STYTUACJA MIĘDZYNARODOWA W POCZĄTKACH XX WIEKU
STOSUNKI NIEMCY → WIELKA BRYTANIA
W końcu XIX w. Wielka Brytania postanowiła zerwać dotychczasową politykę „wspaniałego odosobnienia” i zwróciła się do Niemiec z propozycją zacieśnienia współpracy. Niemcy nie były jednak chętne do współdziałania z Wielką Brytanią i odrzucali stale składane przez nią oferty. Rząd niemiecki uważał, iż korzyści z ewentualnego zbliżenia obu krajów czerpałaby jedynie Anglia. Ponadto w Berlinie wierzono iż nie jest możliwe pozyskanie przez Anglie innych sojuszników (konflikty angielsko - francuski i angielsko - rosyjski), więc twierdzono, że na sojusz z nią zawsze Niemcy będą miały czas. Jednaj porozumienie obu krajów z biegiem czasu stawało się coraz mniej prawdopodobne.
Nałożyło się na to wiele czynników m. in.:
rywalizacja gospodarcza,
prężnie rozwijający się przemysł niemiecki wzbudzający w Anglii poważne obawy,
rozpoczęcie budowy floty wojennej przez Niemcy
Panowanie na morzach było dla Anglii kwestią bardzo ważną, wg powszechnie ugruntowanej opinii angielska marynarka powinna być silniejsza od połączonych flot dwóch najpotężniejszych mocarstw, miało to być gwarancją bezpieczeństwa przed inwazją. Nowa polityka niemiecka zakładała zmianę lidera w tej kwestii. Chciano zbudować flotę tak potężną, że atak na nią dla Anglików miał by stanowić prawdziwe ryzyko. Jednakże przewaga brytyjska była tak potężna, że początkowo nie zwracali oni uwagi na zbrojenie w Niemczech. Sytuacja uległa zmianie gdy Niemcy opracowały nowy plan trzyletni zakładający budowę 12 pancerników nowego typu. Anglicy uznali wtedy, że Niemcy zagrażają poważnie ich supremacji morskiej.
penetracja Turcji przez imperializm niemiecki → co było sprzeczne z interesami Wielkiej Brytanii
STOSUNKI ROSJA → NIEMCY →AUSTRO-WĘGRY
ROSJA → WIELKA BRYTANIA
Polityka rosyjska kierowała się nie tylko przeciw Austro - Węgrą i Turcji, ale również państwami blisko związanym z Niemcami jak również przeciwko samym Niemcom i ich zapędom imperialistycznym w Azji Zachodniej. Antagonizm rosyjsko-austriacko- niemiecki przyczynił się do załagodzenia nieufnych stosunków między Londynem a Petersburgiem, który zaowocował układem angielsko-rosyjskim z 1907 roku.
IMPERIALIZM ANGIELSKI, FRANCUSKI I ROSYJSKI (blok Ententy) SPRZYMIERZYŁY SIE PRZECIWKO IMPERIALIZMOWI NIEMIECKIEMU |
KRYZYS BOŚNIACKI
5 X 1908 → Austro- Węgry ogłosiły aneksję Bośni i Hercegowiny, które dotąd na mocy postanowień kongresu berlińskiego jedynie okupowały i administrowały.
Fakt ten świadczył, iż Austro-Węgry pragną prowadzić czynną politykę i w ten sposób osłabić niebezpieczeństwo rozbicia jakie zawisło nad nimi. Głównym celem Austrii było osłabienie Serbii i uzależnienie jej od Wiednia.
W Serbii działania austriackie wywołały zaniepokojenie. Rząd serbski nie mógł działać samodzielnie przeciw Austro- Węgrom. Bardzo ważne było tu więc stanowisko Rosji. Ta potępiła akt austro-węgierski jako bezprawny, bo nie skonsultowany z sygnatariuszami traktatu berlińskiego. Rosja w zamian za to zażądała rekompensaty dla siebie (swoboda przejazdu okrętów wojennych przez Cieśniny) i dla Serbii. Niestety osłabiona niedawno przegraną wojną nie mogła zbrojnie dochodzić swych żądań (Francja nie chciała jej pomóc a po stronie Austro-Węgier opowiedziały się Niemcy).
23 III 1909 → osamotniona Serbia stwierdza, że jej prawa w niczym nie zostały naruszone przez aneksję Bośni i obiecuje utrzymywać stosunki z A-W oparte na dobrym sąsiedztwie.
Niemcy i Austria odniosły niezaprzeczalne zwycięstwo, ale nie osiągnęły one żadnych korzyści realnych, a niebezpieczeństwo jugosłowiańskie nie przestało zagrażać Austrii. |
II KRYZYS MAROKAŃSKI
Rok 1911 przyniósł nowy międzynarodowy konflikt, tym razem starły się Niemcy i Francja o Maroko.
Niemcy zainteresowały się Marokiem jako koniecznym i naturalnym terenem ekspansji niemieckiej.
III 1911 → w Maroku wybucha rewolta przeciwko sułtanowi Mulaj Hafidowi, a stolica Fes zostaje opanowana przez powstańców.
Rząd francuski zdecydował się wysłać ekspedycję zbrojną dla ochrony życia i mienia zamieszkałych tam Europejczyków.
4 V 1911 → oddziały francuskie zajęły Fes, co stało się bezpośrednią przyczyną otworzenia na nowo kwestii marokańskiej przez Niemcy.
1 VII 1911 → do Agadiru (marokańskiego portu) wpłynęła niemiecka kanonierka „Pantera”(skok pantery do Agadiru) był to sposób wyrażenia chęci wszczęcia rokowań z Francją na temat kompensaty za panowanie francuskie w Maroku.
Francja na tą akcję zaczepną nie zareagowała. Spowodowane to było odmową przez rząd brytyjski wysłania jednego z okrętów wojennych marynarki brytyjskiej do Maroka.
9 VII 1911 → rozpoczęły się rozmowy w sprawie układów francusko - niemieckich, ale dyplomacja niemiecka wystąpiła tak ostro, że wywołało to zaniepokojenie Anglii. Skłoniło to Wielką Brytanię do postawienia sprawy jasno, iż nie dopuści ona do nadmiernej przegranej francuskiej.
4 XI 1911→ zawarcie porozumienia:
Niemcy dały Francji wolną rękę w Maroku ,
ogłoszenie protektoratu francuskiego nad Marokiem,
Niemcy uzyskały korzystne warunki dla swoich koncesjonariuszy,
większa ale mniej wartościowa część Konga Francuskiego dla Niemiec.
30 V 1912→ formalnie ogłoszenie protektoratu francuskiego nad Marokiem
W wyniku II kryzysu marokańskiego stosunki angielsko - niemieckie uległy ponownemu pogorszeniu. Podjęto próby ich naprawienia ale i one spełzły na niczym. Niemcy dążyli do rozbicia porozumienia angielsko -francuskiego, a Anglia chciała powstrzymać niemieckie zbrojenia morskie. Konflikt brytyjsko-angielski uległ dalszemu zaostrzeniu.
I WOJNA BAŁKAŃSKA
Włochy już od dawna planowały zabór Trypolitanii i Cyrenajki. W tajnym porozumieniu z Francją uzyskały uznanie zależności między kwestią marokańską a trypolitańską. Wielka Brytania, której też zależało na osłabieniu więzi Włoch z Trójprzymierzem, dała do zrozumienia, że nie będzie sprzeciwiać się aneksji. Konflikt francusko - niemiecki dał Włochom sposobność do realizacji planów kolonialnych.
28 IX 1911 → Włochy wypowiedziały wojnę Turcji i w ciągu kilku tygodni zajęły Trypolitanie i Cyrenajkę.
Pomimo niepowodzeń Turcja odmawiała zawarcia pokoju i uznania aneksji włoskich. Włosi zdecydowali się więc przenieść działania wojenne do Europy i zajęli wyspę Rodos
15 X 1912 → w Ouchy pod Lozanną podpisano pokój:
sułtan zrzekł się swego zwierzchnictwa nad Trypolitanią i Cyrenajką uznając ich zabór przez Włochy
Turcja poszła na ustępstw gdyż groziło jej większe niebezpieczeństwo ze strony państw bałkańskich niż ze strony Włoch. |
13 III 1912 → zawarcie tajnego bułgarsko - serbskiego układu przeciw Turcji i podział ewentualnych zdobyczy w Macedonii
29 V 1912 → zawarcie tajnego bułgarsko - greckiego układu przeciw Turcji
Czarnogóra zawarła sojusz z Serbią umowę ustną z Bułgarią
X 1912 → Czwórprzymierze bałkańskie rozpoczęło wojnę → zwycięstwa koalicji bałkańskiej
8 XI 1912 → zajęcie Salonik przez wojska Greckie
3 XII 1912 → zawieszenie broni zawarte na życzenie Turcji, rokowania pokojowe w Londynie zakończone fiaskiem
3 II 1913 → wznowienie działań wojennych (zwyciężają państwa bałkańskie)
III 1913 → Serbowie i Bułgarzy zdobyli Adrianopol,
30 V 1913 → traktat pokojowy Londyn
Turcja oddała ziemie położone na zachód od linii Enez - Midye w Tracji oraz Kretę
II WOJNA BAŁKAŃSKA
Sprzymierzeńcy nie mogli dojść do porozumienia w kwestii podziału Macedonii. Bułgarzy byli przekonani że ponieśli największe ofiary, a dostali najmniej.
29/30 VI 1913 → atak Bułgarów na Serbów i Greków
Bułgarzy przeliczyli się z siłami bo siły greckie i serbskie stawiły opór mocniejszy niż się spodziewano.
na Bułgarię uderzyła Rumunia zgłaszająca pretensje do Dobrudży Południowej
Turcy korzystając z zamieszek zajęli Adrianopol
10 VIII 1913 → traktat pokojowy w Bukareszcie, warunki ciężkie dla Bułgarów :
musieli oddać Silistrę Rumunii
wyrzec się strefy spornej w Macedonii
Sukcesy serbskie wzbudziły niezadowolenie w Austrii poparły ją Włochy i Niemcy. Za Serbią stanęła Rosja.
Utworzono niezawisłe księstwo Albanii, które zagrodziło Serbom drogę do morza.
Za główne zadanie polityki austriackiej uznano osłabienie czy nawet rozbicie królestwa serbskiego |
2