Projekt Waloryzacji użytku zielonego
Renata Popiel gr.1
Waloryzacja użytków zielonych jest to ocena wartości rolniczej i przyrodniczej - polega ona na rejestracji stanu aktualnego, ustaleniu przyczyn występujących zjawisk, nakreśleniu kierunku działań postępowania na danych użytkach oraz podania metod ich ewentualnej poprawy wraz z określeniem związanych kosztów. Waloryzację przyrodniczą wykonuje się w oparciu o pełnioną funkcję w środowisku. Waloryzację rolniczą dokonuje się określając obecne i przyszłe możliwości produkcyjne użytku. Wartość użytków zielonych zależy od składu gatunkowego runi.
Identyfikacja siedlisk łąkowych: Łęgi zastoiskowe
1.Położenie: niecka jeziorna
a) Stanowisko: niskie
b) Mikrorefief: płaski
2. Warunki wodno-powietrzne
a) nawodnienie: długie zalewy
b) uwilgotnienie: mokre
c) warunki odpływu: stagnacja
d) natlenienie: stale niedotlenienie
3.Gleba: torf
Ocena stanu aktualnego wartości przyrodniczej i produkcyjnej użytku zielonego
Skład botaniczny runi:
-turzyce sztywna 40%
-turzyca zaostrzona 5%
-turzyca błotna 15%
-mielica rozłogowa 10%
-kniec błotna 15%
-jaskier rozłogowy 10%
-turzyca dzióbkowata 5%
Użytek rolny porasta głównie roślinność szuwarowa z klasy Phragmitetea, dominującym gatunkiem są turzyce. Koszenie jest głównym sposobem użytkowanie ze względu dużej ilości występujących na tym użytku zielonym traw. Przydatność tego użytku do określonego sposobu użytkowania jest dobra ale zapewne mało wydajna.
II. Wartość rolnicza
Z użytków zielonych pozyskiwane są pasze dla zwierząt, głównie przeżuwających. Współcześnie na świecie użytki trawiaste dostarczają 70% paszy dla przeżuwaczy domowych(bydła, owiec, kóz) i 95% dzikich. Wykorzystywane są ona jako pastwiska lub użytki kośne.
a) ocena wysokości plonu rzeczywistego na tle jego produktywności naturalnej: plon aktualny otrzymany na tym użytku wynosi 3t siana / ha jest to wartość przypadająca dla gatunków o niskiej produktywności (metylica rozłogowa). Dany użytek nie zalicza się do atrakcyjnie bogatych przyrodniczo jak i rolniczo. W danych warunkach siedliskowych plon na miarę owego użytku jest dobry.
b) ocena wielkości plonu rzeczywistego w stosunku do jego możliwości potencjalnych:
-potencjał naturalny 3-3,5
-potencjał aktualny 3-3,5
-potencjał możliwy bez zmian
Plon wyniósł 3 t siana/ha wiec jest to wartość dość dobra dla tego użytku.
c) wartość paszowa runi:
-naturalna: średnia, bardzo słaba
-aktualna: średnia, bardzo słaba
-możliwa: bardzo dobra
Na tym użytku zielonym wartość paszowa jest bardzo słaba ze względu na małą bioróżnorodność.
d) przedstawienie LWU (Liczba wartości użytkowej gatunków roślin, będące wskaźnikiem wartości pastewnej gatunku wg Filipka) dla poszczególnych gatunków roślin występujących na siedlisku łęgi zastoiskowe:
-turzyce sztywna 40% - 0
-turzyca zaostrzona 5% - 0
-turzyca błotna 15% - 0
-mielica rozłogowa 10% - 0
-kniec błotna 15% - -1
-jaskier rozłogowy 10% - 2
-turzyca dzióbkowata 5% - 0
LWU przedstawia poniższy wzór i wg niego obliczamy średnią wartość paszową runi:
(udział procentowy danego gatunku * wartość użytkowa gatunku)/100
LWU= (40% *0+ 5% * 0+15% * 0+10% * 0+15% * -1+10% - 2+ 5% * 0)/ 100= 0.55
Z tego wynika ze wartość pastewna jest bezwartościowa, a ruń uboga.
Wartość przyrodnicza
Wynika z tego, ze są one elementem przestrzennym krajobrazu i wraz z innymi ekosystemami decydują o charakterze środowiska. Ich rola wzrasta wraz z intensywnością produkcji rolniczej na gruntach ornych. Przyrodnicza rolą użytków zielonych wynika z korzystnego ich wpływu na zasoby środowiska przyrodniczego obszarów rolniczych, takie jak woda, gleba, powietrze i bioróżnorodność.
W danym użytku nie zanotowano żadnych roślin chronionych.
Kniec błotna która stanowi 15% składu botanicznego jest rośliną leczniczą. W agrotechnice roślina wskaźnikowa nadmiernego uwilgotnienia i potrzeby melioracji. Zwalczana na łąkach wczesnym koszeniem, uniemożliwiającym wydanie nasion oraz osuszaniem. Jest czasami uprawiana jako roślina ozdobna, szczególnie nadająca się na obrzeża oczek wodnych[9]. Nie ma wymagań co do gleby, ważne jest tylko by była ona stale podmokła, stanowisko powinno być słoneczne. Rozmnaża się przez wysiew nasion jesienią, lub przez podział rozrośniętych kęp (najlepiej jesienią).
Użytek ma małą bioróżnorodność ( dominują turzyce ) dlatego ma nie wielki potencjał w ochronie powietrza , gleby czy krajobrazu. Jedyną przyrodniczą rolę tego użytku w zakresie ochrony wody polega na magazynowaniu zasobów.
Gleby torfowe, charakteryzują się duża pojemnością wodną. Jest ona tak duża ze traktowane są jako naturalne zbiorniki retencyjne. Polskie torfowiska mogą zmagazynować co najmniej 5 miliardów metrów sześciennych wody, co można porównać z 5 największymi sztucznymi zbiornikami retencyjnymi.
Analiza przyczyn które wpływają na stan użytku
I. Przyczyny naturalne:
Szata roślinna:
-turzyce (wysokie trawy): turzyca sztywna, zaostrzona, błotna, dzióbkowata
-metlica rozłogowa (trawa niska)
-byliny: knieć błotna
Jeżeli chodzi o gatunki roślin, które występują na danych użytku zielonym
nie odbiegają one od szaty charakterystycznej (gatunków stałych) dla łęgu zastoiskowego.
Warunki wodno- powierzchniowe jakim są długie zalewy przyczyniają się do tego ze dany użytek jest często nie dostępny do koszenia lub nie możliwy do użytkowania jako pastwisko.
Gleby torfowe wraz z glebami mułowo-torfowymi wchodzą w skład gleb bagiennych. Powstają w wyniku gromadzenia się szczątków roślinności bagiennej w warunkach beztlenowych, spowodowanych silnym nawilgoceniem gruntu. Wymagają melioracji i intensywnego nawożenia. Są mało urodzajne.
Azot jest składnikiem pokarmowym występującym w glebie, na której rośnie gatunek wskaźnikowy między innymi taki jak turzyca zaostrzona (zasobność średnia azotu). W danym użytku zielonym stanowi ona zaledwie 5% składu botanicznego.
II. Przyczyny antropogeniczne:
Głównymi przyczynami antropogenicznymi jest nie obecność lub niewystarczające nawożenie. Brak dużej różnorodności roślinnej, przyczynia się do średniej zasobności gleby w składniki pokarmowe. Brak melioracji wodnej, która umożliwia regulację stosunków wodnych w glebie dzięki odwadnianiu terenów, gdzie występuje jej nadmiar. Brak ochrony przed erozją. Brak zastosowania melioracji przeciwerozyjnej, czyli zapobieganiu zmywaniu żyznych warstw gruntu dzięki zahamowaniu spływu powierzchniowego wód opadowych.
III. Przyczyny losowe
To przede wszystkim częste powodzie jakie dotykają ten użytek zielony.
Wyznaczenie kierunku, sposobu i intensywności gospodarowania oraz dobór metody poprawy wartości rolniczej runi
Wartość rolnicza tego użytku zielonego jest marna. Przyczynia się do tego wiele czynników które zostały wymienione w powyższych punktach. Możliwa by była poprawa jego stanu, ale na ogół na łęgach zastoiskowych plon i tak będzie mało zadowalający.
Wartość przyrodnicza jak i krajobrazowa na tym użytku jest wyraźnie wyższa niż wartość rolnicza. Warunki gospodarcze i siedliskowe nie pozwalają na podniesienie produkcji rolniczej ze względu na ciągle podmokłe siedlisko. Należy użytkowanie dostosować do potrzeb zachowania lub poprawy wartości przyrodniczej ubiegając się o środki wsparcia z Unii Europejskiej.
Zrównoważone gospodarowanie
Zrównoważone gospodarowanie na użytku zielonym polega na umiejętnym połączeniu ich rolniczego użytkowania z ochroną zasobów środowiska przyrodniczego. Jest metodą poprawienia wartości rolniczej runi. Ingerencja człowieka prowadzona w celu poprawy wartości rolniczej prowadzi do zmian warunków siedliskowych w klasyfikacji użytków zielonych.
Dany użytek zielony zostanie odwodniony i obsiany mieszanką wartościowych roślin. Przekształci się z łęgu zastoiskowego w murszowisko.
Odwodnione łęgi zastoiskowe zajmują ogólnie 30% ogólnej powierzchni użytku zielonego w Polsce. Charakteryzują się różnym stopniem mineralizacji substancji organicznej, a w tym samym uwilgotnieniem i żyznością. Szata roślinna odznacza się dużym zróżnicowaniem, często występują cenne florystycznie i krajobrazowo zbiorowiska. O pojemności wodnej decydują własności i budowa złoża torfowego, głębokość odwodnienia oraz stopień zaawansowania mineralizacji substancji organicznej. Zbiorowiska trawiaste są w stanie najpełniej wykorzystać duża ilość uwalnianych składników pokarmowych, a narastająca darń częściowo rekompensuje ubytki masy organicznej.
Zaniechanie koszenia prowadzi do szybkiej degradacji zbiorowiska i gleb.
Zrównoważone gospodarowanie
na pobagiennych użytkach zielonych polega na utrzymaniu i poprawie dotychczasowych zasobów i funkcji przyrodniczych w zakresie:
-ochrony wody ( obejmuje utrzymanie poprzez system urządzeń melioracyjnych poziomu wód gruntowych na wysokości umożliwiającej roślinom pobranie wody orz stały podsiąk kapilarny, a także tworzenie zwartego zadarnienia lub jego poprawę)
-ochrona gleby (obejmuje utrzymanie odpowiedniego poziomu wód gruntowych, konserwacja i stała kontrola systemów melioracyjnych zapobiega silnej degradacji lub wtórnemu zabagnieniu siedliska.
-ochrona powietrza (niedopuszczanie do nadmiernego rozkładu materii organicznej i uwalnianiu dwutlenku węgla, tworzenie silnych zadarnień ogranicza uwalnianie gazów cieplarnianych)
-ochrona krajobrazu i bioróżnorodności (gospodarowanie powinno obejmować systematyczne koszenie i wypasanie, termin koszenia należy dostosować do rytmu rozwoju roślin i zwierząt zamieszkujących owy użytek zielony)
Rolnicze wykorzystanie siedlisk o dużych walorach przyrodniczych nie zawsze jest opłacalne. Natomiast systematyczne koszenie i wypasanie jest koniecznie do utrzymania lub poprawy zasobów przyrodniczych. Dlatego te działanie powinno być finansowo wspierane prze Wspólna Politykę Rolną w ramach programów rolnośrodowiskowych.
W ramach Programu rolnośrodowiskowego przedsięwzięcia związane z zrównoważonym gospodarowaniem na użytku zielonym zostały wydzielone w pakiety. Pakiet rolnictwa zrównoważonego idealnie pasują do działanie na danym użytku rolnym.