% zielonej energii w portfelu energii sprzedawanej odbiorcom. Obowiązek zakupu tej energii w kolejnych latach wzrasta aż do poziomu 9% w 2010 roku. Skoro to przymus prawny, a nie zapotrzebowanie nabywców, zapewnia zbyt na dany towar, należy wnikliwie przeanalizować argumentację za wprowadzeniem takiego obowiązku.
Kto za to płaci?
Przyjmując dane Urzędu Regulacji Energetyki (URE) za 2003 r. przeciętna cena energii zielonej wyniosła w 2003 r. 219,42 zł/MWh. W założeniach do kalkulacji taryf na 2005 r. URE przewidział, iż cena zielonej energii może wynieść (dla pewnego wolumenu tej energii) nawet 264,68 zł/MWh. Tymczasem cena energii konwencjonalnej w kontraktach dwustronnych wynosi około 122 zł/MWh. Różnica w cenie energii zielonej i konwencjonalnej (przyjmując niższą z podanych wartości) wynosi prawie 100 zł za każdą MWh. Tym samym cena zielonej energii jest prawie dwukrotnie wyższa od ceny energii konwencjonalnej.
Z uwagi na fakt, iż obowiązek zakupu energii zielonej w 2003 r. dotyczył 2.548 GWh (2,65% portfela energii) przedsiębiorstwa energetyczne zmuszone były wydać na zakup zielonej energii dodatkowo około 250 milionów złotych. Mając na uwadze, iż w 2005 r. obowiązek zakupu energii zielonej dotyczy już 3,1% portfela energii sprzedawanego odbiorcom i będzie wzrastał w kolejnych latach, a ponadto brak jest podaży zielonej energii na rynku, jej koszty mogą rosnąć dramatycznie. Zrozumiałe jest, że koszty energii zielonej będą przenoszone na odbiorców końcowych.
Wątpliwości technologiczne
Oprócz wysokich kosztów wytwarzania, z zieloną energią wiąże się także podstawowe ryzyko technologiczne. Energia zielona w szczególności wiatrowa ma bardzo nierównomierny cykl produkcyjny tj. jej produkcja może mieć miejsce tylko przy określonym natężeniu wiatru. Oznacza to, że system energetyczny pobierający zieloną energię musi posiadać rezerwowe konwencjonalne źródło wytwórcze o takiej samej mocy. Nie godzimy się przecież, aby wyłączyć oświetlenie ulic lub blok operacyjny w szpitalu wówczas gdy wiatr przestaje wiać.
Z punktu widzenia odbiorcy energii zielonej i systemu elekroenergetycznego kraju nie jest to sytuacja dobra. Upraszczając, producent zielonej energii wysyła do odbiorcy następujący komunikat: będę produkował i dostarczał energię, ale tylko wtedy, gdy będą odpowiednie warunki pogodowe, a ty będziesz mi za to płacił dwa razy tyle ile musiałbyś zapłacić na rynku kupując energię konwencjonalną, a wówczas, gdy nie będę mógł produkować kupisz sobie energię gdzie indziej. Pytanie, jaki przedsiębiorca zgodziłby się na taką transakcję? W przypadku energii zielonej nie ma jednak wyjścia. Obowiązek zakupu energii zielonej poparty jest autorytetem państwa, które za jego niewypełniene może nałożyć na przedsiębiorstwo energetyczne karę pieniężną nie niższą niż dwukrotna wartość energii niezakupionej zielonej energii.
Czy na pewno zielona ?
W dyskusji na temat zielonej energii wskazuje się na proekologiczny charakter tej energii oraz zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego państwa (własne źródła paliwa).
Z tymi argumentami trudno się zgodzić. Farmy wiatrowe zwykle lokalizowane są na szlakach migracyjnych ptaków, co oznacza, że bardzo często wiatraki powodują znaczne spustoszenie w przelatujących tam stadach. Stąd np. w Holandii ekolodzy przestali popierać farmy wiatrowe. Również produkcję energii zielonej z biomasy trudno jest uznać za ekologiczną. Produkcja ta zakłada spalanie cennego drewna po to, aby wyprodukować pewne ilości " zielonej" energii. Produkcja energii z biomasy wpłynęła na pogorszenie warunków działania przemysłu drzewnego, który musi konkurować o surowiec z producentami energii z biomasy.
Trudno jest mówić o poprawie bezpieczeństwa energetycznego w sytuacji, gdy z uwagi na brak pewności dostaw energii zielonej, muszą powstawać konwencjonalne źródła energii. Ostatnie studia niemieckiej Agencji Energetycznej wykazały, że pozytywne efekty ekologiczne można osiągnąć znacznie szybciej i taniej, instalując nowoczesne filtry w konwencjonalnych elektrowniach. Wysoka cena zielonej energii wpływa na pogorszenie konkurencyjności całej gospodarki, i w Niemczech, które w największym stopniu "postawiły na wiatr" coraz częściej pojawiają się badania podważające sensowność tej polityki.
Wprowadzeniu obowiązku zakupu zielonej energii w Polsce nie towarzyszyła należyta refleksja nad skutkami takiego działania na gospodarkę. Uzasadnienia dokumentów rządowych dotyczące zielonej energii posługują się ogólnikami. Mowa jest ochronie środowiska, nowych miejscach pracy, a gdy brakuje innych argumentów wskazuje się na wymogi UE. Trudno oprzeć się wrażeniu, iż nasi decydenci bezwiednie poddali się dyktatowi mody intelektualnej panującej w niektórych państwach Europy i przyjęli, iż tak być musi. Być może warto odwrócić ten sposób myślenia i zainteresować zieloną energią polskich przedstawicieli w instytucjach UE.
Wydaje się, że jeżeli energia odnawialna funkcjonuje przede wszystkim dzięki przymusowi prawnemu jej zakupu, (a tak się dzieje np. w przypadku energii wiatrowej), to jej uzasadnienie technologiczne i ekonomiczne, a co więcej "zielony" charakter, jest co najmniej wątpliwe.
Autor jest ekspertem Instytutu Sobieskiego.