T. ZNACZENIE GOSPODARCZE I CECHY UŻYTKOWE KONI

/ OCENA KONIA

• IDENTYFIKACJA KONIA- stwierdzenie tożsamości zwierzęcia czyli porównanie danych z dokumentów hodowlanych z konkretnym koniem, do tego celu służą cechy identyfikacyjne - maść, odmiany, oznaki
  
  Do dokumentów hodowlanych zaliczamy:
  - świadectwo pokrycia klaczy
  - dowód urodzenia źrebięcia
  - świadectwo wpisania do księgi stadnej
  - świadectwo uznania ogiera
  
  /MAŚĆ- odziedziczalna barwa sierści oraz włosia grzywy i ogona
  * maści pojedyncze
  siwa ( biały włos wymieszany z kolorowym na ciemnej skórze)
  gniada ( bordo czarna grzywa i ogon)
  kara (czarny cały)
  kasztanowata ( rudy brąz)
  bułana (jasno beżowej do ciemno brązowej na grzbiecie ciemny pręg i podpalane kończyny)
  myszata ( wszystko szare tylko pręga czarna na grzbiecie)
  izabelowata ( grzywa i ogon białe sierść kuleczkowata)
  * maści złożone
  dereszowata ( biała i kolorowa)
  srokata ( duże łaty biało czarne połączenie białego i koloru)
  tarantowata ( mieszanina na jasnym tle różnokolorowych małych łat)
  
  / ODMIANA białe plamy na głowie i nogach uwarunkowane genetycznie
  - na głowie zależnie od wielkości
  - na nogach od miejsca występowania
  / OZNAKI są to wszystkie inne charakterystyczne dobrze widoczne i trwałe cechy zewnętrzne nabyte lub wrodzone
  / WIEK rozpoznawany po charakterystycznych zmianach wyglądu zębów szczególnie siecznych
  / WICHERKI włosy skręcone
  

• POKRÓJ KONIA czyli jego wygląd zewnętrzny. Przy ocenie konia zwraca się uwagę na skątowanie i umięśnienie nóg, ścięgna, stawy i kopyta
  

• RODOWÓD uporządkowany spis przodków danego osobnika
  

• CECHY PSYCHICZNE
  - temperament żywy
  - temperament pojętny
  - temperament złośliwy
  - temperament nerwowy
  

• NAROWY niewłaściwe reakcje konia na stawiane przez człowieka wymagania. Najczęściej mają charakter reakcji obronnych i są spowodowane niewłaściwym traktowaniem zaliczamy do nich:
  - gryzienie
  - kopania
  

• NAŁOGI cykliczne powtarzanie pewnych czynności. Powstają one na wskutek nudy, odizolowania konia od bodźców zewnętrznych

T.POKRÓJ BUDOWA KONIA

/ GŁOWA I SZYJA

/ KŁODA CZYLI TUŁÓW
powinna być szeroka nieco dłuższa od jego wysokości ( wysokość konia mierzy się od najwyższego punktu w kłębie do ziemi) o wyraźnym kłębie skośnie ustawionej łopatce, o równej i mocnej linii grzbietu, szerokich i dobrze umięśnionych lędźwiach oraz szerokim i długim zadzie

/KOŃCZYNY
powinny być krótkie dobrze umięśnione i suche ( wyraźny zarys ścięgien i kości na nadęciach i stawach) Nadpęcia i pęciny wolne od narośli kostnych

• kopyto powinno być jędrne i elastyczne z dobrze wysklepioną podeszwą i wyraźnie zaznaczoną strzałką Nieprawidłowe kopyta to: kruche lub butwiejące rogi, kopyta o podeszwie płaskiej, ścieśnione skośne lub krzywe

• 
  kończyna przednia powinna mieć dobrze umięśnione podbocze, mocny i wyraźnie zarysowany nadgarstek, krótkie płaskie i jednakowo szerokie nadpęcie, mocny staw pęcinowy. Kończyny powinny być ustawione pionowo i równolegle do siebie.

• Kończyna tylna dobrze umięśnione podudzie, mocny szeroki długi suchy staw skokowy, szerokie płaskie równe na całej długości nadpęcie, równie mocny i suchy staw pęcinowy, pęcina nieco bardziej stromo ustawiona od przedniej
  

T. ROZPOZNANIE WIEKU PO ZĘBACH

WIEK KONI ROZPOZNAJE SIĘ PO ZĘBACH SIECZNYCH
Koń ma w każdej szczęce po 3 pary zębów siecznych środkową parę nazywamy cęgami, następną średniakami a zewnętrzną okrajkami Oprócz siekaczy koń ma jeszcze 24 zęby trzonowe i 4 kły (klacze nie mają kłów)

- do 2 ½ roku ma wszystkie siekacze mleczne

- 2 ½ roku wypadają cęgi mleczne a wyrastają stałe ( mleczne- kieliszkowaty kształt białe, stałe- bardziej wydłużone żółte)

- 3 lata cęgi wyrównują się ze stałymi

- 3 ½ roku wypadają średniaki mleczne

- 4 lata ma średniaki stałe

- 4 ½ roku wypadają okrajki mleczne
- 5 lat ma wszystkie siekacze stałe

REJESTRY- wgłębienia na powierzchniach trących siekaczy

- 6 lat rejestry na cęgach dolnej szczęki

- 7 lat rejestry na średniakach dolnej szczęki
- 8 lat lat rejestry na okrajkach dolnej szczęki

- 9 lat rejestry na cęgach górnej szczęki
- 10 lat rejestry na średniakach górnej szczęki

- 11 lat rejestry na okrajkach górnej szczęki

- potem poznaje się wiek po powierzchni trącej siekaczy, która przyjmuje kształt bardziej okrągły wskazuje kolejne lata 12-14 na dolnej szczęce 15-17 na górnej szczęce

- dalej kształt staje się trójkątny 18-24

- podłużno owalny 24-29

T. TYPY I GRUPY RAS KONI

/ ROZRÓŻNIAMY 3 ZASADNICZE GRUPY RAS KONI

Grupa koni	OPIS
konie gorącokrwiste zwane szlachetnymi	- lekka budowa ( w stosunku do rozmiarów niewielki ciężar) - budowa jędrna sucha (kości stosunkowo cienkie o zbitej tkance, pod cienką elastyczną skórą można dostrzec zarys mięśni i stawów) - żywy temperament - przystosowane do szybkiego ruchu
KONIE ZIMNOKRWISTE	- budowa masywna i ciężka - są limfatyczne ( pod grubą skórą nie widać zarysów mięśni i stawów - - usposobienie flegmatyczne - ciężar dochodzi do 1000 kg - duża siła pociągowa - powolne w kłusie i ruchu szybko się męczą - żyją krócej od koni szlachetnych
KONIE PRYMITYWNE	- nieduże - pochodzą od dawnych dzikich koni - doskonałe zdrowie - duża odporność i niewybredność - żyją długo 20 lat i więcej

/PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA UŻYTKOWOŚĆ

typ koni	OPIS
TYP WIERZCHOWY	-powinien być szybki zwrotny i wytrzymały - żywy temperament - przód i zad długi, grzbiet krótki i mocny, nogi mocne prawidłowo ustawione - do tego typu należą konie gorącokrwiste
TYP ZAPRZĘGOWY	- dobrze umięśniony - spokojny - kościsty o stosunkowo krótkich nogach - do tego typu należą konie zimnokrwiste i pochodne koni pogrubionych
TYP WSZECHSTRONNIE UŻYTKOWANY	- służy do jazdy w zaprzęgu, prac w polu a także jako wierzchowy - szeroka klatka piersiowa, grubsza szyja i krótsze kończyny niż typowy koń wierzchowy i spokojniejszy temperament - do tego typu należą konie ras półkrwi
TYP JUCZNY	Do przenoszenia na grzbiecie ciężarów

T. RASY KONI

/RASY SZLACHETNE

Typowymi przedstawicielami koni ras szlachetnych są konie czystej krwi arabskiej i pełnej krwi angielskiej

• ARABSKA
  - niedużego wzrostu ok. 148cm
  - nadzwyczajnie suchej budowy
  - cienka skóra nieduża kształtna głowa
  - nadzwyczajnej urody
  - zdolność doskonałego wykorzystania pasy
  - szybkość i wytrzymałość
  - odporność na trudy i niewygody
  - koń czystej krwi nie nadaje się do ciężkiej pracy w zaprzęgu

• PEŁNEJ KRWI ANGIELSKIEJ
  - powstała przez krzyżowanie rasy arabskiej i koni innych ras
  - konie wyścigowe ( najszybsza rasa koni na świecie
  - konie pełnej krwi wysokiego wzrostu 160cm, o długiej szyi, wysokim i długim kłębie, długiej i skośnie ustawionej łopatce długim zadzie, głęboka i długa klatka o dużej pojemności
  - żywy temperament i pobudliwy ( często występuje nerwowość)
  - koń czystej krwi nie nadaje się do ciężkiej pracy w zaprzęgu

• KONIE PÓŁKRWI
  - mają temperament mniej pobudliwy
  - odznaczają się nieco masywniejszą budową ( dzięki temu mogą być wykorzystywane do pracy w rolnictwie)
  - W Polsce występują 3 typy koni szlachetnych półkrwi: wielkopolskie, małopolskie, śląskie
  * konie wielkopolskie
  typ wszechstronnie użytkowany, rosły 160 cm, ciężar około 600 kg, wykonuje wszelkie prace w rolnictwie, dobre
  konie sportowe
  *konie małopolskie
  konie półkrwi angloarabskiej i arabskiej, 150 cm, urodziwe i suche, o doskonałym ruchu, dobrze wykorzystują pasze,
  wytrwałe i dzielne w pracy
  * konie śląskie
  najbardziej masywne, wzrost ok. 160cm, ciężar 600-700 kg, duża siła pociągowa i dobry ruch, wymagają obfitszego
  żywienia

/RASY POGRÓBIONE

• KONIE SZTUMSKIE
  -najbardziej masywne z naszych koni pogrubionych

• KONIE SOKÓLSKIE
  -typ konia pośpieszno roboczego taniego w utrzymaniu

/ KONIE PRYMITYWNE

- należą do nich nasze koniki i hacuły

- bardzo tanie w utrzymaniu
- doskonale wykorzystują pasze
- mimo małego wzrostu dzielne do pracy

T. ROZRÓD I WYCHÓW KONI

/ STANOWIENIE KLACZY

- należy unikać łączenia koni szlachetnych z zimnokrwistymi lub pogrubionymi ( złe wyniki)

- OGIERA I KLACZ MOŻNA UŻYWAĆ DO ROZPŁODU PO UKOŃCZENIU 3 LAT

KIEDY KRYJEMY

- klacz należy stanowić tylko w okresie rui tzw. palenia się trwa 4-8 dni

- klacze o krótkim okresie rui pierwszy raz 1 lub 2 dnia po zauważenia objawów rui

- klacze o długim okresie rui pierwszy raz 3 lub 4 dnia po zauważeniu objawów rui

- powtórne krycie należy stosować 2-3 dni po pierwszym

- jeżeli klacz nie została pokryta powtórne objawy występują po 2 tygodniach wtedy powtórzyć krycie w odstępach 2 dniowych

- po wyźrebieniu należy pokryć 9 dnia

- po pokryciu klacz należy oprowadzić nie pozwolić jej nadymać się ani oddać mocz

/ OPIEKA NAD KLACZĄ ŹREBNĄ
- chronić przed uderzeniami ( szczególnie w głowę pysk, słabiznę)

- powinna bezwzględnie pracować, gdyż ruch konieczny jest dla jej zdrowia, należy jedynie unikać prac wymagających szarpania

- w ostatnich tygodniach praca powinna być lekka a jazda stępem

- KLACZ NOSI PORÓD 11 MIESIĘCY

/ OBJAWY ZBLIŻAJĄCEGO SIĘ PORODU:

- opadnięcie pośladków i boków

- silne nabrzmienie wymienia

- na końcu strzyków ukazują się krople siary

/ PORÓD

- klacz źrebi się w nocy lub nad ranem

- poród przeważnie przebiega lekko ( przy prawidłowym pomoc niepotrzebna)

- siary nie powinno się zdajać źrebie powinno wyssać

/ Wychów źrebiąt

- umożliwić jak najwięcej swobodnego nieskrępowanego ruchu

- źrebak powinien stale przebywać przy matce

- rozczyszczenie kopyt nawet po 2 mies.

- odsadzenie nie wcześniej niż 5-6 mies.

RODZAJ PASZY	PRZYKŁADOWE PASZE
PASZE TREŚCIWE	owies ( podaje się z sieczką która zmusza konia, do lepszego żucia, sieczki daje się 1/3 części owsa), jęczmień ( ześrutowany, lub 50/50 z owsem nie śrutowany) , bobik ( jako dodatek do pasz ubogich w białko ześrutowany lub moczony 12 h), otręby pszenne ( lekko strawne, mlekopędne) mieszanki treściwe jako uzupełnienie pasz treściwych
PASZE OBJĘTOŚCIOWO SUCHE	siano ( zawiera wszystkie składniki pokarmowe sole mineralne i wit) słoma owsiana ( może zastąpić siano należy zadawać więcej pasz treściwych) - słoma może być skarmiana jako zakładka lub sieczka ( na zakładkę owsiana, na sieczkę żytnia 3-5cm, unikać jęczmiennej
PASZE OBJĘTOŚCIOWE SOCZYSTE	marchew, buraki, zielonki z traw i lucerny, okopowe ( dobrze oczyszczone z ziemi)

20. CHOROBY KONI

/MORZYSKO KOLKA

Jest wynikiem skarmiania pasz nadpsutych, spleśniałych stęchłych lub skwaśniałych, zadawanie nie śrutowanego lub nie namoczonego ziarna żyta bobiku itp. Oraz zbyt raptowna zmiana żywienia. Boki chorego konia należy rozetrzeć wiechciem słomy przy czym można je skropić spirytusem, oraz zrobić lewatywę z letniej wody z mydłem i powoli oprowadzać. Jeżeli w ciągu 2-3 godzin nie nastąpi poprawa należy wezwać weterynarza

ZAPALENIE PŁUC I OPŁUCNEJ
objawy: duszność, kaszel wysoka gorączka oraz przyspieszone tętno i oddech. Leczenie według wskazówek weterynarza.

MIĘŚNIOCHWAT ( choroba poświąteczna)

Powstaje przeważnie przy użyciu do pracy koni dobrze żywionych stojących kilka dni bezczynnie. Konie chore mają sztywny chód oraz stwardniane mięśnie krzyża i zadu a mocz ma ciemne zabarwienie. Konia należy umieścić w ciepłej stajni i wezwać weterynarza. Do czasu przybycia lekarza konia należy nacierać mięśnie zadu i krzyża spirytusem kamforowym i ciepło go okryć. Nie leczony prowadzi do śmierci. Aby zapobiec zapewniać codzienny ruch a w razie pozostawienia w stajni zmniejszyć o połowę pasze treściwe

OCHWAT

Zapalenie tworzywa kopytowego spowodowane skarmianiem świeżego nie wyparowanego ziarna, napojenie zgrzanego konia, nadmierne przemęczenie lub przeziębienie. Przednie kopyta są gorące i stąpa on bardzo sztywno. Natychmiast wezwać weterynarza do czasu przybycia rozkuć konia postawić na rozdrobnionej mokrej glinie lub polewać zimną wodą z octem albo owinąć mokrymi szmatami

KONIE - WYKŁADY

16

---