Międzynarodowe organizacje gospodarcze
Międzynarodowe organizacje gospodarcze są to instytucje działające w skali światowej. Zrzeszają państwa albo inne osoby prawne lub fizyczne. Organizacje te mają większy lub mniejszy wpływ na gospodarkę światową. Do najważniejszych organizacji gospodarczych na świecie należą:
EFTA-Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu, European Free Trade Association, unia celna państw europejskich, utworzona w 1960 z inspiracji brytyjskiej tzw. Konwencją Sztokholmską. Do grona państw założycieli należały: Austria, Dania, Finlandia, Lichtenstein, Islandia, Norwegia, Portugalia, Szwecja, Szwajcaria, Wielka Brytania.
Celem krajów tworzących EFTA było:
utworzenie strefy wolnego handlu (zniesienie ceł wewnętrznych) w obrocie towarami przemysłowymi,
doprowadzenie do wzrostu produkcji, możliwie pełnego zatrudnienia
rozwój handlu światowego opartego na zasadach uczciwej konkurencji.
przyśpieszenie wzrostu gospodarczego państw członkowskich poprzez znoszenie ograniczeń we wzajemnej wymianie handlowej.
prowadzenie wspólnej polityki z krajami UE.
Pomysłodawcą projektu była Wielka Brytania. W 1977 EFTA podpisała porozumienie z EWG zezwalające na swobodną wymianę towarów przemysłowych.
W miarę wstępowania do Wspólnot, poszczególni członkowie stowarzyszenia opuszczali jego szeregi (1972 Wielka Brytania i Dania, 1986 Portugalia, 1995 Austria, Finlandia i Szwecja). Za przyczynę tego faktu uznaje się dysproporcje w ekonomicznym rozwoju jego członków, rozbicie geograficzne. Obecnie członkami EFTA są: Islandia, Liechtenstein, Norwegia i Szwajcaria. Najwyższym organem EFTA jest Rada,która zbiera się 2-3 razy w roku. Pracami wykonawczymi kieruje 10 komitetów. Stowarzyszenie posiada także komitet doradczy i parlamentarny. Kraje EFTA, mimo utworzenia odrębnej organizacji, ciągle współpracowały blisko z krajami Wspólnot, czego efektem było powstanie Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG).
EFTA zawarła również porozumienie z Polską. W 1992 roku został podpisany układ na mocy, którego między Polską a krajami EFTA ma być utworzona strefa wolnego handlu na artykuły przemysłowe, ryby i przetworzone artykuły rolne.
ASEAN - Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo- Wschodniej skupiające: Filipiny, Brunei, Wietnam, Indonezję, Malezję, Tajlandię i Singapur.
Głównym celem organizacji jest :
działanie na rzecz rozwoju gospodarczego i społecznego krajów członkowskich.
utworzenie strefy wolnego handlu
rozwój współpracy prawnej, socjalnej i kulturalnej krajów członkowskich.
Od 1993 r. tworzą strefę wolnego handlu.
APEC-(Asia-Pacific Economic Cooperation, pol. Wspólnota Gospodarcza Azji i Pacyfiku) - luźny układ integracyjny dotyczący współpracy gospodarczej krajów Azji i obrzeży Pacyfiku, powołany w 1989 r. w Canberze podczas nieformalnego spotkania 6 państw członkowskich ASEAN i Australii, Nowej Zelandii, Kanady, USA, Japonii i Korei Południowej. APEC nie jest organizacją międzynarodową (taką jak UE), ani także w planach nie zamierza o taki status się ubiegać. Współpraca w ramach tego układu opiera się wyłącznie na deklaracjach politycznych, tak więc podmiotami APEC są gospodarki państw. Deklaracje zasadniczo są przyjmowane podczas odbywających się co roku posiedzeń szefów państw i rządów oraz odrębnych posiedzeń państw członkowskich. W kręgu państw APEC nie są zawierane żadne umowy państwowe. Działalność APEC opiera się na podejmowanie wyłącznie konsensusu w kwestiach spornych.
Celem APEC jest:
znoszenie barier celnych
współpraca technologiczna
dążenie do ściślejszej integracji gospodarczej
popieranie wzrostu gospodarczego i sprawiedliwego rozwoju
tworzenie warunków do szybkiego rozwoju
utworzenie do 2020 strefy wolnego handlu
Wyżej wymienione cele współpracy gospodarczej zostały określone w deklaracji politycznej 15 listopada 1994 podczas drugiego posiedzenia szefów państw w indonezyjskim Bogor.
Do APEC należy 21 państw: Austria, Brunei, Kanada, Indonezja, Japonia, Korea Południowa, Malezja, Nowa Zelandia, Filipiny, Singapur, Tajlandia, Stany Zjednoczone, Chiny, Hongkong, Republika Chińska, Meksyk, Papua - Nowa Gwinea, Chile, Peru, Rosja, Wietnam.
Unia Europejska jest to gospodarczo-polityczna wspólnota, którą tworzą państwa członkowskie (od 1 stycznia 2007 r. jest ich 27, Polska jest członkiem Unii Europejskiej od 1 maja 2004 r.). Podstawę do funkcjonowania UE stanowi traktat z Maastricht podpisany 7 lutego 1992, zwany też Traktatem o Unii Europejskiej. Kraje Unii Europejskiej składającej się z 27 państw mają łącznie produkt krajowy brutto drugi na świecie (po Stanach Zjednoczonych). Pod względem dochodu na głowę mieszkańca kraje "starej" Unii są w światowej czołówce, niektóre regiony Europy, na przykład Bawaria czy Île-de-France, mają prawie dwukrotnie wyższy niż obecny poziom z 27 państwami.
Państwa członkowskie: Austria, Belgia, Dania, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Niemcy, Portugalia, Szwecja, Wielka Brytania, Włochy, Cypr, Czechy, Litwa, Łotwa, Estonia, Malta, Polska, Słowacja, Słowenia, Węgry, Rumunia i Bułgaria
Według podpisanego w 1992 roku Traktatu o Unii Europejskiej podstawowymi celami Unii są:
promowanie ekonomicznego i społecznego postępu poprzez zacieśnianie współpracy gospodarczej i likwidowanie barier w obrocie handlowym między państwami członkowskimi,
wzmacnianie obrazu Unii jako jednego ciała politycznego mówiącego jednym głosem na arenie międzynarodowej poprzez prowadzenie wspólnej polityki zagranicznej,
dążenie do stworzenia obywatelstwa europejskiego i poczucia przynależności do jednej wspólnoty u zwykłych obywateli poprzez zapewnienie jednakowych norm prawnych i pełnej swobody przepływu ludzi w obrębie Unii,
rozwijanie obszaru wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwego traktowania, którym ma być UE poprzez wprowadzanie wspólnych norm prawnych, socjalnych i stałą poprawę poziomu życia państw uboższych.
ujednolicenie struktury gospodarczej krajów członkowskich, wyrównanie rozwoju gospodarczego regionów.
powiększenie standardów życia
otwarte granice
wprowadzenie do obiegu nowej, wspólnej waluty euro
NAFTA Północnoamerykańska Strefa Wolnego Handlu - drugie pod względem potencjału ugrupowanie gospodarcze świata, powstałe w 1992 roku w wyniku porozumienia zawartego pomiędzy Kanadą, Meksykiem i Stanami Zjednoczonymi, które weszło w życie na początku 1994 roku. Cele organizacji:
utworzenie w ciągu 15 lat strefy wolnego handlu na obszarach krajów członkowskich
liberalizacja inwestycji zagranicznych
ujednolicenie przepisów o ochronie środowiska i własności intelektualnej
CEFTA Środkowoeuropejskie Porozumienie o Wolnym Handlu założyły w 1992 roku: Czechy, Polska, Słowacja i Węgry - sygnatariusze Grupy Wyszehradzkiej. W 1996 roku do tego porozumienia przystąpiła Słowenia. CEFTA jest typowym przykładem niższej formy międzynarodowej integracji gospodarczej o zasięgu regionalnym. Ambicją jej członków jest tworzenie strefy wolnego handlu oraz zdobywanie doświadczeń w dziedzinie współpracy gospodarczej przed przystąpieniem do Unii Europejskiej na początki XXI wieku.
Bank Światowy (Międzynarodowy Bank Rozwoju i Odbudowy) - jego głównym zadaniem jest udzielanie państwom członkowskim pożyczek długoterminowych (na 15-25 lat z 5-letnią karencją) na cele inwestycyjne. Jego siedzibą jest Waszyngton, a członkami mogą być wszystkie kraje należące do MFW.
OECD - Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju - zrzesza wysoko rozwinięte kraje Europy Zachodniej, Ameryki Północnej oraz Japonię, Koreę Południową, Turcję, Australię i Nową Zelandię. W latach 1995-1996 do OECD przyjęto Czechy, Polskę i Węgry. Głównym celem organizacji jest uzgadnianie polityki gospodarczej, ograniczanie bezrobocia i działanie na rzecz wzrostu stopy życiowej społeczeństw. Z państw najlepiej rozwiniętych, należących do OECD, utworzyła się tzw. Grupa Siedmiu (G-7) - Stany Zjednoczone, Japonia, Wielka Brytania, Francja, Kanada, Niemcy i Włochy.
Światowa Organizacja Handlu (ang. World Trade Organization (WTO)) - organizacja międzynarodowa z siedzibą w Genewie. WTO stanowi kontynuację Układu Ogólnego w Sprawie Taryf Celnych i Handlu (GATT), została powołana w 1994 w Marrakeszu (Maroko), w ramach tzw. rundy urugwajskiej GATT.
Światowa Organizacja Handlu rozpoczęła działalność w roku 1995, a jej siedzibą jest Genewa. Polska była jednym z państw założycielskich. Głównym zadaniem Światowej Organizacji Handlu jest liberalizacja międzynarodowego handlu dobrami i usługami, prowadzenie polityki inwestycyjnej wspierającej handel, rozstrzyganie sporów dotyczących wymiany handlowej, przestrzegania praw własności intelektualnej. Kraje przystępujące do WTO zobowiązane są do dostosowania wewnętrznego ustawodawstwa do norm Światowej Organizacji Handlu oraz udzielania koncesji handlowych podmiotom zagranicznym.
OPEC (Organization of Petroleum Exporting Countries) - organizacja powstała w 1960 r. w Bagdadzie z inicjatywy Wenezueli, dbająca o interesy eksporterów ropy naftowej. OPEC ustala limity wydobycia ropy dla poszczególnych krajów, dzięki czemu faktycznie dyktuje ceny tego surowca na rynku światowym.
Siedzibą OPEC jest Wiedeń, najwyższym organem wykonawczym - Rada Gubernatorów wraz z Komisją Ekonomiczną i Sekretariatem. Działalność OPEC dotyczy wszystkich aspektów rynku, takich jak ceny, opłaty eksploatacyjne, limity wydobycia i zyski.
Pakt Andyjski ( w skrócie AMC), jedno z ugrupowań integracji regionalnej w Ameryce Łacińskiej. Powołane na mocy układu z Cartageny, podpisanego w 1969 przez Boliwię, Chile (wystąpiły w 1976), Ekwador, Kolumbię i Peru oraz w 1973 Wenezuelę.
Jego celem było utworzenie wspólnego rynku i przyspieszenie procesów rozwoju gospodarczego.
Głównym zadaniem AMC jest przezwyciężenie trudności gospodarczych i kompleksowa współpraca w skali regionu. Państwa AMC mogą bez przeszkód zawierać układy z innymi latynoamerykańskimi krajami i włączać się w ich struktury integracyjne, np. Mercosur. Zastosowanie zerowej taryfy importowej wobec USA ma ułatwić przyszłe połączenie z NAFTA. Pakt współpracuje także w wymiarze ponadregionalnym - w 1993 umowa z Unią Europejską.
MERCOSUR jest to międzynarodowa organizacja gospodarcza powołana w roku 1991 w Paragwaju.
Zadania to wzmocnienie współpracy gospodarczej i zniesienie barier handlowych. Obecnie Mercosur jest najsilniejszą strefą wolnego handlu w Ameryce Południowej, do której chcą dołączyć także inne kraje regionu. Organy zarządzające:
Posiedzenia na szczycie (prezydenci państw członkowskich)
Rada Wspólnego Rynku (Ministrowie spraw zagranicznych i gospodarki)
Grupa Wspólnego Rynku (przedstawiciele MSZ, Ministerstw gospodarki i banków centralnych)
Konsultacyjne forum Gospodarczo- Społeczne
Komisja Handlowa
Parlament (parlamentarzyści z państw członkowskich)
Stały Trybunał Rozjemczy
Sekretariat Administracyjny