Etyka 7.12.2007
Sąd deontyczny - moralny, ocena co i jak powinno być zrobione.
Relacja między sądem, a działaniem wg Resta składa się z czterech etapów:
1. Percepcja albo wrażliwość moralna, zdolność, aby dostrzegać problemy moralne, umożliwia nam podejmowanie pewnych działań.
2. Sąd preskryptywny , ocena tego, co powinno być w danym momencie i sytuacji zrobione
3. Odpowiednia motywacja moralna, wyróżnia się w niej różne tendencje: empatię, ciekawość, radość z cudzego nieszczęścia, graniczącą z sadyzmem.
4. Zachowanie
Należy dbać, żeby preskrypcja była u podstaw naszych doświadczeń.
Egocentryzm
Allocentryzm - przyjmowanie cudzego punktu widzenia za swój
Policentryzm
Heterocentryzm
Etyka 9.11.2007
Każdy na pewnym etapie swojego życia rozpoczyna życie zawodowe. Następnie rozwija swoje zdolności w danym zawodzie, a niekiedy staje się nauczycielem tego zawodu: mentorem dla nowych generacji. Rozwój zawodowy nie pozostaje bez znaczenia dla rozwoju osobistego, ale go wspomaga.
Rozwój zawodowy przeważnie przebiega na takich etapach:
Nauka,
studiowanie
rozpoczęcie życia zawodowego,
inicjacja w zawodzie
rozwój zawodowy
nauczanie nowych pokoleń zawody.
Istnieje szczególne dobro w życiu ludzi, o które psycholog, jako zawód zaufania publicznego, musi się troszczyć. Wiąże się to z powołaniem. Psycholog powinien uznać wartości, o które się troszczy za podstawowe (aby efektywnie wykonywać zawód) i dołożyć wszelkich starań, aby o nie dbać.
Zawód zaufania publicznego jest zawodem, którego członkowie maja sens uczestniczenia w życiu ludzi (ukierunkowanie na troszczenie się o wartość, której służą, mający właściwą moralność). Uczestniczenie w takim zawodzie wiąże się z rozwojem moralnym, pojawia się tu rzeczywistość dynamiczna tego zawodu.
Freud i Ericsson twierdzili, że rozwój następuje na skutek wrodzonych i zdeterminowanych cech, które rozwijają się lub zanikają pod wpływem pewnych doświadczeń. Dostarczają nam oni informacji na temat rozwoju charakterologicznego, ale twierdzą, że nie mamy wpływu na zdeterminowane z góry właściwości. W tym znaczeniu wszystkie te procesy są nam dane, nie mamy na nie żadnego wpływu.
Są właściwości ludzkie, które ułatwiają lub utrudniają funkcjonowanie w danym zawodzie. Nie jest tak w przypadku, gdy człowiek potrafi kontrolować swoje tendencje. Dlatego ważne jest poznanie własnej psychiki i skłonności. (Aby troszczyć się o chorego trzeba być odpornym na drastyczne widoki, np. krew, trzeba umieć znieść pewne doznania, aby właściwie mu pomóc w cierpieniu.)
Nasz rozwój zawodowy jest uwarunkowany naszym społeczno-moralnym charakterem. Jednak istnieje możliwość naszego własnego sprawstwa w tej dziedzinie. Każdy powinien rozwijać swój charakter, tak aby sprzyjał on zawodowi. Obecnie nie ma charakterystyki cech, które byłyby idealne dla wykonywania danego zawodu, a które by w nim przeszkadzały.
Konsekwencjonalizm: liczą się konsekwencje zachowań, niezależnie od naszego charakteru i motywacji.
Behawioryzm: duży wkład w rozwój tego kierunku wniósł F. Skinner. (Psychologowie powinni znaleźć prawidłowości między bodźcem, a zachowaniem, jakie on wywołuje. Tzw. reaktywność, tj. reakcja na bodźce)
Introspekcjonizm (XIX w. - początki) zdarzenia, którymi zajmują się psychologowie mają swoje przyczyny we wnętrzu, w psychice.
Przeprowadzano następujący eksperyment: osoby badane dostawały różne ciężarki. Ich zadanie polegało na określeniu, jaki ciężar miał dany przedmiot. Badano przy tym tzw. progi różnicy, czyli to, jaka najmniejsza różnica ciężaru była zauważalna dla człowieka. Można było w trakcie tego eksperymentu badać progi absolutne, czyli to, jak intensywność bodźca była potrzebna, aby go zauważyć (np. piórko położone na dłoni nie było odczuwalne, dopiero, gdy ciężar się zwiększał badany odczuwał, że na jego dłoni znalazł się jakiś przedmiot.)
Sąd introspekcyjny: formułowanie wniosków na temat danych zjawisk za pomocą własnych, wewnętrznych odczuć.
Psychologia powinna zajmować się introspekcją. Nie ma potrzeby przeprowadzania eksperymentu z ciężarkami, ponieważ można ich ciężar zbadać za pomocą specjalnych przyrządów, zajmują się tym inne nauki (np. fizyka). Nasze poznanie zniekształca, to, co chcemy badać.
Dodatkowym zadaniem behawiorystów jest objaśnianie zależności między bodźcami, a zachowaniem.
Neobehawioryzm: pod uwagą ma bodźce i reakcje.
Skinner stworzył operacjonizm, czyli inaczej behawioryzm operacyjny. (W naszych naukowych studiach nad środowiskiem życia należy skupić się nad operacją - właściwością spontaniczną, którą organizm emituje do środowiska) Zależnie od tego, jaki jest jej efekt uczymy się. Np. jeśli efekt jest przyjemny uczymy się powtarzać tą operację w przyszłości.
Wg Skindera uczenie się zaczyna się od wykonywania różnych akcji. W miarę zbierania doświadczeń zaczyna się różnicować sytuacje (raz akcja prowadzi do przyjemnego efektu, innym razem nie)
Dążenie do maksymalizacji przyjemności i minimalizacji sytuacji negatywnych (rodzaj hedonizmu)
Operacjonizm jest innym poglądem na rozwój człowieka. Zakłada, że uczymy się nie dzięki wrodzonym właściwościom, a dzięki doświadczeniom.
Etyka 12.10.2007
Zawód zaufania publicznego- psycholog:
-jest wartością życia społecznego
-powinna zostać utrzymana możliwie wysoka jakość tego zawodu
-do realizacji tego zawodu potrzebne jest zaufanie publiczne jak i wiedza oraz umiejętności, które są od siebie uzależnione mają siłę wzajemnego oddziaływania
-skupienie się na dobru (troska o dobro-moralny wymiar zawodu)
Leczenie nie może być wykonywane w nastawieniu manualnym. Często psychiatrzy popadają w taki manualizm i zawężają swoje pole działania. Polega ono na tym, że staramy się „technizować” nasze działania-mechanizacja działań. Często jest to nieskuteczne.
Postawa psychiatryczna- działa w nastawieniu, że jest to relacja dwupodmiotowa. Leczenie i wyzdrowienie jest wspólnym dziełem lekarza i pacjenta. Jeśli nie ma tego kontaktu dwupodmiotowego to tworzy się relacja kooperatywna.
Pacjent, który nie ufa lekarzowi nie chce współpracować więc nie wyzdrowieje. Jeden podmiot z drugim jest ściśle powiązany. Trzeba utrzymać autentyczną troskę o dobro naszego pacjenta.
Freud- twórca psychoterapii.
Zaczął psychiatrie od tego, że się z ludźmi rozmawia. Uzyskanie dobrych efektów warunkowane jest relacją kooperatywną lekarza jak i pacjenta. Pacjenci często nie chcą stac się przedmiotem badań leczniczych, bronią się a to nie pomaga w leczeniu.
Humanistyczne nastawienie- kooperacja między podmiotami
Etyka- integralny składnik
Nurty myśli etycznej:
*Konsekwencjonalizm- to czy czyn jest etycznie pozytywny czy negatywny to wszystko zależy od rodzaju następstw. To czy cos jest dobre czy nie ukazuje się w skutku tego działania. Nie ważne są intencje, ważne jest czy ktoś potrafi dojść do dobrych efektów. Konsekwencjonalizm spotyka się ze sprzeciwem i krytyką. Zazwyczaj nie spotyka się intencji moralnych.
*Podejście od strony charakteru człowieka lub od cnoty. Trzeba mieć moralny charakter by nasze postępowanie było pozytywnie moralne. Istotą moralności jest kształtowanie dobrego charakteru. Kształtowanie dobrych cech, nastawień tak byśmy potrafili być dobrzy, działać na rzecz dobrych rzeczy dla innych a zahamować nasze tendencje do złego. Nieważne jest zwracanie uwagi na intencje i skutki bo jeśli ma ktoś dobry charakter to wszystko będzie dobre- moralne.
*Intencjonalizm- ukształtowanie możliwie dobrych intencji żeby pod względem moralnym była dobrze ukształtowana. Moralne jest to co wypływa z moralnych intencji. Intencje mogą być niezrealizowane co nie znaczy, że są nieważne.
W edukacji trzeba sie starać by intencje były dobre i trzeba popierać je również działaniami.
Każdy nurt ma swoje dobre i złe strony i niezależni od spierania się o te dobre i złe cechy to każdy nurt ma silne strony. I ze wszystkich tych trzech stanowisk trzeba wybrać to co najlepsze.
Psychologia humanistyczna- nasza wrodzona natura ludzka jest dobra. Uszkadzają nas wszystkie czynniki , jakie napotykamy w trakcie naszego życia (szkoła, dom itp.) ---> naturalizm filozofii.
Podsumowanie:
podejście od strony charakteru- na czym polega moralność człowieka?
-ważna jest skuteczność działania bez względu na to jakie mamy intencje - konsekwencjonalizm
intencjonalizm
Te trzy stanowiska nie musza być nierozłączne, mogą ze sobą współistnieć.
Etyka 16.11.07
Tajemnica zawodowa powinna byc zachowana we wszystkich przypadkach.
-> moralnosc sprowadza sie do tego ze efekty naszych dzialan moga byc albo dobre albo zle
mozemy zbudowac nauke na wlasnych spostrzezeniach.
Schemat S O R - bodziec organizm reakcja
*wszelka zmiennosc naszego zachowania, nabywanie nowych reakcji, wyzbywanie sie ich
cala zmiennosc moze byc w ten sposob wyjasniona
rozwoj czlowieka- mamy wiedze na ten temat, koncepcja ta wskazuje na glowny czynnik doswiadczenia w jakim swiecie zyjemy
Teoria empirystyczna- wszystko jest zalezne od srodowiska
->Tabula Rasa- biala tablica ; zycie ma zapisac na niej nasz "scenariusz"
podejscie empirystyczne-zadne szczegolne wlasciwosci psychiczne nie sa wrodzone, wszystko to powstaje w efekcie oddzialywania srodowiska
*Ponoszenie konsekwencji- powoduje to, ze albo spotyka nas przyjemnosc albo przykrosc
istota rozwoju moralnego- staramy sie nabyc wiedze o zakazach i nakazach
relatywizm kulturowy powoduje ze rozwiazanie problemu , etycznego wymiaru poprzez poleganiu na systemie normatywnym, bywa watpliwe
-> relatywizm bywa cecha [rzed ktora nie da sie uciec
Ten relatywizm stawia pod znakiem zapytania nasza moralnosc.!
->relatywizm kulturowy jest zwiazany z roznorodna interpretacja tego samego
indywidualny relatywizm( subiektywny)
*odnosnie spraw etycznych-> ilu ludzi, tyle pogladow
nie ma uniwersalnych wartosci, wsyztsko zalezy od tego co kto sadzi.
Etyka 21.12.07r.
Lawrence Kohlberg - Amerykanin, kontynuator Piageta, zajmował się zagadnieniami na temat rozwoju społeczno-moralnego człowieka.
MORALNOŚĆ dotyczy intencji, motywacji, zamiaru (Piaget)
MORALNOŚĆ polega na posługiwaniu się nastawieniem preskryptywnym (mowa jest tutaj o powinności, co powinno być zrobione w określonej sytuacji)
Deskrypcja - opis tego co się dzieje aktualnie lub co mogłoby się dziać, jak to jest, jak się rzeczy mają
OPOWIEŚĆ O HEINZU (badanie Kohlberga)
Heinz ma żonę chorą na raka. Dowiedział się, że pewien farmaceuta wynalazł lekarstwo na tą chorobę lecz kosztuje ono 2 000 dol. Heinz sprzedał wszystko co miał, pożyczył pieniądze od znajomych ale zebrał tylko 1 000 dol. Chciał aby farmaceuta opuścił mu cenę tego lekarstwa do 1 000 dol albo mógł później zapłacić mu resztę pieniędzy. Lecz farmaceuta się nie zgodził na taki układ. Czy w tym wypadku Heinz powinien ukraść to lekarstwo?
Heinz włamał się do apteki i ukradł to lekarstwo. Kiedy to robił widział go oficer Brown, który znał Heinza i wiedział o jego sytuacji rodzinnej. Czy powinien on złożyć raport o dokonanym przestępstwie?
Oficer Brown złożył raport, a Heinz stanął przed sądem. Sędzia musi teraz ocenić jego czyn. Czy powinien go ukarać czy puścić wolno?
Kohlberg wyróżnił III poziomy w rozwoju społeczno-moralnym i na każdym z nich 2 stadia. W sumie stadiów rozwoju społeczno-moralnego według Kohlberga jest 6 zaś u Piageta tylko 2.
Poziomy i stadia:
PRZEDKONWENCJONALNY
St.1 Egocentryzm, orientacja na karę i nagrodę.
St.2 Równa wymiana między indywidualnymi ludźmi, jednostkami.
KONWENCJONALNY
St.3 Relacje interpersonalne (bliskie związki)
St.4 Społeczeństwo jako pewien system społeczny, normatywny.
POKONWENCJONALNY
St.5 Indywidualny punkt widzenia członka społeczeństwa (lub społeczny indywidualny punkt widzenia członka społeczeństwa)
St.6 (nie zdążył podać )
ETYKA 23.11.2007
Relatywizm moralny: przeświadczenie, ze nie ma żadnych bezwzględnych norm, zasad, wartości moralnych, są one sprowadzone do określonego kontekstu, względne.
Rodzaje relatywizmu: społeczny, kulturowy, indywidualny.
Autonomia - wartość uniwersalna.
Członkowie grup zawodowych powinni cieszyć się autonomią, powinni mieć wolność w swoich decyzjach i jednocześnie ponosić odpowiedzialność za nie. Profesjonalista respektuje autonomię człowieka, który do niego przychodzi, ponieważ każdy powinien mieć prawo do autonomii i prowadzenia swojego własnego życia, bez presji.
Etyki zawodu psychologa nie można sprowadzić do wspólnego mianownika z innymi rodzajami etyki. Zastanawiając się nad tym problemem trudno odrzucić myśl, ze każdy z zawodów posiada swoistą etykę. Nie musi ona jednak kłócić się z wartościami uniwersalnymi.
Nabycie uniwersalnych zasad etycznych systemu wartości pomaga także w życiu zawodowym, w którym system ten obowiązuje. Dowiadywanie się o ograniczeniach jest wartością, ponieważ nie ma ludzi nieokreślonych. Stanowisko to prowadzi do relatywizmu. Psychologowie byliby skazani na życie w nie pasującym systemie wartości, ponieważ nie ma uniwersalnego systemu wartości pasującego do wszystkich grup zawodowych, każda z nich choćby nieznacznie różni się między sobą. Należałoby wyjść z relatywizmu społeczno-kulturowego, dowiedzieć się czy system zasad jest ugruntowany, dyskursywny, ma u podstaw wartości, które można uzasadnić.
Trzy główne nurty badań koncepcji teorii na temat rozwoju społeczno-moralnego człowieka:
1. Konsekwencjonalizm
2. Natywizm
3. Intencjonalizm
W konsekwencjonalnym sposobie myślenia nie ma miejsca na indywidualny rozwój etyczny. W tym sensie pogląd ten nie różni się od natywizmu. Obydwa te stanowiska mają słabości.
Charakter rozwoju moralnego:
1. Ekspresja wrodzonych cech
2. Nabywanie w efekcie doświadczenia (empiryzm)
3. Aktywność własna
Psycholog: próba poznania aktywności własnej człowieka w środowisku, które go otacza. Aktywność ta nie musi być pobudzana bodźcami, może być natomiast modyfikowana.
Wg Piageta i Kolberga określone środowisko kulturowe jest niezbędne, aby rozwój aktywności własnej był do uchwycenia i mogła ona zachodzić. Istnienie tej aktywności jest istnieniem człowieka w otoczeniu.
W przeciwieństwie do procesu przyswajania (interioryzacja) to, ze funkcjonujemy w kulturze jest potrzebne do budowy struktury. Kształt tej budowy jest jej autonomicznym dziełem.
Autonomia (tu kształt, jaki przybiera) rządzi się swoimi prawami. Nic spoza tej aktywności nie może jej zmienić. Aktywność ta posiada własny determinizm rozwojowy.
Piaget: mechanizm rozgrywania się tej aktywności
Zasady konstrukcji aktywności:
• aktywność tworzy własną strukturę
• inteligencja
• autonomia
Aktywność, która leży u podstaw inteligencji polega na zdolności do adaptacji do warunków otoczenia, w którym się ona rozgrywa.
Adaptacja = inteligencja
Asymilacja + akomodacja = adaptacja
Etyka 30.11.2007
Rozwój moralności wg Piageta:
Piaget wyróżnił dwa stadia kształtowania się moralności człowieka:
Pierwsze z nich trwa do 7-8 roku życia. Występuje wtedy moralność heteronomiczna. Nasze myślenie jest uwarunkowane zewnętrznymi źródłami. Heteronomia istnieje z powodu egocentryzmu, widzenie każdego obiektu jest jednostronne, związane z własnym punktem widzenia. Człowiek w tym okresie jest niezdolny do oceniania obiektywnego, wg różnych aspektów. Ten etap bywa również nazywany realizmem moralnym.
Drugie wykształca się u młodzieży, nazywane jest moralnością autonomiczną. Myślenie pochodzi z mocy naszej aktywności. Następuje decentracja, czyli odejście od egocentrycznego punktu widzenia, możliwa staje się koordynacja różnych aspektów spraw. Intencjonalizm moralny.
Przeprowadzono doświadczenie na dwóch grupach dzieci: młodszej i starszej. Dzieciom przedstawiono dwie sytuacje i poproszono o ocenę, który z bohaterów powiastek był mniej moralny.
W pierwszej opowieści dziewczynka w czasie nieobecności rodziców chciała podkraść cukier, niechcący stłukła cukierniczkę. Aby to usprawiedliwić powiedziała mamie, że cukierniczkę stłukł kotek. Druga historia dotyczyła chłopca, który po powrocie ze spaceru opowiedział swojej mamie, że widział psa dużego jak krowa, mimo, że wiedział, że tak duże psy nie istnieją.
Okazało się, że młodsze dzieci uznały, że gorzej zachował się chłopiec, ponieważ wiedział, że tak duże psy nie istnieją. Natomiast dziewczynce mogła się przydarzyć taka rzecz, a kotkom naprawdę zdarza się stłuc cukierniczki. Starsze dzieci odpowiedziały, że to właśnie dziewczynka postąpiła gorzej, ponieważ nie przyznała się do winy, tylko zrzuciła ja na kota.
Etyka 16.11.2007
Behawioryści: przeciwni ocenie postrzegania, samoobserwowania, introspekcji na rzecz ekstaspekcjonizmu.
Watson, twórca behawioryzmu uważał, że każdego noworodka można wychować tak, aby był danym człowiekiem, niezależnie od genów, itp. (odwołanie do filozofii J. Locke - czystej kartki)
Empiryzm: rozwój poprzez doświadczenia, żadne szczególne właściwości nie są wrodzone, ale powstają na skutek doświadczeń.
Człowiek jest istotą społeczną, bardziej złożone procesy zazwyczaj wiążą się z życiem społecznym.
Nasze relacje z otoczeniem są relacjami ze światem społecznym.
Nasz rozwój także wiąże się ze społeczeństwem, min. dlatego, że otaczający nas ludzie (np. rodzice w dzieciństwie) odpowiadają na nasze zachowanie stosując nagrodę lub karę. Ponieważ człowiek dąży do maksymalizacji przyjemności, uczy się powtarzać zachowania, które spowodowały dostanie nagrody.
Na rozwój ma wpływ także religijne i kulturowe zróżnicowanie społeczeństwa.
Rozwój moralny wiąże się z rozwojem społecznym. Obraz rozwoju społecznego zależy od wieku.
W każdym społeczeństwie istnieje szereg procedur odpowiadających na pytanie: co robić, gdy? Jednak to, co jest w kodeksie nie musi być koniecznie uzasadnione, często zależy od kultury, w jakiej ten kodeks obowiązuje, np. w Nigerii za zdradę kobiety karane są ukamienowaniem.
Poleganie na systemie normatywnym jest wątpliwe, ponieważ jest on względny, zależny od wielu czynników.
ETYKA 12.10.2007
• 1907r. początek Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, w tym roku obchodzimy 100-lecie jego istnienia.
• Psycholog należy do zawodów zaufania publicznego, to określenie stopniowo zastępuje określenie „wolny zawód”.
• Pod przywództwem PTP tworzy się samorząd psychologów.
• Obserwujemy stopniowe zdobywanie praw, wolne zawody tworzą swoje procedury, prawa, itp. Są partnerem rządu.
• Psychologowie różnie zapatrują się na sprawę tworzenia samorządu. Są głosy za i przeciw.
• Psycholog - wolny przedsiębiorca, podlega konkurencji rynkowej.
• Niektórzy uważają, że rynek jest skuteczniejszy, ponieważ sprawdza jakość i fachowość, najlepsi mają więcej klientów.
• Widoczne analogie między nauczycielami (edukacją), a psychologami.
Etyka 26.10.2007
Wilhelm Wundt (1870) - otworzył w Lipsku pierwsze laboratorium psychologii doświadczalnej.
Pierwszy wydziały psychologii w Polsce zostały otwarte w Krakowie oraz w Warszawie.
W 1907r. Abramowski utworzył pierwsze polskie Towarzystwo Psychologiczne.
Ericsson opisał swoje teorie w przetłumaczonej na język polski książce: Dzieciństwo i społeczeństwo. Odnosi on rozwój człowieka od dzieciństwa poprzez kolejne etapy do społeczeństwa. Utworzył własną teorię o planie epigenetycznym człowieka, czyli co, kiedy i w jakiej kolejności będzie się w człowieku rozwijać. (Epigeneza: rozwój człowieka z punktu widzenia biologii(embriologia)). Plan epigenetyczny Ericssona zakłada, że w środowisku istnieją czynniki, które pobudzają rozwój.
Okres sensytywny: rozwój danej funkcji.
Psychosomatyczny rozwój ego: podstawowy plan budowy ego ma 8 funkcji:
1. Uczucie ufności lub nieufności (pierwszy rok życia)
2. Poczucie autonomii lub zależności (pojawia się kryzys rozwojowy, jak w każdym etapie oraz również jak na każdym etapie okres sensytywny) (drugi rok życia)
3. Poczucie śmiałości i wstydu.
4. Poczucie przedsiębiorczości i mniejszej wartości
5. Poczucie tożsamości i rozproszenia
6. Poczucie intymności i izolacji
7. Poczucie produktywności i alienacji
8. Poczucie integralności i dezintegracji
U Freuda:
• Okres oralny- odpowiada pierwszemu okresowi u Ericssona
• Okres analny - odpowiada drugiemu
• Czas kompleksu Edypa i Elektry - odpowiada trzeciemu
• Okres latencji - czwartemu
• Okres genitalny: piątemu u Ericssona
Zarówno Freud, jak i Ericsson rozwój psychospołeczny rozumieją jako kształtowanie się pewnej moralności ludzkiego charakteru.
Natywizm
Przyrodzona natura, genetyka. Z góry określone ramy. Niektórzy natywiści twierdzą, że można rozwijać swoją moralność.
Psychologia humanistyczna, np. Maslow, Rogers.
W Polsce: K. Dąbrowski
Natura ludzka jest zasadniczo dobra i nie ma skłonności do zła.
Potrzeby deficytu - niezbędne do przeżycia.
Dla psychologa ważne jest poznanie samego siebie, ponieważ narzędziem pracy psychologa jest on sam, jego osobowość, natura.