1. Funkcje wolności słowa:

a) funkcja motywacyjna- wolność słowa jako naturalne prawo jednostki, warunek poszanowania jej godności i instrument jej samorealizacji staje się stymulatorem ludzkiej aktywności w życiu publicznym.

b) funkcja terapeutyczna (psychologiczna)- rządzeni dzięki niej mogą dać upust frustracji i niezadowoleniu wywołanych polityką rządzonych.

c) funkcja instrumentalna- wolność słowa jako narzędzie ochrony praw jednostki (wolności od tortur i rozmaitych form poniżającego traktowania, zakaz niewolnictwa, prawo do rzetelnego procesu, wolność sumienia, prawa socjalne i kulruralne), a dzięki wolności mediów i organizacji pozarządowych mogą one naruszanie tych praw nagłośnić i działać w obronie poszkodowanych.

d) funkcja poznawcza- wolność słowa jest warunkiem poszukiwania prawdy, odkrywania jej w działalności publicznej, a także w osobistym dociekaniu, którym się można później podzielić z innymi.

2. Istota wolności słowa:

1. możliwość krytykowania władzy

2. jednostka przestaje być bezwolnym narzędziem w rękach władzy; dostaje szanę aktywnego udziału w życiu społecznym

3. możliwość swobodnego dążenia do prawdy i dzielenia się tą prawdą z innymi (John B. Bury „jest bolesne dla rozmyślającej osoby, jeśli ta nie może przekazać swych myśli innym”)

4. bez swobody wypowiedzi trudno o postęp w wielu dziedzinach wiedzy. Cenzura szkodzi procesowi edukacji, promuje wykształcenie jednostronne i ściśle kontrolowane, obracając zwykle ucznia i nauczyciela w niewolników jakiejś doktryny.

5. Jest oczywistą potrzebą ludzi

3. Inne uwagi:

• Za symboliczną postać walki o wolność słowa w demokratycznym społeczeństwie uchodzi Sokrates, który zapłacił najwyższą cenę (życie) za głoszenie jej.

• Swobodę wypowiedzi uważa się za wynalazek Zachodu, z jego kultem indywidualizmu i przywiązaniem do praw jednostki

• wolność słowa jest wartością trudną do przyjęcia, ale jeszcze trudniejszą do odrzucenia

4. Cytaty:

1. Milton: „I choćby wiatry wszystkich doktryn rozszalały się po świecie i Prawda znalazła się w opałach, to wątpiąc w jej siłę- cenzurując i zakazując- wyrządzamy jej krzywdę. Niech Prawda i Fałsz walczą ze sobą- kto kiedy widział, by Prawda w otwartym starciu została pokonana?... Któż nie wiem, że Prawda ustępuje siłą tylko Wszechmogącemu? Nie potrzebuje ustaw, podstępów, cenzury, żeby odnieść zwycięstwo- to są kruczki, którymi walczy fałsz”

„Wolność to środek do celu, którym jest prawda”

2. Mill: „Wolność jest celem, do którego ludzkość dąży”

3. Wolter: „Nie pochwalam tego, co mówisz, ale będę bronił do śmierci prawa, które pozwala Ci to mówić”

4. Jacek Sobczak: „Wolność prasy jest pochodną wolności myśli, z której wynika wolność przekonań. Istotnym składnikiem tej wolności są prawa do: wyrażania poglądów politycznych, kultywowania tradycji narodowych i wyznawania religii. Wolność myśli i wolność przekonań mogą znaleźć uzewnętrznienie tylko w przypadku istnienia wolności wypowiedzi.”

5. Wątki historyczne

• 1670r.- Tractatus theologico- politicus Spinozy. 20 rozdział: „Wykazanie, że w państwie wolnym każdemu wolno myśleć, co mu się podoba, i mówić co myśli”. Wolność słowa ma źródło w „najwyższym prawie naturalnym”, podkreślał terapeutyczną funkcję wolności słowa, ale był za tym by nie było pełnej wolności słowa, bo ludzie są nieracjonalni- mogą pobudzać destrukcyjnie- wolność ograniczona dobrem społeczeństwa i państwa

• 1780r. O wpływie rządów na nauki i nauk na rządy J. G. Herder. Rozważania nad tym do jakiego stopnia można pozwolić- w imię swobody wypowiedzi- na głoszenie hate speach w odniesieniu do innych narodów, mniejszości etnicznych lub seksualnych. Podkreślanie, że wraz z rządami tyrańskimi upada wychowanie, nauka, wolność, odwaga narodu. Postulat wolności wypowiedzi ograniczony- Herder za państwem prawa, ograniczanie tych, którzy mogą mu szkodzić.

• Radiszczew (1790r) wolność słowa jest niezbędnym warunkiem poszukiwania prawdy; bez swobody wypowiedzi trudno też zagwarantować w państwie rządy prawa

• Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela (Francja 1789) „Wolna wymiana myśli i poglądów jest jednym z najcenniejszych praw człowieka”

W trakcie rewolucji francuskiej całkowita wolność słowa (pierwsze 2 lata), do której wiele wniosły jeszcze przed rewolucją ignorujące cenzurę pisma Frederick-Cesar de La Harpe, Pierre Rouseau (antykościelne); Elie Catherine Freron Letters sur quelques ecritis de ce temps (prokościelne); hrabia Honore G. Mirabeau Les Etats Generaux (totalna ignorancja cenzury)

• W RP pełna wolność słowa i druku zagwarantował Sejm Czteroletni

• 1966r. (RP 1977r.) Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych ONZ

• 3 września 1953r. Europejska Konwencja Praw Człowieka Rady Europy;podpisana przez 47 państw Europy

---