NIEDOKLADNOSC POMIARU Wielkość mierzona - wielkość określona, stanowiąca przedmiot pomiaru,,, Wynik pomiaru - wartość przypisana wielkości mierzonej uzyskana droga pomiaru,,, Wynik surowy - wynik pomiaru przed korekcja błędu systematycznego,,, Wynik poprawiony - wynik pomiaru po korekcji błędu systematycznego,,, Dokładność pomiaru - stopień zgodności wyniku pomiaru z wartością rzeczywista wielkości mierzonej,,, Powtarzalność wyników pomiarów - stopień zgodności wyników kolejnych pomiarów tej samej wielkości mierzonej,,,, Celem pomiaru jest określenie wartości wielkości mierzonej tj. wartości określonej wielkości poddanej pomiarowi,,,, Niepewność pomiaru - parametr związany z wynikiem pomiaru charakter rozrzut wartości,,, Niepewność standardowa - niepewność wyniku pomiaru wyrażoną w formie odchylenia stand,, Złożona niepew stand - niepew stand wyniku pomiaru określana gdy wynik otrzymywany jest z wartości pewnej liczby innych wielkości równa pierwiastkowi kwadratowemu,,, Niepewność rozszerzona (błąd graniczny) - wielkość określająca przedział wokół wyniku pomiaru jest to niepew stand pomnożona przez współczynnik rozszerzenia k: U=kuc(x),,, źródła niepew pomiaru:1) niepełna def wielkości mierzonej 2) niedoskonała realizacja poziomu wielkości mierzonej 3)niereprezentatywne próbkowanie 4) niedoskonały pomiar warunków otoczenia 5) subiektywne błędy w odczytywaniu wskazań przyrządów analogowych 6) niedokładne wartości stałych 7) zmiany w powtarzanych obserwacji wielkości mierzonej Metoda pomiarowa - logiczny ciąg wykonywanych podczas pomiaru operacji, opisanych w sposób ogólny,, procedura pomiarowa - zbiór operacji opisanych w sposób szczegółowy i realizowany podczas wykonywania pomiarów zgodnie z dana metoda,, Zasada pomiaru - naukowa podstawa pomiaru jest to zjawisko fiz wykorzystywane do przeprowadzenia pomiaru np. pomiar dł. czujnikiem zegarowym,,, Błąd wyniku pomiaru jest spowodowany tym ze pomiar jest niedokładny są dwie składowe błędu : przypadkowa i systematyczna Błąd pomiaru różnica miedzy wynikiem pomiaru a wartością prawdziwa wielkości mierzonej (∆x=x-xp x-wynik pomiaru xp- wartość prawdz) Wartość prawdz - wartość jaka uzyskałoby się jako wynik bezbłędnego pomiaru Błąd względny (∆x/ xp = x-xp/ xp) Źródła błędów pomiaru: 1)zasada i metoda pomiaru 2)wpływ temp 3)przedmiot mierzony 4)narzędzia pomiarowe ich dokładność 5)odczytanie wyniku,,,, błąd pomiaru mikrometrem 1) niedoskonała kalibracja mikrometru 2)niedoskonałość pomiaru temp 3)niepełna znajomość wpływu temp, ciśnienia atmosf i wilgotności Błąd przypadkowy - różnica miedzy wynikiem pomiaru a średnią nieskończonej liczby wyników pomiarów ej samej wielkości mierzonej Błąd systematyczny - różnica miedzy średnią nieskończonej liczby pomiarów a wartością prawdziwa wielkości mierzonej Poprawka - wartość dodana algebraicznie do surowego wyniku pomiaru w celu skompensowania błędu system
NIEDOKŁADNOŚĆ - jako cecha pomiaru polegająca na tym ze wyznaczona estymata wartości prawdz wielkości mierzonej różni się od wartości prawdz jest pojęciem nadrzędnym NIEPEWNOŚĆ - jest szczególną postacią niedokładności pomiaru charakteryzującą się tym ze wartość prawdz wielkości mierzonej można określić z dokładnością do przedziału niepewności ODCHYŁKA WYMIARÓW wymiar nominalny - wymiar z którego wynikają wymiary graniczne przez podanie odchyłki górnej i dolnej wymiar zaobserwowany - wymiar elementu otrzymany w wyniku pomiaru wymiary graniczne - dwa skrajne dopuszczalne wymiary elementu miedzy którymi powinien być wymiar zaobserw układ tolerancji - układ znormalizowanych tolerancji i odchyłek linia zerowa zarysu - prosta ograniczająca wymiar nominalny względem którego określa się odchyłki odchyłka - różnica wymiaru odchyłka górna (ES- otwór es- wałek) - różnica wymiaru górnego odchyłka dolna (EI -otwór ei -wałka) - różnica wymiaru dolnego odchyłka podstawowa - odchyłka która określa położenie pola tolerancji względem linii zerowej czyli która jest bliższa linii zerowej Tolerancja wymiaru - różnica odchyłki górnej i dolnej Tolerancja normalna (IT) - w układzie tolerancji i pasowań ISO każda tolerancja należąca do tego układu Pole tolerancji - obszar zawarty miedzy dwiema liniami wymiaru górnego i dolnego Tolerancja pasowania - suma tolerancji 2 elementów pasowania Luz - dodatnia różnica wymiarów otworu i walka przed ich połączeniem Wcisk - ujemna różnica wymiarów otworu i walka przed połączeniem pasowanie - wzajemna relacja miedzy wymiarami 2 łączonych elementów przed ich połączeniem wymiar tolerowany - wymiar nominalny i oznaczenie pola tolerancji Pasowanie mieszane - pasowanie w którym miedzy połączonym wałkiem z otworem może wystąpić zarówno luz jak i wcisk Otwór (Wałek) podst - otwór którego dolna(górna) odchyłka =0 Pasowanie wg zasady stałego otworu (walka) - zasada tworzenia pasowań wg której różne luzy i wciski wynikają z połączenia otworu (walka) podst z walkami (otworami) o różnych połączeniach pola tolerancji WZORY (odchyłka górna (es=Bw - N ES=Bo - N) N-wymiar nominalny bw-gor wymiar gran walka ,,,,, odchyłka dolna (ei= Aw - N EI = Ao - N),,,, tolerancja wymiaru (Tw=Bw - Aw=es -ei) (To=bTw),,, tolerancja pasowania (Tp=Tw+To) (Tp=L(W)max - L(W)min),, Luz najmn (Lmin =Ao- Bw),,, Luz najw (Lmax= Bo - Aw),, Wcisk najmn (Wmin =│Bo-Aw│) Wcisk najw (Wmin =│Ao - Bw│) ) ŁAŃCUCH WYMIAROWY zespół wymiarów połączonych wspólnymi bazami w jeden zamknięty obwód rozróżniamy: płaskie i przestrzenne ,, konstrukcyjne i technolog,, proste i złożone Łańcuchy kontr - łańcuchy zawierające wymiary podane na rys kontr łańcuchy techn - łańcuchy zawierające wymiary powstające w określonych operacjach obróbkowych łańcuch prosty - łańcuch zawierający wyłącznie wymiary liniowe lub kątowe łańcuch złożony - łańcuch zawierający zarówno wymiary liniowe i kątowe
NIEDOKLADNOSC POMIARU Wielkość mierzona - wielkość określona, stanowiąca przedmiot pomiaru,,, Wynik pomiaru - wartość przypisana wielkości mierzonej uzyskana droga pomiaru,,, Wynik surowy - wynik pomiaru przed korekcja błędu systematycznego,,, Wynik poprawiony - wynik pomiaru po korekcji błędu systematycznego,,, Dokładność pomiaru - stopień zgodności wyniku pomiaru z wartością rzeczywista wielkości mierzonej,,, Powtarzalność wyników pomiarów - stopień zgodności wyników kolejnych pomiarów tej samej wielkości mierzonej,,,, Celem pomiaru jest określenie wartości wielkości mierzonej tj. wartości określonej wielkości poddanej pomiarowi,,,, Niepewność pomiaru - parametr związany z wynikiem pomiaru charakter rozrzut wartości,,, Niepewność standardowa - niepewność wyniku pomiaru wyrażoną w formie odchylenia stand,, Złożona niepew stand - niepew stand wyniku pomiaru określana gdy wynik otrzymywany jest z wartości pewnej liczby innych wielkości równa pierwiastkowi kwadratowemu,,, Niepewność rozszerzona (błąd graniczny) - wielkość określająca przedział wokół wyniku pomiaru jest to niepew stand pomnożona przez współczynnik rozszerzenia k: U=kuc(x),,, źródła niepew pomiaru:1) niepełna def wielkości mierzonej 2) niedoskonała realizacja poziomu wielkości mierzonej 3)niereprezentatywne próbkowanie 4) niedoskonały pomiar warunków otoczenia 5) subiektywne błędy w odczytywaniu wskazań przyrządów analogowych 6) niedokładne wartości stałych 7) zmiany w powtarzanych obserwacji wielkości mierzonej Metoda pomiarowa - logiczny ciąg wykonywanych podczas pomiaru operacji, opisanych w sposób ogólny,, procedura pomiarowa - zbiór operacji opisanych w sposób szczegółowy i realizowany podczas wykonywania pomiarów zgodnie z dana metoda,, Zasada pomiaru - naukowa podstawa pomiaru jest to zjawisko fiz wykorzystywane do przeprowadzenia pomiaru np. pomiar dł. czujnikiem zegarowym,,, Błąd wyniku pomiaru jest spowodowany tym ze pomiar jest niedokładny są dwie składowe błędu : przypadkowa i systematyczna Błąd pomiaru różnica miedzy wynikiem pomiaru a wartością prawdziwa wielkości mierzonej (∆x=x-xp x-wynik pomiaru xp- wartość prawdz) Wartość prawdz - wartość jaka uzyskałoby się jako wynik bezbłędnego pomiaru Błąd względny (∆x/ xp = x-xp/ xp) Źródła błędów pomiaru: 1)zasada i metoda pomiaru 2)wpływ temp 3)przedmiot mierzony 4)narzędzia pomiarowe ich dokładność 5)odczytanie wyniku,,,, błąd pomiaru mikrometrem 1) niedoskonała kalibracja mikrometru 2)niedoskonałość pomiaru temp 3)niepełna znajomość wpływu temp, ciśnienia atmosf i wilgotności Błąd przypadkowy - różnica miedzy wynikiem pomiaru a średnią nieskończonej liczby wyników pomiarów ej samej wielkości mierzonej Błąd systematyczny - różnica miedzy średnią nieskończonej liczby pomiarów a wartością prawdziwa wielkości mierzonej Poprawka - wartość dodana algebraicznie do surowego wyniku pomiaru w celu skompensowania błędu system
NIEDOKŁADNOŚĆ - jako cecha pomiaru polegająca na tym ze wyznaczona estymata wartości prawdz wielkości mierzonej różni się od wartości prawdz jest pojęciem nadrzędnym NIEPEWNOŚĆ - jest szczególną postacią niedokładności pomiaru charakteryzującą się tym ze wartość prawdz wielkości mierzonej można określić z dokładnością do przedziału niepewności ODCHYŁKA WYMIARÓW wymiar nominalny - wymiar z którego wynikają wymiary graniczne przez podanie odchyłki górnej i dolnej wymiar zaobserwowany - wymiar elementu otrzymany w wyniku pomiaru wymiary graniczne - dwa skrajne dopuszczalne wymiary elementu miedzy którymi powinien być wymiar zaobserw układ tolerancji - układ znormalizowanych tolerancji i odchyłek linia zerowa zarysu - prosta ograniczająca wymiar nominalny względem którego określa się odchyłki odchyłka - różnica wymiaru odchyłka górna (ES- otwór es- wałek) - różnica wymiaru górnego odchyłka dolna (EI -otwór ei -wałka) - różnica wymiaru dolnego odchyłka podstawowa - odchyłka która określa położenie pola tolerancji względem linii zerowej czyli która jest bliższa linii zerowej Tolerancja wymiaru - różnica odchyłki górnej i dolnej Tolerancja normalna (IT) - w układzie tolerancji i pasowań ISO każda tolerancja należąca do tego układu Pole tolerancji - obszar zawarty miedzy dwiema liniami wymiaru górnego i dolnego Tolerancja pasowania - suma tolerancji 2 elementów pasowania Luz - dodatnia różnica wymiarów otworu i walka przed ich połączeniem Wcisk - ujemna różnica wymiarów otworu i walka przed połączeniem pasowanie - wzajemna relacja miedzy wymiarami 2 łączonych elementów przed ich połączeniem wymiar tolerowany - wymiar nominalny i oznaczenie pola tolerancji Pasowanie mieszane - pasowanie w którym miedzy połączonym wałkiem z otworem może wystąpić zarówno luz jak i wcisk Otwór (Wałek) podst - otwór którego dolna(górna) odchyłka =0 Pasowanie wg zasady stałego otworu (walka) - zasada tworzenia pasowań wg której różne luzy i wciski wynikają z połączenia otworu (walka) podst z walkami (otworami) o różnych połączeniach pola tolerancji WZORY (odchyłka górna (es=Bw - N ES=Bo - N) N-wymiar nominalny bw-gor wymiar gran walka ,,,,, odchyłka dolna (ei= Aw - N EI = Ao - N),,,, tolerancja wymiaru (Tw=Bw - Aw=es -ei) (To=bTw),,, tolerancja pasowania (Tp=Tw+To) (Tp=L(W)max - L(W)min),, Luz najmn (Lmin =Ao- Bw),,, Luz najw (Lmax= Bo - Aw),, Wcisk najmn (Wmin =│Bo-Aw│) Wcisk najw (Wmin =│Ao - Bw│) ) ŁAŃCUCH WYMIAROWY zespół wymiarów połączonych wspólnymi bazami w jeden zamknięty obwód rozróżniamy: płaskie i przestrzenne ,, konstrukcyjne i technolog,, proste i złożone Łańcuchy kontr - łańcuchy zawierające wymiary podane na rys kontr łańcuchy techn - łańcuchy zawierające wymiary powstające w określonych operacjach obróbkowych łańcuch prosty - łańcuch zawierający wyłącznie wymiary liniowe lub kątowe łańcuch złożony - łańcuch zawierający zarówno wymiary liniowe i kątowe