Wprowadzenie
„Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski” ustanowiony przez Radę Ministrów w maju 2002 roku jest wyrazem uznania przez nasz kraj standardów europejskich w zakresie ochrony zdrowia mieszkańców i zanieczyszczenia środowiska.
Program eliminacji azbestu z obszaru kraju przewidziany na 30-letni okres realizacji jest szczególnym wyzwaniem dla służb odpowiedzialnych za ochronę zdrowia mieszkańców, bowiem oczyszczanie kraju z azbestu musi się odbywać w sposób kontrolowany, tak aby nie powodować zwiększania emisji włókien do środowiska i związanego z tym zagrożenia zdrowia ludności.
Azbest - niezwykły minerał ze względu na swoje unikalne właściwości takie jak niepalność, odporność na wszelkiego rodzaju chemikalia, wodę morską, wytrzymałość na rozciąganie i zgniatanie, a także możliwość przędzenia, stosowany był w wielu technologiach, zarówno w przemyśle jak i do wyrobów użytku powszechnego. Szczególne zastosowanie znalazły wyroby azbestowo-cementowe w budownictwie. Lekkie, wytrzymałe, odporne na działanie czynników atmosferycznych płyty eternitowe zastąpiły w latach 60-tych strzechy i inne łatwopalne pokrycia dachowe powszechnie stosowane we wschodniej i centralnej Polsce. Stosowano je także jako płyty elewacyjne w budownictwie wielkopłytowym. Trwałość tych materiałów wynosi 30-60 lat, co znalazło odzwierciedlenie w długości trwania „Programu”.
Rakotwórczość azbestu została ostatecznie udokumentowana i powszechnie uznana dopiero w latach 80-tych ub. wieku. Szacuje się, że na świecie w ostatnich latach azbest był przyczyną ponad 100 tys. zgonów rocznie. Dlatego też współcześnie azbest uznany jest za jeden z najbardziej rozpowszechnionych czynników rakotwórczych w środowisku. W wielu krajach wprowadzono zakaz produkcji i importu wyrobów azbestowych.
W Polsce „Ustawa o zakazie stosowania wyrobów azbestowych” z dnia 19 marca 1997 r. rozwiązała problemy związane z ekspozycją zawodową w przemyśle przetwórstwa surowca oraz zapobiegła dalszemu stosowaniu i gromadzeniu wyrobów zawierających azbest. Pozostały problemy obecności w środowisku komunalnym ogromnych ilości wyrobów azbestowo-cementowych, które ulegając degradacji stanowią źródło ciągłej emisji włókien do powietrza. Włókna azbestu są praktycznie niezniszczalne, a ich kumulowanie się w płucach powoduje, zwykle po kilkunastu latach, pojawianie się nowotworów złośliwych.
Oczywistym staje się fakt, że rozbiórki i usuwanie materiałów zawierających azbest muszą być prowadzone zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, w sposób nie zagrażający zdrowiu osób wykonujących te prace, zdrowiu mieszkańców i otoczeniu. Również postępowanie z odpadami zawierającymi azbest uznanymi za niebezpieczne musi przebiegać zgodnie z odpowiednimi procedurami.
„Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski” koordynowany przez Ministerstwo Gospodarki wymaga współpracy wielu instytucji i organów państwowych oraz samorządowych a także placówek naukowych. Wynika stąd konieczność szkolenia osób bezpośrednio uczestniczących oraz wspomagających realizację „Programu”.
W realizacji „Programu” pracownikom ochrony zdrowia przypada szczególne zadanie w minimalizowaniu ryzyka zapadalności na choroby powodowane azbestem. Organizowane szkolenia dla lekarzy oraz inspektorów Państwowej Inspekcji Sanitarnej w ramach Projektu Transition Facility PL 2005/017-488.01.07.01 pn. „Wzmocnienie wprowadzenia w życie prawodawstwa UE odnoszącego się do azbestu i materiałów zawierających azbest” mają na celu m.in. dostarczenie uczestnikom wiedzy na temat zagrożenia i ryzyka zdrowotnego powodowanego azbestem, profilaktyki, diagnozowania i orzekania w chorobach azbestowych, a także zapoznanie słuchaczy z regulacjami prawnymi dotyczącymi szeroko rozumianej problematyki azbestowej w Unii Europejskiej.
Neonila Szeszenia-Dąbrowska
2
1