dr Beata Świątkowska
Instytut Medycyny Pracy w Łodzi
zasady bezpieczeństwa pracy z azbestem
materiały zawierające azbest, ich bezpieczna eksploatacja
i usuwanie
Produkcja materiałów zawierających azbest rozpoczęła się w Polsce w 1907 roku i trwała aż do roku 1998, kiedy to mocą Ustawy z dnia 19 czerwca 1997 roku zakazano produkcji, obrotu oraz wprowadzania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej azbestu oraz wyrobów zawierających ten minerał [1]. Wprowadzony zakaz nie eliminuje jednak problemu, jakim jest ogromna ilość wytworzonych i nadal będących w eksploatacji wyrobów zawierających azbest na terenie naszego kraju. W Polsce ponad 80% azbestu zostało zużyte do wyrobu materiałów budowlanych. Szacuje się, że na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej znajduje się około 15,5 milionów ton wyrobów zawierających azbest w tym 14,9 milionów ton płyt azbestowo-cementowych oraz 600 tys. ton rur i innych wyrobów azbestowo-cementowych. Trwałość tych materiałów określa się na około 30 lat, po tym czasie powstaje problem ogromnej ilości odpadów niekorzystnie oddziaływujących zarówno na środowisko naturalne jak i na zdrowie mieszkańców [2].
Materiały zawierające azbest i ich bezpieczna eksploatacja
Ze względu na właściwości jakimi charakteryzuje się azbest był on szeroko wykorzystywany w budownictwie głównie w takich wyrobach jak: eternit, czyli płyty faliste azbestowo-cementowe o zawartości azbestu 10-13%, do pokryć dachowych, płyty prasowane płaskie o zbliżonej zawartości azbestu, płyty KARO stanowiące dachowe pokrycia lub elewacje, rury azbestowo-cementowe wysokociśnieniowe z zawartością krokydolitu i kanalizacyjne używane także w przewodach wentylacyjnych i dymowo-spalinowych (około 22% azbestu) oraz kształtki azbestowo-cementowe i inne. Azbest mógł być również stosowany wszędzie tam, gdzie potrzebna była podwyższona odporność ogniowa i zabezpieczenia ogniochronne a także elementach wygłuszających hałas.
Wykorzystanie azbestu lub wyrobów zawierających włókna azbestowe dopuszcza się w użytkowanych obiektach lub urządzeniach jednak nie dłużej niż do dnia 31 grudnia 2032 roku. Jednocześnie przy wykorzystaniu azbestu i jego wyrobów spełniony musi być wymóg uwzględnienia okresu upływu gwarancji producenta oraz wyniki przeprowadzonych kontroli i oceny stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania tych wyrobów. Pierwszym etapem przygotowania prac celem ewentualnego oczyszczenia danego obiektu z azbestu jest lokalizacja wyrobów zawierających azbest w tym obiekcie. Właściciel, zarządca lub użytkownik obiektu, urządzenia budowlanego, instalacji przemysłowej lub innego miejsca w którym występują wyroby zawierające azbest ma obowiązek dokonania ich inwentaryzacji poprzez sporządzenie spisu z natury zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 października 2003 roku [3]. Odpowiednią informację, aktualizowaną co roku, przygotowuje się zarówno dla wyrobów nadal eksploatowanych, jak również dla tych, których wykorzystywanie zostało zakończone. Następnie wypełnione formularze muszą zostać przesłane w terminie do 31 stycznia wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta w przypadku osoby fizycznej oraz wojewodzie, jeżeli właścicielem budynku lub urządzenia jest osoba prawna. Właściwość miejscowa organu zależy od lokalizacji danego obiektu. Zebrane informacje od osób fizycznych o rodzaju, ilości i miejscach występowania wyrobów zawierających azbest wójt, burmistrz lub prezydent miasta przedkłada następnie wojewodzie do dnia 31 marca za poprzedni rok kalendarzowy, począwszy od danych za rok 2003 [4]. Wyniki inwentaryzacji są gromadzone w rejestrach na poziomie każdego województwa i powinny służyć ocenie zagrożeń dla ludzi i środowiska w danym regionie. Obowiązek prowadzenia takiego rejestru i kontrola jego prawidłowego działania spoczywa na marszałku województwa [5]. Drugi egzemplarz właściciel, zarządca lub użytkownik obiektu, instalacji lub innego miejsca w którym występują wyroby zawierające azbest ma obowiązek przechowywać do czasu sporządzenia następnej informacji. Wzory informacji niezbędnych dla potrzeb inwentaryzacji wyrobów zawierających azbest przedstawiono w tabelach 1 i 2. Właściciel, zarządca lub użytkownik miejsca na terenie którego był lub jest wykorzystywany azbest ma także obowiązek zaznaczenia na planach sytuacyjnych miejsc występowania tych wyrobów oraz ich oznakowania i umieszczenia w widocznym miejscu instrukcji bezpiecznego postępowania oraz sporządzenia corocznie planu kontroli jakości powietrza. W przypadku braku możliwości trwałego umieszczenia oznakowania na urządzeniach zawierających azbest, oznakowanie należy umieścić w każdym pomieszczeniu, w którym to taka instalacja lub urządzenie znajduje się dodając ostrzeżenie „Pomieszczenie zawiera azbest”. W chwili ujawnienia widocznych uszkodzeń lub zużycia wyrobu zawierającego azbest właściciel, zarządca lub użytkownik powinien usunąć taki wyrób. Projekt techniczny usuwania lub wymiany wyrobów zawierających azbest wraz z harmonogramem prac a w szczególności wykonanie stężenia pyłów zawierających azbest przed i po wykonaniu prac powinien zostać sporządzony na koszt właściciela, zarządcy lub użytkownika instalacji lub urządzenia. Wykorzystanie instalacji lub urządzenia po ich oczyszczeniu możliwe jest pod warunkiem stwierdzenia nieprzekroczenia najwyższego dopuszczalnego stężenia pyłów (NDS) zawierających azbest w środowisku pracy.
Kwestię bezpiecznego użytkowania oraz sukcesywnej eliminacji produktów azbestowych reguluje Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 roku [6], które zostało wydane na podstawie cytowanej wyżej Ustawy o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest. Zgodnie z postanowieniami tego rozporządzenia bezpieczne użytkowanie wyrobów zawierających azbest o gęstości objętościowej równej lub większej niż 1000 kg/m3 (wyroby azbestowe twarde) jest możliwe po stwierdzeniu braku widocznych uszkodzeń mogących stwarzać warunki dla emisji azbestu do środowiska.
Przepisy rozporządzenia pozwalają na dalsze użytkowanie tych wyrobów po ich zabezpieczeniu szczelną powłoką ochronną z głęboko penetrujących środków wiążących azbest, posiadających odpowiednia aprobatę techniczną lub szczelną zabudową bez naruszenia samego wyrobu oraz ścisłego przestrzegania wymagań w zakresie ochrony środowiska. |
Właściciel, użytkownik wieczysty lub zarządca nieruchomości a także obiektu, urządzenia budowlanego, instalacji przemysłowej lub innego miejsca zawierającego azbest został zobowiązany do przeprowadzania okresowych kontroli stanu tych wyrobów oraz sporządzania oceny stanu i możliwości ich bezpiecznego użytkowania. Formularz oceny stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest przedstawiono w tabeli 3. Ilość punktów uzyskanych w tej ocenie decyduje o trybie dalszego postępowania z ocenianymi wyrobami i o pilności prac związanych z usuwaniem lub naprawą tych produktów. Jeden egzemplarz przeprowadzonej oceny powinien zostać przekazany właściwemu organowi nadzoru budowlanego w terminie 30 dni od daty jej sporządzania, natomiast drugi przechowywany łącznie z dokumentacją miejsca zawierającego azbest do czasu sporządzenia następnej oceny. Kontrole stanu tych wyrobów powinny być przeprowadzane w terminach wynikających z dokonanej oceny. Wyroby, które w wyniku oceny nie spełniają warunków bezpiecznego użytkowania powinny zostać bezzwłocznie usunięte.
Przygotowanie do prac związanych z zabezpieczaniem lub usuwaniem azbestu
Przed rozpoczęciem prac polegających na zabezpieczaniu lub usuwaniu wyrobów zawierających azbest właściciel, użytkownik wieczysty lub zarządca nieruchomości ma obowiązek zgłoszenia faktu rozpoczęcia prac właściwemu organowi administracji architektoniczno-budowlanej. W zgłoszeniu takim powinien zostać określony rodzaj, zakres i sposób wykonywania robót budowlanych oraz termin ich rozpoczęcia i inne dokumenty określone w przepisach Ustawy - Prawo budowlane [7]. Prace budowlane można rozpocząć po 30 dniach od dnia doręczenia zgłoszenia o ile właściwy organ nie wniesie, w drodze decyzji, sprzeciwu. Właściwy organ nadzoru budowlanego może nałożyć, obowiązek uzyskania pozwolenia na wykonanie określonych robót budowlanych, gdy ich realizacja może spowodować pogorszenie stanu środowiska lub pogorszenie warunków zdrowotno-sanitarnych, a do których niewątpliwie mogą należeć prace związane z usuwaniem azbestu.
Wykonawcy prac rozbiórkowych polegających na usuwaniu materiałów zawierających azbest są więc wytwórcami odpadów niebezpiecznych. Zgodnie z przepisami Ustawy z 2001 roku o odpadach są zatem zobowiązani do uzyskania decyzji zatwierdzającej program gospodarki odpadami niebezpiecznymi, jeżeli wytwarzają powyżej 100 kg odpadów niebezpiecznych rocznie (0,1 Mg) lub przedłożenia informacji o wytworzonych odpadach oraz sposobach gospodarowania wytworzonymi odpadami, gdy liczba ta nie przekroczy 100 kg [8]. Informację o wytwarzanych odpadach oraz sposobach gospodarowania wytworzonymi odpadami przedkłada się w czterech egzemplarzach właściwemu organowi, marszałkowi województwa lub staroście, w terminie 30 dni przed rozpoczęciem działalności powodującej powstawanie odpadów lub zmianą tej działalności wpływającą na ilość lub rodzaj wytwarzanych odpadów lub sposobów gospodarowania nimi. W przypadku stwierdzenia przez organ na podstawie złożonej informacji lub własnych ustaleń, że odpady niebezpieczne wytworzone w ilości do 100 kg rocznie mogą powodować, ze względu na ich ilość lub rodzaj, zagrożenie dla życia, zdrowia ludzi lub środowiska, organ w terminie 30 dni od otrzymania informacji zobowiązuje, w drodze decyzji, wytwórcę odpadów do przedłożenia wniosku o zatwierdzenie programu gospodarki odpadami niebezpiecznymi.
Program gospodarki odpadami niebezpiecznymi, dołączany do wniosku o wydanie decyzji zatwierdzającej program gospodarki odpadami niebezpiecznymi, powinien zawierać:
wyszczególnienie rodzajów odpadów niebezpiecznych przewidzianych do wytwarzania, a w przypadkach, gdy określenie rodzaju nie jest wystarczające do ustalenia zagrożeń jakie mogą powodować odpady niebezpieczne,
określenie ilości odpadów niebezpiecznych poszczególnych rodzajów przewidzianych do wytwarzania w ciągu roku,
informacje wskazujące na sposoby zapobiegania powstawaniu odpadów niebezpiecznych lub ograniczania ilości odpadów i ich negatywnego oddziaływania na środowisko,
opis dalszego sposobu gospodarowania odpadami niebezpiecznymi, z uwzględnieniem zbierania, transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych,
wskazanie miejsca i sposobu oraz rodzaju magazynowanych odpadów niebezpiecznych.
Wniosek o zatwierdzenie programu gospodarki odpadami niebezpiecznymi, do którego dołącza się ten program, wytwórca odpadów niebezpiecznych obowiązany jest przedłożyć właściwemu organowi na dwa miesiące przed rozpoczęciem działalności powodującej powstawanie odpadów niebezpiecznych lub zmianą tej działalności wpływającą na rodzaj, ilość wytwarzanych odpadów niebezpiecznych lub sposób gospodarowania nimi. Właściwym organem w sprawach przedsięwzięć i zdarzeń na terenach zakładów, gdzie jest eksploatowana instalacja, która jest kwalifikowana jako przedsięwzięcie mogące znacząco oddziaływać na środowisko jest marszałek województwa, natomiast dla innych starosta. Właściwość miejscową organu ustala się według miejsca wytwarzania odpadów niebezpiecznych. Marszałek województwa zatwierdza program gospodarki odpadami niebezpiecznymi wytwórcom w ilości powyżej 0,1 Mg (100 kg) rocznie. Wojewoda jest właściwy w sprawach przedsięwzięć i zdarzeń na terenach zamkniętych.
Każdy pracodawca zatrudniający pracowników przy usuwaniu wyrobów zawierających azbest, przed przystąpieniem do prac ma obowiązek zgłoszenia właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy oraz właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu fakt rozpoczęcia działalności, w trakcie której powstają w środowisku pracy czynniki szkodliwe [9]. Azbest zgodnie z postanowieniami zawartymi w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 28 września 2005 roku w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem został zaliczony do pierwszej kategorii substancji rakotwórczych [10]. Azbest jako czynnik rakotwórczy został także zmieszczony wykazie substancji i preparatów o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w załączniku do Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 1 grudnia 2004 r. w sprawie w sprawie substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy [11]. Przepisy powołanego rozporządzenia zobowiązują pracodawcę do prowadzenia rejestru prac, których wykonywanie powoduje konieczność pozostawania w kontakcie z substancjami, preparatami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym lub mutagennym. Rejestr taki powinien obejmować wykaz i opis stanowisk pracy na których występuje narażenie, liczbę pracowników pracujących w narażeniu, określenie rodzaju substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym powodujących narażenie, rodzaj kontaktu, wielkość narażenia i czas jego trwania oraz rodzaje podjętych środków i działań ograniczających poziom narażenia. Pracodawca jest obowiązany przechowywać taki rejestr przez okres 40 lat po ustaniu narażenia, a w przypadku likwidacji zakładu pracy przekazać rejestr właściwemu państwowemu wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu. Zakres danych objętych rejestrem prac pracodawca ma obowiązek przesłania właściwemu państwowemu wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu oraz właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy niezwłocznie po rozpoczęciu działalności oraz corocznie w terminie do dnia 15 stycznia na druku „Informacji o substancjach, preparatach, czynnikach lub procesach technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym”, według wzoru stanowiącego załącznik nr 2 do rozporządzenia.
Przed rozpoczęciem prac oczyszczających budynki z azbestu wykonawca prac jest zobowiązany do opracowania szczegółowego planu prac, który zawiera następujące informacje:
miejsce wykonywania prac i okres trwania prac,
rodzaj azbestu w wyrobach do usunięcia,
szacunkowa ilości odpadów,
informacje o rodzaju i metodach wykonywania prac,
zakres niezbędnych zabezpieczeń pracowników i środowiska, sposobów minimalizacji emisji pyłów azbestu,
ustalenie niezbędnego monitoringu jakości powietrza (dla wyrobów tzw. miękkich i zawierających krokidolit również w trakcie prowadzenia prac),
zasady informowania pracowników o sposobach postępowania i niezbędnych środkach ochronnych.
Pracodawca powinien upewnić się, iż plan pracy został wyjaśniony pracownikom i innym osobom zaangażowanym w prace. Plan prac powinien być dostosowany do założonego celu tak aby jego realizacja nie stwarzała ryzyka narażenia zdrowia i bezpieczeństwa pracowników oraz osób trzecich oraz w pełni obejmować informacje specyficzne dla danego terenu np. wyznaczoną trasę do usuwania odpadów. Prace powinny przebiegać stopniowo od góry do dołu celem zapobieżenia wtórnemu skażeniu oczyszczanych powierzchni. Wykonawca prac demontażowych musi również posiadać niezbędne do wdrożenia tych procedur dostępne i w należytym stanie wyposażenie techniczne i socjalne oraz dysponować odpowiednio przeszkolonymi pracownikami w zakresie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy w kontakcie z azbestem lub wyrobami zawierającymi azbest. Szkolenie w wymiarze 5,5 godzin dydaktycznych powinno obejmować zagadnienia dotyczące potencjalnego zagrożenia zdrowia wynikającego z narażenia na działanie pyłu azbestu, dopuszczalnych i faktycznych stężeń pyłu azbestu w środowisku pracy, przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest oraz postępowania w sytuacjach awaryjnych. Szczegółowy program szkoleń określa Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 14 października 2005 roku [12].
Szkolenie takie jest również wymagane osób kierującymi takimi pracownikami oraz dla pracodawców. |
Przygotowania powinny również obejmować usunięcie wszelkich odpadów nieazbestowych np. na trasach prowadzenia przyszłych prac lub usytuowania kontenerów. Konieczne jest także usuniecie lub przykrycie elementów, które byłoby później trudno oczyścić gdyby uległy skażeniu oraz zablokowanie otworów np. systemów wentylacyjnych czy klimatyzacyjnych.
Zasady bezpiecznego prowadzenia prac oraz minimalizowania narażenia na pył azbestu
Pracodawca zatrudniający pracowników przy pracach polegających na naprawie lub usuwaniu wyrobów zawierających azbest powinien być świadomy ryzyka kontaktu z pyłem azbestowym przy wykonywaniu tego typu prac a tym samym przestrzegać zasad minimalizowania narażenia na ten czynnik.
Ograniczanie skażenia włóknami azbestowymi zarówno środowiska pracy jak i środowiska komunalnego możliwe jest po przez:
izolowanie od otoczenia obszaru prac (np. za pomocą pokrycia powierzchni mogącej ulec skażeniu grubą folią polietylenową),
ogrodzenie terenu prac z zachowaniem bezpiecznej odległości od traktów komunikacyjnych dla osób pieszych,
umieszczenie tablic ostrzegawczych o treści: „Uwaga! Zagrożenie azbestem”, „Osobom nieupoważnionym wstęp wzbroniony”,
zastosowanie odpowiednich środków technicznych celem zmniejszenia emisji włókien azbestu i ich unoszenie się w powietrzu,
zapewnienie bezpiecznego pakowania, tymczasowego składowania oraz transportu wszelkich odpadów azbestowych, w tym brudnej odzieży, sprzętu i zużytych elementów filtracyjnych,
staranne oczyszczanie miejsc prac,
zachowanie procedur higieny zdejmowania i czyszczenia sprzętu użytego do prac.
Celem zapobiegania rozprzestrzeniania się skażenia azbestem niezbędne jest zbudowanie osłony dla prac związanych z usuwaniem azbestu wewnątrz obiektów. Do konstrukcji osłony można użyć grubego polietylenu, który po zakończeniu pracy można usunąć jak odpady zawierające azbest. Osłona tak powinna pokrywać podłoże, śluzę powietrzną dla pracowników wchodzących i opuszczających teren osłony, oddzielną śluzę do transportowania odpadów, wentylację systemu odprowadzania zanieczyszczeń (blok podciśnienia), panele podglądowe umożliwiające podgląd wszystkich kluczowych obszarów oraz w przypadku, gdy jest to możliwe bezpośrednie połączenie z blokiem oczyszczania.
Minimalizacja ryzyka narażenia na pył azbestu pracowników w trakcie wykonywania określonych prac możliwa jest między innymi dzięki ograniczeniu liczby pracowników uprawnionych do wstępu na teren prac i przebywających w strefach zagrożenia, stosowaniu odpowiednich środków technicznych minimalizujących emisję włókien azbestu do otoczenia oraz zapewnieniu pracownikom środków ochrony indywidualnej właściwych dla ich poziomu narażenia. |
Techniczne możliwości ograniczające emisję pyłu azbestu do środowiska pracy lub środowiska naturalnego dotyczą przede wszystkim zaopatrzenia maszyn i innych urządzeń stosowanych przy pracach związanych z zabezpieczaniem bądź usuwaniem wyrobów zawierających azbest w instalacje odciągów miejscowych z wysoko efektywnymi filtrami. Istotne jest niestosowanie zamiatania ani czyszczenia sprężonym powietrzem. Uprzątnięcie terenu wykonania prac oraz wszelkie czyszczenie np. odzieży i obuwia roboczego z pyłu azbestu powinno odbywać się z wykorzystaniem wysoko skutecznych urządzeń filtracyjno-wentylacyjnych (np. specjalnych odkurzaczy typ H) lub metod tłumiących pył, jak wilgotne szmaty, lepkie tkaniny, czy mokre mopy. W wypadku demontażu obiektów zawierających azbest, zgodnie z dotychczasowymi doniesieniami ekspertów, emisja włókien azbestu jest mniejsza po ich całkowitym nawilgoceniu, czyli nasiąknięciu wodą. Dlatego też niezbędne jest nawilżenie wyrobów zawierających azbest przed ich usuwaniem lub demontażem i utrzymywanie ich w stanie wilgotnym przez cały okres trwania prac. Możliwe jest również zastosowanie środków impregnujących, płynów głęboko penetrujących lub wody z dodatkiem wiążącym włókna azbestu i innych np. substancji zapobiegających zamarzaniu. Do alternatywnych technik zwilżania materiałów zawierających azbest można zaliczyć natryskiwanie bezpowietrzne odpowiednie do zwilżania materiałów porowatych i cienkich jak np. liny, uszczelnienia, płyty izolacyjne oraz metodę igieł wtryskowych wykorzystywanych do zwilżania powierzchni nieprzepuszczalnych np. pomalowanych płyt izolacyjnych. Należy jednak unikać nadmiaru wody powodującego tworzenie szlamu oraz rozważyć niebezpieczeństwa wynikające ze zwiększonego ryzyka poślizgu i upadków w szczególności w pracach na wysokości. W przypadku okoliczności wyjątkowych, gdzie nie jest możliwe usuwanie materiałów zawierających azbest na mokro należy stosować metody kontrolowanego usuwania na sucho, takie jak stosowanie miejscowej wentylacji wyciągowej lub owijanie, cięcie i usuwanie całych odcinków materiałów tzw. metoda glow bag. Ta ostatnia odpowiednia jest w przypadku konieczności odcięcia np. fragmentu rury. Metoda worków rękawicowych polega na zamocowaniu specjalnego worka wykonanego z grubego, przezroczystego plastiku z wbudowanymi integralnymi rękawicami do odcinka rury w otulinie, i kolejno dokonaniu czynności manipulacyjnych przez pracownika wewnątrz worka poprzez rękawice. Materiał usunięty z danego odcinka jest zbierany w dolnej części worka rękawicowego a następnie usuwany wraz z odpadami.
Wyroby azbestowe w miarę możliwości powinny być demontowane w całości (płyty, rury, kształtki), bez jakiegokolwiek uszkadzania, gdzie jest to technicznie możliwe. Demontowanych elementów nie wolno łamać, tłuc, zrzucać swobodnie z wysokości. Nigdy nie należy używać narzędzi o napędzie elektrycznym jak frezarki tarczowe czy szlifierki. Przy pracach należy używać wyłącznie narzędzi ręcznych (np. skrobaków, śrubokrętów, dłut), wolnoobrotowych lub udarowych o napędzie pneumatycznym nastawionych na najniższy bieg wyposażonych w miejscowe instalacje odciągające powietrze. Miejscową instalację wyciągową może stanowić osłona połączona z miejscową wentylacją wyciągową zamocowana wokół koronki wiertniczej lub odkurzanie powierzchniowe, z użyciem dyszy odkurzacza typu H dostosowanego do kontaktu z azbestem.
Praca powinna być tak zorganizowana, aby usunięty materiał był niezwłocznie umieszczany w workach plastikowych lub owijany w grubą folię. Wytworzone odpady muszą być pakowane oddzielnie w szczelne opakowania z folii polietylenowej o wytrzymałości uniemożliwiającej ich rozdarcie i zabezpieczające przed możliwością uwalniania pyłów azbestu do otoczenia. Odpady o gęstości objętościowej poniżej 1000 kg/m3 powinny być dodatkowo zabezpieczone przed emisją włókien azbestowych poprzez ich trwale związanie z cementem (zestalanie przy użyciu cementu). Materiały pozostające w kontakcie z odpadami o gęstości objętościowej równej lub poniżej 1000 kg/m3 również powinny zostać usunięte. Prace zabezpieczające dementowanych elementów powinny być wykonywane codziennie dla danej partii materiałów. Nie dopuszczalne jest nagromadzenie nieopakowanych odpadów i ich narażenie na np. kruszenie pod stopami lub kołami pojazdów. Przed transportem odpady powinny być składowane w zabezpieczonym przed dostępem osób niepowołanych miejscu np. w zamykanym kontenerze lub przykrytej ciężarówce. Opakowania powinny być oznakowane w etykiety informujące o tym, że są to odpady zawierające azbest oraz bezpośrednio ostrożnie zamykane bezpośrednio po ich wypełnieniu. Worki na odpady najlepiej wypełniać tylko częściowo, aby zapewnić ich łatwe i bezpieczne zamknięcie. Przy większych odpadach niemieszczących się w workach w np. całe panele izolacyjne, należy je trzymać nienaruszone i w całości owinąć w folią polietylenową oraz opatrzyć widocznym znakiem ostrzegawczym. Pracę najlepiej wykonywać ostrożnie zapobiegając przypadkowemu uszkodzeniu folii na drodze transportowania do bezpiecznego składowania odpadów. Trasa ta powinna być możliwie najkrótsza i oznakowana tak aby mogła zostać poddana kontroli po wykonaniu prac.
Po zakończeniu pracy należy zapewnić przywrócenie czystości na obszarze pracy, korzystając z odkurzacza typu H lub papierowych zwilżonych ręczników lub ścierek. Wykorzystane materiały (ręczniki, szmaty, elementy filtracyjne, folię polietylenową) należy usunąć tak jak odpady skażone azbestem. Skażona woda musi zostać usunięta poprzez system filtracyjny wody. Należy pamiętać, iż odkurzacz typu H powinien być stosowany w pierwszej kolejności przed użyciem mokrych tkanin, ponieważ wilgoć uszkadza wysokowydajne filtry. Na koniec ważne jest zachowanie higienicznych procedur indywidualnego oczyszczania tak aby nie narazić innych na działanie pyłu azbestu, który może znajdować się na powierzchni np. kombinezonu ochronnego. Kombinezony jednorazowego użytku należy zwijać do wewnątrz, aby zatrzymać pozostałość pyłu. Sprzęt ochrony układu oddechowego powinien być zdejmowany na końcu, po opłukaniu się i umyciu się pod prysznicem, jeżeli prysznic jest dostępny. Odzież jednorazową należy usunąć zachowując procedury przewidziane dla odpadów zawierających azbest, natomiast pozostały oczyścić np. oddając do specjalistycznej firmy zajmującej się tego typu usługami.
Duże znaczenie dla minimalizacji ryzyka uwalniania się pyłu azbestu do otoczenia ma także przygotowanie i organizacja zaplecza budowy, w tym części socjalnej obejmującej urządzenia sanitarno-higieniczne, z możliwością umycia się po pracy w kontakcie z azbestem, pomieszczenie na szatnie czyste i brudne oraz pomieszczenia dla spożywania posiłków i regeneracji. Używany sprzęt powinien być odpowiednio konserwowany i kontrolowany. Niedopuszczalne jest ręczne zamiatanie na sucho jak również czyszczenie przy użyciu sprężonego powietrza.
Bardzo ważne jest również codzienne, staranne oczyszczanie strefy prac, terenu wokół, dróg wewnętrznych oraz maszyn i urządzeń z wykorzystaniem podciśnieniowego sprzętu odkurzającego, zaopatrzonego w filtry o dużej skuteczności ciągu lub na mokro. |
Jeżeli prace prowadzone są w obiektach zamkniętych niezbędny jest również montaż komór dekontaminacyjnych stanowiących łącznik pomiędzy pomieszczeniem stanowiącym strefę prac a innymi pomieszczeniami lub na zewnątrz obiektu. Komora dekontaminacyjna zwana również blokiem oczyszczania składa się zazwyczaj z trzech części: szatni czystej, gdzie personel zdejmuje odzież prywatną i zakłada czyste kombinezony ochronne i sprzęt ochrony układu oddechowego, pomieszczenia z prysznicem oraz szatni brudnej do której pracownicy powracają po zakończonej pracy. W szatni brudnej powinno odbywać się czyszczenie kombinezonów wielokrotnego użycia za pomocą odkurzaczy nadających się do kontaktu z azbestem oraz składowanie wszelkich zużytych materiałów potencjalnie skażonych (ręczników, filtrów, jednorazowych kombinezonów ochronnych) w specjalnie do tego celu przygotowanym miejscu, które następnie muszą zostać zapakowane do worków i usunięte zgodnie z zasadami usuwania odpadów zanieczyszczonych azbestem. W bardziej zaawansowanej praktyce na bloku oczyszczania mogą występować dodatkowe pomieszczenia umożliwiające progresywne oczyszczanie i usuwanie azbestu ze skażonego sprzętu i odzieży. Sprzęt ochrony układu oddechowego powinien być nałożony do momentu przejścia do pomieszczeń prysznicowych i obmycia się pracownika pod prysznicem w ten sposób zapobiegając własnemu narażeniu na działanie azbestu mogącego pochodzić z terenu prac. Wszystkie zużyte ręczniki powinny być traktowane jako potencjalnie zanieczyszczone azbestem i usunięte lub stosownie oczyszczone. Po zakończonej pracy komora dekontaminacyjna powinna zostać starannie oczyszczona oraz rutynowo skontrolowana pod kontem skażenia włóknami azbestu.
Na całym terenie prowadzenia prac powinien obowiązywać bezwzględny zakaz jedzenia w strefie pracy oraz palenia tytoniu, który zwiększa ryzyko występowania raka płuca u pracowników mających kontakt z azbestem. Podczas pracy z azbestem powinien również panować zaostrzony rygor przestrzegania stosowania środków ochrony osobistej właściwych dla poziomu narażenia poszczególnych pracowników [13].
Ostatnim etapem procesu usuwania materiałów azbestowych jest wywóz odpadów na odpowiednio przystosowane do tego celu składowisko. Przewóz odpadów zawierających azbest powinien przebiegać według zasad określonych w Ustawie o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych [14] oraz odpowiednim rozporządzeniu [15].
Na koniec prac demontażowych wykonawca tych robót przedstawia właścicielowi obiektu dokument stwierdzający rzetelność wykonania prac i oczyszczenia z azbestu z zachowaniem odpowiednich przepisów technicznych i sanitarnych. Oświadczenie to przechowuje się przez okres co najmniej 5 lat.
Pracodawca zatrudniający pracowników przy zabezpieczaniu lub usuwaniu wyrobów zawierających azbest jest obowiązany podejmować działania zmniejszające narażenie pracowników na działanie pyłu azbestu. Podczas usuwania materiałów zawierających azbest o gęstości objętościowej mniejszej niż 1000 kg/m3 lub zawierających krokidolit wymagany jest stały nadzór techniczny prawidłowości wykonywania prac ze strony wykonawcy robót oraz badanie jakości powietrza przeprowadzonego przez akredytowane laboratorium. Ocena narażenia zawodowego pracowników na czynniki szkodliwe jest również uregulowana w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2005 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy [16]. W przytoczonym rozporządzeniu określony został tryb, metody, rodzaj oraz częstotliwość wykonywania badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia występujących na konkretnych stanowiskach pracy. Pierwsze pomiary stężenia włókien azbestowych powinny być wykonane nie później niż w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia działalności. Na pracodawcę nałożono obowiązek przeprowadzania pomiarów stężenia pyłu azbestu nie rzadziej niż raz na trzy miesiące, w przypadku stwierdzenia w ostatnio przeprowadzanym badaniu stężenia pyłu azbestu powyżej 0,5 wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia dla tego czynnika oraz co najmniej raz na sześć miesięcy, gdy wartość ta wynosiła powyżej 0,1 do 0,5. W każdym przypadku wprowadzenia zmian w warunkach występowania czynnika szkodliwego dla zdrowia pracodawca jest zobowiązany przeprowadzić dodatkowe pomiary stężenia dla tego czynnika. Również po zakończeniu prac demontażowych należy sprawdzić czystość obiektu przeprowadzając odpowiednie badania czystości powierza, przeprowadzane przez specjalistyczne laboratoria posiadające akredytację. W Polsce najwyższe dopuszczalne stężenie pyłów zawierających azbest w środowisku pracy zostało określone w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 roku z późn. zm. [17, 18] i wynosi dla pyłu całkowitego 0,5 mg/m3, natomiast dla włókien respirabilnych - 0,1 włókna/cm3.
Środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze
Zasadnicze wymagania dla środków ochrony indywidualnej określone są w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 21 grudnia 2005 roku [19]. Prawodawca określa mianem środków ochrony indywidualnej wszelkie urządzenia lub wyposażenie noszone lub trzymane przez użytkownika w celu jego ochrony przed jednym lub większą liczbą zagrożeń, które mogą mieć wpływ na jego bezpieczeństwo lub zdrowie.
Wybór środków ochrony osobistej powinien zapewnić wystarczającą ochronę przed występującym zagrożeniem i poziomem ryzyka zdrowotnego oraz dopasowanie do cech fizycznych i stanu zdrowia użytkownika oraz specyficznych warunków panujących na danym stanowisku pracy. |
Na mocy art. 237 Kodeksu Pracy pracodawca ma obowiązek dostarczyć pracownikami nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej zabezpieczające przez działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz informować go o sposobach posługiwania się tymi środkami a przypadku takiej konieczności również zapewnić ich pranie, konserwację, odpylanie czy odkażanie. Przepisy prawa wymagają, aby zapewnione przez pracodawcę odzież i obuwie robocze i inne środki zapobiegające stykaniu się ciała z pyłem azbestu i jego wdychaniu posiadały właściwości ochronne i użytkowe. Powinny być zatem wykonane z materiału uniemożliwiającego przenikanie włókien azbestu a w przypadku odzieży ochronnej rękawy w nadgarstkach i nogawki spodni w kostkach powinny szczelnie przylegać do ciała. Najlepiej, gdy są to kombinezony i sprzęt jednorazowego użytku, które po zanieczyszczeniu zostaną usunięte jako odpady zawierające azbest lub sprzęt zmywalny bądź nadający się do odkurzenia wysoko wydajnymi urządzeniami filtracyjno-wentylacyjnymi. Przy pracach w narażeniu na pył azbestu dopuszczone są dwie klasy filtrowania dla masek i półmasek. Są to: klasa P2, przewidziana do 10-cio krotnego przekroczenia najwyższego dopuszczalnego stężenia oraz klasa P3, chroniąca przed aerozolami cząstek stałych i na bazie wody (pył, dym) oraz aerozolami z ciekłą fazą rozproszoną (mgły) o ile stężenie fazy rozproszonej nie przekracza 30xNDS. Pracodawca jest zobowiązany wymieniać środki ochrony układu oddechowego jednorazowego użytku po każdej zmianie roboczej, lub gdy opory oddychania odczuwalnie wzrosną wskutek osadzania się pyłu. Półmaski jednorazowe mogą być wykonane z włókniny lub z włókniny i gąbki i występować w różnych wariantach. Półmaski bez zaworów wydechowych, o największym rozwinięciu powierzchni filtracyjnej, zapewniają najwyższą pyłochłonność. Przeznaczone są do prac nie wymagających dużego wysiłku fizycznego w warunkach bardzo dużego zapylenia. Półmaski z jednym zaworem wydechowym, o dużej powierzchni otwarcia, obniżą opory wydechu zmniejszając stężenie dwutlenku węgla pod maską pozwalając na pracę o dużym wysiłku fizycznym w warunkach wysokich zapyleń. Półmaski z dwoma zaworami wydechowymi o dużej powierzchni otwarcia zapewniają bardzo niskie opory wydechu i pozwalają na pracę w warunkach bardzo dużego wysiłku fizycznego i wysokich zapyleń. Przy pracach w narażeniu na pył azbestu możliwe jest również zastosowanie sprzętu ochrony układu oddechowego bardziej złożonego od jednorazowej półmaski filtrującej np. półmaski gumowej z możliwością wielokrotnego użytku z jednym lub dwoma pochłaniaczami klasy P2 lub P3. Zastosowanie maski skompletowanej z filtrem zwiększa skuteczność ochrony przez dokładniejsze dopasowanie części twarzowej ze względu na bardziej niezawodne rozwiązanie zastosowane w częściach przylegających do twarzy, ale jednocześnie zwiększa uciążliwość stosowania ochrony.
Półmasek nie należy stosować, gdy stężenie tlenu jest bardzo niskie, poniżej 17%. W tej sytuacji zalecane jest użycie masek pełnych ze sprężonym powietrzem i filtrami a nawet z zestawem z powietrzem podawanym z butli gazowej. W trakcie użytkowania sprzętu filtrującego klasy P2 zaleca się co najmniej jedną wymianę sprzętu w czasie 8-godzinnego dnia pracy, natomiast przy klasie P3 co najmniej dwukrotną wymianę. Kontrola dopasowania do twarzy środków ochrony układu oddechowego powinna stanowić podstawową część procesu doboru najwłaściwszego sprzętu ochrony dróg oddechowych. W procesie doboru tego sprzętu należy konsultować się z osobami, dla których są przeznaczone, ponieważ zwiększa to prawdopodobieństwo właściwego dopasowania urządzeń oraz ich akceptacji i prawidłowego użytkowania przez pracowników. Aby zapewnić skuteczną ochronę dróg oddechowych sprzęt przeznaczony do tego celu powinien być nie tylko odpowiednio dopasowany ale również powinien być poprawnie noszony. Niedozwolone jest zdejmowanie sprzętu w zanieczyszczonym otoczeniu, z wyjątkiem sytuacji awaryjnych. Wydawany pracownikom sprzęt powinien być czysty i we właściwym stanie technicznym oraz skontrolowany pod względem adekwatności do konkretnej pracy oraz prawidłowości działania przy każdorazowym użyciu.
Przepisy zastrzegają, iż sprzęt ochrony układu oddechowego może być stosowany jedynie jako rozwiązanie uzupełniające i awaryjne i nie może zastępować technicznych środków ograniczających narażenie pracowników na pył azbestu. |
Liczba osób przydzielonych do prac w narażeniu na pył azbestu oraz czas trwania narażenia powinien być ograniczony do minimum a przypadku prowadzenia prac w warunkach wymagających stosowania środków ochrony układu oddechowego pracodawca zobowiązany jest do zapewnienia przerw na odpoczynek, w których nie występuje ekspozycja na pył azbestu. Po konsultacji z pracownikami lub ich przedstawicielami pracodawca powinien tak organizować miejsca pracy, w których występuje narażenie na azbest, aby wysiłek fizyczny pracownika ograniczony był do minimum. Pracodawca ma obowiązek zapewnienia przechowywania zanieczyszczonej odzieży i innych środków ochrony, do czasu jej umieszczenia w miejscu bezpiecznego składowania, bez kontaktu z odzieżą prywatną pracowników. W warunkach narażenia na pył azbestu powinna być stosowana odzież chroniąca przed pyłami typ 5 - pyłoszczelny. Ważne jest uszczelnienie kombinezonu w krytycznych miejscach takich jak zamek błyskawiczny, mankiety rękawów i nogawek oraz szczelnie przylegający do twarzy kaptur. Szwy kombinezonu powinny być wykonane są na zewnątrz, tak aby zapobiec przedostawaniu się substancji niebezpiecznych „z zewnątrz do wewnątrz”. W przypadku braku możliwości stosowania pełnych kombinezonów z zakrytą stopą najlepiej stosować łatwo zmywalne obuwie gumowe (bez sznurowadeł) zabezpieczone taśmą do nogawek. Również rękawice robocze, należy szczelnie połączyć z kombinezonem.
Azbest jest uznany za substancję o udowodnionym działaniu rakotwórczym, dla dlatego też tak ważne jest ograniczanie emisji włókien azbestu do środowiska i eliminacja potencjalnego źródła narażenia dla osób przebywających w pobliżu miejsca jego występowania. Polski system prawny stanowi solidne podstawy dla bezpiecznego użytkowania, zabezpieczania i sukcesywnej eliminacji azbestu ze środowiska oraz zasady bezpieczeństwa i ochrony pracowników wykonujących prace polegające na zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest. Tylko bezpieczne postępowanie z azbestem podczas wykonywania prac demontażowych, oparte na minimalizacji ryzyka uwalniania się pyłu azbestu do otoczenia, przeciwdziała zanieczyszczeniu otoczenia a tym samym skutecznie redukuje ryzyko ekspozycji na te włókna.
Tabela 1. Informacja o wyrobach zawierających azbest1 i miejscu ich występowania
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Data ......................... Podpis............................................... |
Objaśnienia:
*) Niepotrzebne skreślić.
1) Za wyrób zawierający azbest uważa się każdy wyrób o stężeniu równym lub wyższym od 0,1 % azbestu.
2) Przy określaniu rodzaju wyrobu zawierającego azbest należy stosować następującą klasyfikację:
- płyty azbestowo-cementowe płaskie stosowane w budownictwie,
- płyty faliste azbestowo-cementowe dla budownictwa,
- rury i złącza azbestowo-cementowe,
- izolacje natryskowe środkami zawierającymi w swoim składzie azbest,
- wyroby cierne azbestowo-kauczukowe,
- przędza specjalna, w tym włókna azbestowe obrobione,
- szczeliwa azbestowe,
- taśmy tkane i plecione, sznury i sznurki,
- wyroby azbestowo-kauczukowe, z wyjątkiem wyrobów ciernych,
- papier, tektura,
- inne wyroby zawierające azbest, oddzielnie niewymienione, w tym papier i tektura.
3) Podać podstawę zapisu (np. dokumentacja techniczna, pomiar z natury).
4) Według "Oceny stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest" - załącznik nr 1 do rozporządzenia ministra właściwego do spraw gospodarki w sprawie sposobów bezpiecznego użytkowania oraz warunków usuwania wyrobów zawierających azbest.
5) Na postawie corocznego rozporządzenia ministra właściwego do spraw gospodarki w sprawie dopuszczenia wyrobów zawierających azbest do produkcji lub do wprowadzenia na polski obszar celny.
6) Np. informacja o oznaczeniu na planie sytuacyjnym terenu instalacji lub urządzenia zawierającego azbest.
Tabela 2. Informacja o wyrobach zawierających azbest1, których wykorzystywanie
zostało zakończone
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Data ......................... Podpis......................................... |
Objaśnienia:
*) Niepotrzebne skreślić.
1) Za wyrób zawierający azbest uważa się każdy wyrób o stężeniu równym lub wyższym od 0,1 % azbestu.
2) Przy określaniu rodzaju wyrobu zawierającego azbest należy stosować następującą klasyfikację:
- płyty azbestowo-cementowe płaskie stosowane w budownictwie,
- płyty faliste azbestowo-cementowe dla budownictwa,
- rury i złącza azbestowo-cementowe,
- izolacje natryskowe środkami zawierającymi w swoim składzie azbest,
- wyroby cierne azbestowo-kauczukowe,
- przędza specjalna, w tym włókna azbestowe obrobione,
- szczeliwa azbestowe,
- taśmy tkane i plecione, sznury i sznurki,
- wyroby azbestowo-kauczukowe, z wyjątkiem wyrobów ciernych,
- papier, tektura,
- inne wyroby zawierające azbest, oddzielnie niewymienione.
3) Podać podstawę zapisu (np. dokumentacja techniczna, spis z natury).
4) Np. informacja o oznaczeniu na planie
Tabela 3. Ocena stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania
wyrobów zawierających azbest
Miejsce/obiekt/urządzenie budowlane/instalacja przemysłowa |
........................................ |
Adres miejsca/obiektu/urządzenia budowlanego/instalacji |
........................................ |
Pomieszczenie: |
........................................ |
Rodzaj/nazwa wyrobu: |
........................................ |
Ilość wyrobów |
|
Grupa/Nr |
Wyrób - rodzaj |
Ocena |
Przyjęta punktacja |
I Sposób zastosowania azbestu |
|||
1. |
Powierzchnia pokryta masą natryskową z azbestem (torkret) |
|
30 |
2. |
Tynk zawierający azbest |
|
30 |
3. |
Lekkie płyty izolacyjne z azbestem (gęstość objętościowa <1.000 kg/m3) |
|
25 |
4. |
Pozostałe wyroby z azbestem |
|
10 |
II Rodzaj azbestu |
|||
5. |
Azbest chryzotylowy |
|
5 |
6. |
Inny azbest (np. krokidolit) |
|
15 |
III Struktura powierzchni wyrobu z azbestem |
|||
7. |
Rozluźniona (naruszona) struktura włókien |
|
30 |
8. |
Mocna struktura włókien, lecz bez/lub z niewystarczająco gęstą powłoką farby zewnętrznej |
|
10 |
9. |
Pomalowana, gęsta powłoka zewnętrzna |
|
0 |
IV Stan zewnętrzny wyrobu z azbestem |
|||
10. |
Duże uszkodzenia |
|
30*) |
11. |
Małe uszkodzenia |
|
10**) |
12. |
Brak uszkodzeń |
|
0 |
V Możliwość uszkodzenia powierzchni wyrobu z azbestem |
|||
13. |
Wyrób jest przedmiotem jakichś prac |
|
15 |
14. |
Wyrób przez bezpośrednią dostępność narażony na uszkodzenia (do wysokości 2 m) |
|
10 |
15. |
Wyrób narażony na uszkodzenia mechaniczne |
|
10 |
16. |
Wyrób narażony na wstrząsy i drgania |
|
10 |
17. |
Wyrób narażony na działanie czynników atmosferycznych (na zewnątrz obiektu) |
|
10 |
18. |
Wyrób znajduje się w zasięgu silnych ruchów powietrza |
|
10 |
19. |
Wyrób nie jest narażony na wpływy zewnętrzne |
|
0 |
VI Wykorzystanie pomieszczenia |
|||
20. |
Regularnie przez dzieci, młodzież lub sportowców |
|
35 |
21. |
Trwałe lub częste przebywanie w pomieszczeniach innych osób |
|
30 |
22. |
Czasowo wykorzystywane pomieszczenie |
|
20 |
23. |
Rzadko wykorzystywane pomieszczenie |
|
10 |
VII Usytuowanie wyrobu |
|||
24. |
Bezpośrednio w pomieszczeniu |
|
30 |
25. |
Za zawieszonym nieszczelnym sufitem lub innym pokryciem |
|
25 |
26. |
W systemie wywietrzania pomieszczenia (kanały wentylacyjne) |
|
25 |
27. |
Za zawieszonym szczelnym sufitem lub innym pokryciem, ponad pyłoszczelną powierzchnią lub poza szczelnym kanałem wentylacyjnym |
|
10 |
A. |
Suma punktów oceny |
................. |
B. |
Stopień pilności I |
|
|
(wymiana lub naprawa wymagana bezzwłocznie) |
65 i więcej punktów |
C. |
Stopień pilności II |
|
|
(ponowna ocena wymagana w czasie do 1 roku) |
35 do 65 punktów |
D. |
Stopień pilności III |
|
|
(ponowna ocena w terminie do 5 lat) |
do 35 punktów |
*) Duże uszkodzenia - widoczne pęknięcia lub ubytki na powierzchni większej niż 3% powierzchni wyrobu.
**) Małe uszkodzenia - brak widocznych pęknięć, a ubytki na powierzchni mniejszej niż 3% powierzchni wyrobu.
UWAGA: Należy podkreślić tylko jedną pozycję w grupie; jeśli wystąpi więcej niż jedna, należy podkreślić najwyższą punktację. Zsumować ilość punktów, ustalić ocenę końcową i stopień pilności.
Piśmiennictwo
Ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest. Dz. U. z 2004 r., nr 3, poz. 20 z poźn. zm.
Rada Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej: Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski, przyjęty przez Radę Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 14 maja 2002 roku. /www.mpips.gov.pl/
Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 października 2003 r. w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywania i przemieszczania azbestu oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których był lub jest wykorzystywany azbest. Dz. U. z 2003 r., nr 192, poz. 1876.
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2002 r. w sprawie sposobu przedkładania wojewodzie informacji o rodzaju, ilości i miejscach występowania substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska. Dz. U z 2002 r., nr 175, poz. 1439.
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska. Dz. U. z 2008 r., nr 25, poz. 150 (tekst ujednolicony).
Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest. Dz. U. z 2004 r., nr 71, poz. 649.
Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane. Dz. U. z 2006 r., nr 156, poz.1118 z późn. zm. (tekst ujednolicony).
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach. Dz. U. z 2007 r., nr 39, poz. 251. (tekst ujednolicony).
Ustawa z dnia 11 stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach chemicznych. Dz. U. z 2001 r., nr 11, poz. 54 z późn. zm.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 września 2005 r. w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem. Dz. U. z 2005 r., nr 201, poz. 1674.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 1 grudnia 2004 r. w sprawie substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy. Dz. U. z 2004 r., nr 280 poz. 2771 z późn. zm.
Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 14 października 2005 r. w sprawie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest oraz programu szkolenia w zakresie bezpiecznego użytkowania takich wyrobów. Dz. U. z 2005 r., nr 216, poz. 1824.
Health & Safety Executive: Working with asbestos in buildings. HSE Books 1999. /www.hse.gov.uk/
Ustawa z dnia 28 października 2002 r. o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych. Dz. U. z 2002 r., nr 199, poz. 1671 z późn. zm.
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie zakresu i sposobu stosowania przepisów o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych do transportu odpadów niebezpiecznych. Dz. U. z 2002 r., nr 236, poz. 1986.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2005 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Dz. U. z 2005 r., nr 73, poz. 644 i 645 z późn. zm..
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Dz. U. z 2002 r., nr 217, poz. 1833 z późn. zm.
Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 10 października 2005 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Dz. U. z 2005 r., nr 215, poz.1769.
Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej. Dz. U. z 2005 r., nr 259, poz. 2173.
Najwyższe dopuszczalne stężenie (NDS) definiowane jest jako wartość średnia stężenia, którego oddziaływanie na pracownika w ciągu 8 godzinnego i przeciętnego tygodniowego wymiaru pracy, przez okres jego aktywności zawodowej nie powinno spowodować ujemnych zmian w stanie jego zdrowia oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń.
Włókna respirabilne są to włókna o określonych wymiarach: długości powyżej 5 µm, średnicy poniżej 3 µm oraz stosunku długości do średnicy powyżej 3.
17
1
22