hm Małgorzata Zielińka
phm Małgorzata Góralewicz
Formy pracy, zasady dobrej zbiórki
- notatki z warsztatów.
W zabawie zuchowej mamy 10 form pracy. Taki podział służy głównie praktyce, pomaga drużynowemu, najpierw nauczyć się pracy z zuchami, a potem prawidłowo prowadzić zbiórki, wykorzystując wszystkie formy, które są wskazane dla 7-mio - 10-cio latków i które mogą zainteresować dzieci oraz pomóc w ich rozwoju. Formy pracy według kolejności alfabetycznej:
gawęda, gry i ćwiczenia, majsterka, obrzędy i zwyczaje, piosenki i pląsy, pożyteczne prace, użyteczne umiejętności, teatrzyk samorodny, zabawa tematyczna, zwiad.
Jest to podział klasyczny, zebrany i opisany przez Marka Wardęckiego w jego dziele pt. „Zuchy". Warto wspomnieć, że ostatnio (od 5 lat) pojawiają się głosy reformy podziału. Padają dwa postulaty, pierwszy, aby wycofać pożyteczne umiejętności, bo przecież uczymy się ich podczas gier i ćwiczeń, majsterki, zabaw tematycznych itp.. Drugi postulat dotyczy zabawy tematycznej, niektórzy instruktorzy zuchowi chcą wyodrębnić tę część i nie nazywać jej formą pracy, bo wszak może zawierać ona w sobie różne inne formy, np.: zabawa tematyczna w lekarza może zacząć się gawędą, potem można robić majsterkę, fartuchy i czepki lekarskie, a potem bawić się w przychodnię, na koniec nauczyć się piosenki o lekarzach.
Zdania co do takich zmian są podzielone, a dopóki nie powstanie nowy, dobry podręcznik i władze Związku oficjalnie nie wypowiedzą się za jakimś podziałem proponujemy zachować w pamięci te 10 form pracy.
Zastanówmy się teraz, które formy pracy grają podstawową rolę w 4 kierunkach rozwoju: duchowym, społecznym, umysłowym (intelektualnym) i fizycznym.
1. Gawęda - r. duchowy (gawędy o charakterze moralnym), r. umysłowy (umiejętność skupienia się, przyswajania informacji), r. społeczny (gdy stosujemy formę wymienną gawędy - rozmowę z zuchami).
2. Gry i ćwiczenia - r. fizyczny (chyba nie trzeba tłumaczyć), r. umysłowy (krzyżówki, rebusy, łamigłówki itp.), r. społeczny (przestrzeganie przepisów, pomoc słabszym, nie wyśmiewanie się z pokonanego itp.).
3. Majsterka - r. fizyczny (głównie manualny), r. umysłowy (wyobraźnia).
4. Obrzędy i zwyczaje - r. duchowy (tworzenie wspólnoty).
5. Piosenki i pląsy - r. fizyczny (pląsy), r. umysłowy (poznawanie nowych słów), r. duchowy (współuczestnictwo w tworzeniu wspólnoty).
6. Pożyteczne prace - r. społeczny (wspólnie trzeba zaplanować pracę, podzielić ją i wykonać, odpowiedzialność, sumienność), r. duchowy (trzeba dostrzec potrzebę, chęć pomagania innym).
7. Pożyteczne umiejętności - każdy kierunek w zależności od typu umiejętności.
8. Teatrzyk samorodny - r. społeczny (samorządność), r. umysłowy (wyobraźnia), r. fizyczny (operowanie własnym ciałem).
9. Zabawa tematyczna - r. społeczny (wspólne działanie, zabawa), r. umysłowy (wyobraźnia), r. fizyczny (zajęcia ruchowe).
10. Zwiad - r. umysłowy (poznawanie nowych rzeczy, przyswajanie informacji).
Oczywiście, nie chodzi tu o kategoryczny podział, że ta forma pracy rozwija tylko i wyłącznie w tym, a nie innym kierunku, ale o pewne zaznaczenie głównego celu, bo oczywiście zwiad może służyć rozwojowi fizycznemu, zwłaszcza gdy jest pieszą wycieczką do lasu, a majsterka może rozwijać zuchy duchowo, np. wtedy, gdy robimy z dziećmi szopkę i omawiamy jej treść. Oprócz form pracy do kanonu wiedzy zuchowej wchodzą zasady dobrej zbiórki. Możemy je podzielić na zasady konstrukcyjne i wychowawcze. Konstrukcyjne to takie, które pomagają nam stworzyć z poszczególnych elementów całość, pomagają utrzymać ład i porządek na zbiórce, nadającej pewien rytm. Są to:
* Zasada czterech stałych elementów - obrzędowego rozpoczęcia zbiórki, gawędy (wprowadza do zabawy), kręgu rady (najważniejszy, wbrew pozorom, element zbiórki) i obrzędowego zakończenia zbiórki.
* Zasada przemienności elementów - związana z rozwojem psychofizycznym dzieci (krótki czas skupienia się, zuchy szybko nudzą się, łatwo się męczą, ale krótko odpoczywają), najogólniejsza zasada brzmi „statyczne - dynamiczne - statyczne -dynamiczne" i „ głośno - cicho - głośno - cicho".
* Zasada logicznego ciągu - jedno wynika z drugiego, łatwiej wtedy dzieciom skupić się, „wejść w zabawę". Zbiórka powinna być jedną wielką zabawą w coś lub kogoś, przy realizacji tej i następnej zasady bardzo ważne są klamry tematyczne, które spajają poszczególne elementy zbiórki.
* Zasada tempa - gdy wszystko nie dzieje się dostatecznie szybko,
rozciąga się, zuchy się rozłażą, gadają, cała zbiórka traci
rozmach, a nierzadko sens.
Zasady wychowawcze przypominają o rzeczach, które pomagają rozwijać zuchy. Są to:
* Zasada „coś nowego"- chyba nie trzeba tłumaczyć dlaczego jest wychowawcza.
* Zasada drużynowy też się bawi-druh, druhna jest autorytetem i wzorem dla zuchów, dzieci uczą się przez identyfikację i naśladownictwo.
» Zasada podziału pracy między drużynowego a przybocznych -zuchy ciągle obserwują kadrę, od niej uczą się wzajemnego odnoszenia się, stosunków międzyludzkich, podziału pracy, itp..
* Zasada własnej inicjatywy zuchów - im więcej samodzielności i samorządności, tym lepiej. W dobrej gromadzie zuchowej dzieci mają mnóstwo własnych rozsądnych pomysłów, które drużynowy często wykorzystuje w pracy.
Na zakończenie warto wspomnieć, że obecnie w metodyce zuchowej nie ma już siedmiu Głównych Zadań Drużynowego Zuchów (7 GZDZ), uznano, że za bardzo trącą one socjalizmem. Obowiązkiem drużynowego jest wychowywanie zuchów w myśl zasad zawartych w Prawie Zuchowym i zgodnie z celami Związku Harcerstwa Polskiego zawartymi w Statucie (jeden z pierwszych rozdziałów Statutu). PS. Powtórzenie:
1. Wymień z pamięci 10 form pracy w kolejności odwrotnej niż alfabetyczna.
2. Wymień, nie zaglądając do kartki, zasady dobrej zbiórki.
3. Podziel zasady na konstrukcyjne i wychowawcze.
Jeśli ci się udało możesz liczyć, po drobnej, dodatkowej nauce, na
patent opiekuna szóstki.
31