Portret Urszulki w trenie VIII Jana Kochanowskiego i w wierszu Bolesława Leśmiana „Urszula Kochanowska”
Tren VIII - Jan Kochanowski
1. Informacje na temat Jana Kochanowskiego
Najwybitniejszy poeta polskiego renesansu. Poeta doktus - człowiek wykształcony, uczony, humanista - znał filozofię i literaturę starożytną, oraz języki antyczne. Uprawiał różne gatunki literackie - treny, fraszki, pieśni, parafrazował psalmy. Napisał dramat „Odprawa posłów greckich”. Nazywa się go ojcem polskiej poezji.
2. Informacje o utworze (Tren VIII)
Utwór ten należy do cyklu wierszy lirycznych poświęconych zmarłej Urszulce. Treny wyrażały rozpasz ojca po stracie ukochanego dziecka. Treny te dedykowane są Urszule, ale to nie ona jest główną bohaterką tych utworów. Głównym bohaterem jest poeta. Treny traktuje się jako poemat o Urszulce, opowiada się tu o Urszulce, ale także o Kochanowskim, o jego uczuciach, o życiu i śmierci. Kochanowski jest nowatorem, gdyż po raz pierwszy treny zostały poświęcone dziecku, czyli napisano je na cześć zwykłej osoby. Do czasów Kochanowskiego treny były pisane na zamówienie na cześć zmarłej, ważnej osoby. Nowatorstwem jest również to, że Kochanowski napisał cykl trenów, wcześniej pisano treny pojedynczo, Treny uważane są za najwybitniejsze dzieło polskiego renesansu.
3. Gatunek utworu
Tren - jeden z gatunków poezji żałobnej ukształtowany w starożytnej Grecji. Pieśń lamentacyjna o charakterze
elegijnym, wyrażająca żal z powodu czyjejś śmierci, zawierająca pochwałę jego zalet i zasług. Należy do
tzw. literatury funeralnej. Inne nazwy - epitafium, epicedium. Do czasów Kochanowskiego treny były
pisane na zamówienie, na cześć zmarłej, ważnej osoby. Kochanowski jest nowatorem, gdyż po raz pierwszy
treny zostały napisane na cześć dziecka.
4. Analiza i interpretacja trenu VIII
tren VIII jest jednym z 6 trenów mówiących o boleści i rozpaczy ojca. Bohaterką i jednocześnie adresatką tego utworu jest Urszulka. Na podstawie zwrotów do Urszulki, np. „moja droga Urszulo” możemy wywnioskować co łączyło Urszulkę z poetą.
w trenie tym Kochanowski zawarł portret Urszulki - zawsze była roześmiana, pogodna, rozśpiewana, miała dobre serce, niepozwalała matce się denerwować, miała pocieszyć rodziców, odwrócić ich uwagę od codziennych trosk. Obraz Urszulki nie jest realistyczny, gdyż Urszulka zmarła w wieku 3 lat - dziecko w takim wieku nie umie dobrze mówić. Kochanowski udorośla Urszulkę i przupisuje jej zachowanie kogoś znacznie starszego. Wyolbrzymia zalety córki (hiperbolizacja), wyolbrzymia pustkę jaka zapanowała po śmierci córki: „pełno nas a jakoby nikogo nie było”.
5. Środki stylistyczne w wierszu
utwór napisany jest językiem archaicznym:
frasować się - martwić się
psować - zaprzątać
maluczka - mała
wszytki - wszyscy
zawżdy - zawsze
występuje apostrofa do Urszulki
„Wielkieś mi uczyniła pustki w domu moim,
Moja droga Orszulo, tym zniknieniem swoim”
poeta wykorzystuje kontrast pomiędzy tym co było, jak żyła Urszulka i tym co stało się po jej śmierci.
„Urszula Kochanowska - Boleslaw Lesmian
1. Analiza i interpretacja wiersza
bohaterka wiersz to postać znana nam z trenów Kochanowskiego. Nie jest to naprawdę żyjące dziecko, ani córka Kochanowskiego, lecz jest to bohaterka literacka
wiersz mówi o przybyciu Urszuli do nieba, i w tren sposób wyraźnie nawiązuje do trenu XIX pt. „Sen”. W trenie tym ojcu ukazuje się jego matka z Urszulą na rękach. Matka mówi, że dziecko jest w niebie szczęśliwe i skoro jest w niebie to znaczy, że zostało zbawione.
Urszula rozmawia z Bogiem, opowiada o Swoim przybyciu do nieba, o spotkaniu z Bogiem, o prośbach do niego skierowanych. Urszulka nie jest jedynie bohaterką wiersza, ale także pod. lir. - mówi o sobie w 1 osobie lp., np.: przybyłam, umilkłam, na mnie. Urszulka nie mówi jak dziecko - nie używa wyrazów zdrobniałych, nie mówi główka tylko głowa, domek - dom. Pojawiają się elementy w jej wypowiedziach, które sygnalizują, że jest ona dzieckiem. Są to wyrażenia potoczne, b. Proste, naiwne , np.: wyrażenia „kubek w kubek”, „tylko patrzeć” w znaczeniu zaraz
Drugim bohaterem wiersza jest Bóg. Jest dobroduszny, rozmawiając z Urszulką mówi tak, jak mówi się do dzieci, np.: „gdy gwiazdy do smu poukładam w niebie” (motyw kołysanki). Nie ma tu opisu zew. Boga. Wyeksponowana jest tu jego dobroć, wyrozumiałość, troska.
Urszulka bardzo konkretnie opowiada o pobycie w niebie. Przedstawia fakty w porządku chronologicznym, nie komentuje niczego. Urszulka prawie jest reporterką relacjonuje wydarzenia z nieba. Miejscem akcji jest niebo, które nie zostało bliżej ukazane. Nazywa je „pustkowiem”, które na jej życzenie zapełnia się tym, co przypomina ziemskie otoczenie, np. powstał do na wzór Czarnolasu, sprzęty domowe jak w domu. Urszulka podjęła próbę ukształtowania nieba na obraz i podobieństwo ziemi. Nie uzyskała jednak tego, co było dla niej najważniejsze, nie spotkała rodziców. Nawet spotkanie z Bogiem, nie było w stanie zastąpić jej spotkania z rodzicami.
z wiersza Leśmiana wynika więc, że niebo nie jest w stanie powetować straty ziemskich wartości. Urszulka jest rozczarowana i wbrew temu, co powiedziała Kochanowskiemu matka w ostatnim trenie, nie jest w niebie szczęśliwa. Niebo nie jest w stanie zastąpić Urszulce ziemskiego życia i rodziny.
2. Środki stylistyczne
brak przymiotników wartościujących, np.: „suknia najróżowsza” przymiotnik ten oddaje jedynie kolor sukni
archaizmy, np.:
poglądasz - wyglądasz
straszno - strasznie
przyoblekam - ubieram
wyrażenia potoczne, np.: kubek w kubek, z bożej łaski, tylko patrzeć
apostrofy, np.: „zbliż się do mnie Urszulko”
polisyndeton - powtórzenie się spójnika na początku zwrotki lub wersu, np.: „I sprzęt(...) I ja(...) I odszedł...”
wiersz napisany jest dystychem - zwrotką dwuwersową
zdania wykrzyknikowe, np.: „zbliż się do mnie, Urszulo.”, „Więc zrywam się i biegnę !”
zdanie pytające, np.: „...i oczy unoszę, by zbadać czy się gniewa, że Go o to proszę ?”
zdania urywane, np.: „Poglądasz jak żywa...” , „Serce w piersi zamiera...” Nie !... To Bóg, nie oni !...”