34. Przedstaw genezę i charakter sojuszu Anglii i Rosji na początku XX wieku.

Zawarty w 1904 entente cordiale francusko-angielski osłabiany był złymi stosunkami brytyjsko-rosyjskimi. We Francji zdawano sobie sprawę, że flota brytyjska nie obroni w razie potrzeby Paryża, a na Rosję nie bardzo można było liczyć, gdyż była zaangażowana na Dalekim Wschodzie. Dla Francji więc niewygodne było skłócenie jej dawniejszego sojusznika: Rosji z nowym sprzymierzeńcem- Anglią.

Dodatkowo pojawiło się niebezpieczeństwo, że Niemcy zechcą wykorzystać sytuację do zniweczenia zarówno entente cordiale, jak i przymierza francusko-rosyjskiego. I tak też się stało podczas interwencji Niemiec w Maroku. Nie przyniosło to jednak sukcesu ponieważ Anglia i Rosja na konferencji w Algeciras zgodnie poparły Francję. Również cesarz Wilhelm podjął próby odciągnięcia Rosji od współpracy z Francją. Chciał on doprowadzić do „sojuszu kontynentalnego” Rosji, Niemiec i Francji. W tym też celu postanowił najpierw zadbać o zawiązanie sojuszu niemiecko-rosyjskiego, a wtedy zastraszona Francja miałaby się przyłączyć. Jego zabiegi zakończyły się sukcesem jako że car Mikołaj spotkał się z Wilhelmem na wyspie Bjorko w Zatoce Fińskiej 24 lipca 1905 i podpisał traktat bez konsultacji z rządem. Jednak rząd rosyjski obawiając się oburzenia Francji, nie podjął żadnych rozmów ze swym sojusznikiem i sprawa traktatu z Bjorko wygasła.

Najbardziej zaniepokojona ekspansją Rosji w Azji Środkowej i przesuwaniem jej granic na południe była właśnie Anglia. Podbicie przez Rosjan w latach 70.XIX w. Buchary, Chiwy i Kokandu uważano za potencjalne zagrożenie Indii. Niekorzystny dla Anglii był również nacisk rosyjski na Afganistan i Persję. Inny stały obszar konfliktu rosyjsko- angielskiego stanowiła Turcja. W końcu XIX wieku doszła do tego jeszcze kwestia konfrontacji obu państw na Dalekim Wschodzie. Dominacja Rosji w Mandżurii, aktywne zainteresowanie Koreą i umacnianie się jej pozycji nad Oceanem Spokojnym wywoływały sprzeciw brytyjski. Na ograniczeniu obecności rosyjskiego na Dalekim Wschodzie zależało także Japonii, co doprowadziło do zainicjowania rozmów między Anglią i Japonią. Do takiego układu doszło w 1902-mówił on o współdziałaniu obu państw w obronie swych interesów w Chinach i Korei oraz o neutralności gdy któreś z nich znajdzie się w wojnie z innym mocarstwem.

Jednak po zawarciu entente cordiale aktywne zabiegi o poprawę stosunków rosyjsko-francuskich podjęła Francja, ułatwiając tym państwom nawiązywanie kontaktów. Przełom nastąpił jednak dopiero po zakończeniu wojny rosyjsko-japońskiej. Klęska Rosji zachwiała jej pozycją na Dalekim Wschodzie, natomiast w Europie Rosja wciąż była wielkim mocarstwem, co wykorzystywała Anglia w konflikcie z Niemcami.

Również Rosja inaczej oceniała możliwości zbliżenia z Wielką Brytanią. Wskazywano na prawdopodobieństwo starcia z Austro-Węgrami i Niemcami. Ponadto w 1906 roku zrujnowany skarb rosyjski wsparty został pożyczkami francuskimi, a Mikołaj II polecił, by wszcząć starania o podobną transakcję z bankami londyńskimi.

Od połowy 1906 roku trwały przygotowania do porozumienia rosyjsko-angielskiego. Podpisali je 31 sierpnia 1907 minister Izwolski i ambasador brytyjski w Petersburgu Arthur Nicolson. Układ dotyczył uzgodnienia interesów w Persji, Afganistanie i Tybecie. Znaczenie jego było o wiele szersze, gdyż podłożył podwaliny pod generalne współdziałanie polityczne, a z czasem i wojskowe. Najistotniejszą część traktatu stanowiło porozumienie, w którym oba mocarstwa dokonały podziału wpływów w Persji (najbogatsza część kraju, północ dla Rosji, południe dla Anglii a środkowa część strefą neutralną). Rosja uznała Afganistan za obszar znajdujący się poza strefą jej wpływów i zobowiązała się we wszelkich stosunkach politycznych z Afganistanem używać pośrednictwa rządu JK Brytyjskiej Mości. Anglia natomiast stwierdziła, że nie ma zamiaru przekształcać go w kolonię. Oba państwa uzgodniły także, że będą się powstrzymywać od prób podporządkowania sobie Tybetu, z tym, że Wielka Brytania miała zachować swoje uprawnienia wynikające z wcześniejszych układów z Chinami.

Porozumienie brytyjsko-rosyjskie największe wrażenie wywarło w Niemczech gdzie uznano je za przejaw polityki okrążania ich pierścieniem wrogich mocarstw. Wpłynęło to na pogłębianie się różnic między dwoma kształtującymi się blokami w Europie.