Aktywne programy rynku pracy
skierowane do młodzieży
Ludzie poniżej 25 roku życia są grupą specyficzną, bo wkraczają oni dopiero na rynek pracy. To właśnie ta grupa w dużej mierze staje się bezrobotnymi. Bezrobocie młodych jest bolączką Polski i wszystkich krajów UE.
Aktywna polityka rynku pracy polega na przygotowaniu bezrobotnych do podjęcia pracy w przyszłości za pomocą programów zatrudnieniowych oraz pełni rolę „pomostu” prowadzącego do przyszłego zatrudnienia. Aktywna polityka rynku pracy za pomocą subwencji programów zatrudnieniowych oddziałuje na drugorzędny rynek pracy-poprzez przesunięcie bezrobocia do działalności społecznie użytecznej i w ten sposób przyczynia się do zredukowania bezrobocia.
Programy aktywne mają kontekst:
ilościowy-zmniejszają liczbę bezrobotnych
jakościowy-wspomagają aktywną politykę rynku pracy w procesie tworzenia nowych miejsc pracy (przez subsydia)
Dotychczas połowa wydatków na aktywne programy zatrudnieniowe skoncentrowana była na popytową stronę rynku pracy. W dużym stopniu szły pieniądze na subwencjonowanie zatrudnienia które:
charakteryzuje się wysokimi kosztami i niską efektywnością
charakteryzuje się zmniejszeniem aktywności pracodawców w tworzeniu nowych, konkurencyjnych miejsc pracy
Chcąc się zbliżyć do UE Polska powinna zwiększyć udział wydatków na aktywne programy zatrudnieniowe zorientowane podażowo do 60-70 % ogółu wydatków. W szczególności powinny one dotyczyć grup problemowych na rynku pracy:
długookresowych bezrobotnych
osób o najniższych kwalifikacjach, młodzieży, kobiet
Aktywne programy rynku pracy przynoszą różnorodne skutki negatywne, pozytywne, neutralne zarówno w poziomie zatrudnienia jak i bezrobocia.
W Polsce na aktywne i pasywne instrumenty rynku pracy przeznacza się 0,9 % PKB. Udział wydatków na aktywne instrumenty wynosi do 11 % ogółu wydatków.
Korzyści z aktywnych form działań na rynku pracy
aktywizacja zawodowa bezrobotnych - zahamowanie utraty kwalifikacji wśród już bezrobotnych oraz podtrzymywanie wśród nich aktywności zawodowej (podtrzymywanie efektywnej podaży pracy)
zmniejszenie niedopasować strukturalnych na rynku pracy
podnoszenie produktywności siły roboczej dzięki szkoleniom
oddziaływanie na wielkość zatrudnienia i bezrobocia weryfikując gotowych do pracy bezrobotnych
Ujemne skutki aktywnej polityki na rynku pracy
możliwość jedynie redystrybucji istniejącej liczby miejsc pracy pomiędzy różne grupy siły roboczej a nie tworzenie nowych czyli wzrost liczby istniejących miejsc pracy
efekt „jałowego biegu” - są koszty ale nie ma pozytywnych rezultatów
efekt substytucji - występuje wówczas gdy uczestnicy aktywnych programów zastępują w pracy tych którzy nie brali udziału w programach. Występuje często wtedy gdy koszty pracy uczestników programów są dla pracodawcy niższe od kosztów pracy innych osób
efekt wypierania - rozwój aktywnych programów wypiera z rynku pracy przedsiębiorstwa prywatne, które zajmują się działalnością o podobnym charakterze w stosunku do tych programów np. w przypadku robót publicznych
Efektywne programy zatrudnieniowe powinny:
promować pracę i szkolenia zawodowe zamiast finansować bezrobocie (zasada prymatu pracy i szkoleń nad świadczeniami kompensacyjnymi
maksymalnie akcentować komponenty inwestycyjne celem np. rozbudowy infrastruktury, poprawy ochrony środowiska naturalnego itp. (stworzenie lepszych warunków dla przyszłych inwestycji
zwiększać rolę inicjatywy na szczeblu lokalnym
podejmować kroki zmierzające do stworzenia drugorzędnego rynku pracy, który ma spełniać rolę uzupełniającą i zorientowany jest na integrację zawodową bezrobotnych z pierwszym rynkiem pracy
Programy aktywne przyczyniają się do redukcji zatrudnienia regularnego.
Porównanie aktywności zawodowej oraz wskaźnika zatrudnienia i stopy bezrobocia w Polsce i UE: (2000r)
UE (%) Polska (%)
Współczynnik aktywności zawodowej |
ogół:69% |
66,1 |
Wskaźnik zatrudnienia |
63,3 |
55,1 |
Stopa bezrobocia (%) |
8,2 |
16,3 |
Praca na własny rachunek |
14,8 |
22,5 |
Praca na czas określony |
11,4 |
4,2 |
Stopa bezrobocia długookresowego |
3,6 |
7,3 |
Relacja % M/K (mężczyźni / kobiety) |
146,7 |
150,8 |
Istnieje wiele aktywnych programów rynku pracy skierowanych do młodych ludzi. Właściwie prawie każdy może stać się autorem własnego programu. Najbardziej znanym jest program „Pierwsza Praca”.
Program „Pierwsza Praca” stanowi integralną część programu społeczno-gospodarczego Rządu i jest jednym z instrumentów realizacji Narodowej Strategii Wzrostu Zatrudnienia i Rozwoju Zasobów Ludzkich 2000-2006.
Program skierowany jest dla wszystkich absolwentów szkół ponadgimnazjalnych. Działania pakietu skoncentrowane są na tych grupach absolwentów, których szczególnie dotyczą trudności występujące na rynku pracy.
Celem programu jest zwiększenie zatrudnienia bezrobotnych absolwentów poprzez umożliwienie każdemu absolwentowi skorzystanie z oferty pracy lub wzięcie udziału w odpowiednim programie aktywizacji zawodowej przed upływem 6 miesięcy od daty rejestracji w powiatowym urzędzie pracy.
Program „Pierwsza Praca” obejmuje pięć segmentów:
1. Małe i średnie przedsiębiorstwa
W obecnych warunkach tylko właściciele małych i średnich przedsiębiorstw prywatnych są potencjalnymi pracodawcami dla osób wchodzących na rynek pracy. Zachętą do zatrudniania absolwentów jest wachlarz instrumentów skierowanych na promocję tej grupy, a zawarty w ustawie o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu.
Są to między innymi:
refundacja wynagrodzeń absolwentów,
staże absolwenckie,
prace społeczno-użyteczne,
pożyczki na tworzenie nowych miejsc pracy dla bezrobotnych skierowanych przez PUP,
programy specjalne tworzone w rejonach szczególnie zagrożonych bezrobociem.
2. Samozatrudnienie
Dla części absolwentów szansą na odnalezienie swojego miejsca na rynku pracy może być założenie własnej firmy.
3. Kształcenie
W kształceniu uczniów i studentów szczególnych nacisk stawiany będzie na tworzenie postaw kreatywnych i innowacyjnych oraz na nabywanie praktycznych umiejętności w zakresie przedsiębiorczości.
Kształcenie ustawiczne - działania w tym zakresie dot. organizowania przez urzędy pracy i Centra Informacji i Planowania Kariery Zawodowej dla absolwentów szkoleń, warsztatów (z zakresu kształtowania umiejętności pozazawodowych: autoprezentacji, technik poszukiwania pracy, poznania samego siebie, podejmowania decyzji zawodowych, planowania rozwoju zawodowego), udzielania pożyczek szkoleniowych oraz stypendiów.
4. Wolonatariat
Dla tych, którzy zgłoszą akces lub nie znajdą pracy mimo oferowanego pakietu działań szansą na zdobycie pierwszego doświadczenia zawodowego i sprawdzenia umiejętności zawodowych jest wolontariat.
5. Informacja, poradnictwo zawodowe i pośrednictwo pracy
Szerokie działania w zakresie informacji i poradnictwa zawodowego w celu zwiększenia zdolności absolwentów do samodzielnego znajdowania zatrudnienia poprzez kształcenie umiejętności w poszukiwaniu pracy.
Instytucjonalną odpowiedzią na społeczne zapotrzebowanie w zakresie nowoczesnych usług poradnictwa zawodowego są Centra Informacji i Planowania Kariery Zawodowej. Usługi Centrów wzbogacają dotychczasową ofertę powiatowych urzędów pracy zarówno dla osób bezrobotnych, poszukujących pracy, a także młodzieży planującej ścieżkę zawodową i tej która wchodzi na rynek pracy.
Pośrednictwo pracy ma na celu udzielenie pomocy absolwentom w znalezieniu odpowiedniego zatrudnienia a pracodawcom znalezienie odpowiednich pracowników. Pośrednictwo realizują publiczne służby zatrudnienia oraz sieć niepublicznych biur zatrudnienia. Dla potrzeb programu szczególnie przydatna będzie forma giełd i targów pracy.
Współpartnerzy w realizacji programu: Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Ministerstwo Gospodarki, Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu, Ministerstwo Skarbu Państwa, Ministerstwo Ochrony Środowiska, Wojewódzkie Urzędy Pracy, Powiatowe Urzędy Pracy, Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, Organizacje pozarządowe, Ochotnicze Hufce Pracy, Bank Gospodarstwa Krajowego .
Źródła finansowania:
Fundusz Pracy
fundusz pomocowe
rezerwa „uwłaszczeniowa”
pożyczka z Banku Rozwoju Rady Europy
budżety samorządów ; w zakresie uczestnictwa w programach realizowanych z „rezerwy uwłaszczeniowej” z zaangażowaniem środków własnych minimum 10% wartości programu
Bibliografia:
Rynek Pracy wobec Integracji z Unią Europejską; red. Stanisława Borkowska, IPISS; Warszawa; 2002.
Bezrobocie na świecie i w Polsce; T. Brolnikowski; Poznań: Instytut Zachodni; 2002.
Rynek pracy w Polsce na tle jej starań o członkostwo w Unii Europejskiej; Grażyna Matys, Warszawa; SGH; 2002.
Rynek pracy i zwalczanie bezrobocia w Polsce a integracja z Unią Europejską; A. Ilczuk; Warszawa; SGH; 2002.
Rynek pracy w Polsce: recepcja, oczekiwania, strategie dostosowawcze; Rafał Drozdowski; Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu; Poznań; Wydawnictwo naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza; 2002.
Współczesna ekonomia: Bezrobocie - podstawy teoretyczne; E. Kwiatkowski; Wydawnictwo Naukowe PWN; Warszawa; 2002.
Rocznik Statystyczny; Główny Urząd Statystyczny.