Zagr. pożarowe lasów kształtują nast. czynniki: możliwość pojawienia się zarzewia ognia zdolnego do zapal. pokrywy gleby (czynnik najważniejszy), rodz. mat. pal. znajdujących się w miejscu poj. się zarzewia og. ich il. i rozm. na pow. leśnych bądź w ich bezpośrednim sąsiedztwie, warunki meteo determinujące wilg. pokryw gleby i innych mat. znajdujących się w lesie oraz wilg powietrza. O wyst. tych czynników w lasach decydują: pora roku, a przede wszystkim zaleganie pokr. śnieżnej i obfite deszcze jesienne,wiek i skł. gat. drzewostanów oraz rodz. pokrywy gleby, intens. zabiegów gosp. w lesie oraz sposób wykorzystania drzewostanów, sieć dróg komunik. oraz nasilenie ruchu na tych drogach, atrakcyjność turyst-wypocz. i obfitość płodów runa leśnego, rozm. osad ludzkich wśród lasów,inne warunki (np. poligony, parkingi leśne.ZPL w Polsce zaczyna się wczesną wiosną tuż po stopieniu się pokrywy śnieżnej i duży wpływ w tym okresie ma wypalanie użytków i traw sąsiadujących z lasem. Nast. ZPL maleje dzięki rozwojowi roślin runa leśnego oraz liści drzew (duża zawartość wody w zielonej biomasie). Klasa ZPL uzależniona jest od % il. pododdziałów leśnych różniących się między sobą typem siedlisk. lasu oraz kl. wieku drzewostanu. Udział powyżej 50% określa ZPL w danym oddziale klasyfikuje całą pow. tego oddz. do określ. Kl. ZPL (A, B, C) A-czerwona, B-żółta, C-zielona. Podst. klasyf. jest: wiek drzewostanu , typ siedlisk., zwarcie. Brak wykonania prawidłowych zabiegów pielęgnacyjnych na BS i BMw - podnosi klasę z B do A. Zwarcie:1-silne, 2-pełne 3-umiarkowane (rozluźnione), 4-przerywane, 5-luźne. Rodz. zwarcia: poziome, pionowe, schodkowe. Met. określ. stopnia ZPL: Niestierowan (państwa byłego ZSRR), Käsego, Langego, Szczygła, IBL. IBL: Prowadzone bad od marca do września (od ustąpienia pokrywy śnieżnej do jesiennych opadów) w 34 punktach Prognost. na ter. całego kraju o godz. 9.00 i 13.00. Met. opiera się na pom.: wilgot. ściółki sosn. w III klasie wieku Bśw, wilgot. powietrza na wys. 0,5m przy ścianie drzewostanu, opadu (współczynnik opadowy) Rozróżniamy 4 st. ZPL:0-brak,I-małe,II-duże, III-bardzo duże W okr. wiose. do zazielenienia pokrywy lasu wyl. ZPL zwiększa się o 1 dla ter. o dominującym udziale traw w pokrywie gleby. Kat. ZPL w Polsce. Przy kategoryzacji uwzgl. się: % udział siedlisk, śr. war wyst poż, war klimat określ współ. hydrotermicznym Sielaniowa, zanieczyszczenie powietrza emisjami przem. Kat ZPL ustala się dla :nadleśnictw, parków narodowych, innych lasów będących w zasięgu administracyjnym nadleśnictw i parków nar. Kat.:I - duże ZPL, II - średnie ZPL,III - małe Kat ZPL podnosi się o 1 wzwyż gdy: wart jednego ze śr. emisji przem. przekroczyła próg bardzo wys. skażeń (SO2 - 50mg/m2 na dobę, NOx - 1 mg/m2), ter. o widocznych skutkach oddziaływania emisji w latach poprzednich, mimo aktualnych niższych wart., szczególnie zabezp. ze wzgl. na masowy ruch turystów Klasyfikowanie do określ. ZPL:„puszczy”, „borów” i „lasów” w poj. geograf. zbiorowisk, kompleksy leśne znajdujące się w granicach administr. powiatów, woj., Reg. Dyr. Las. Państw. polega na uwzgl.: % udziału siedliskowych typów lasu i klas wieku, średniej liczby poż. W roku (min. 5 lat), liczby nadleśnictw, parków narod.
Pasy ppoż.Zadania: samoistne ogr. poż., wyraźne opóźnienie rozprzest. Poż. .Zabezp. ppoż. lasów służą pasy w lasach położonych przy ob. mogących stanowić ZPL. Rodz. pasów ppoż. i sposoby ich wyk. :pas kat A - oddzielający dr. niepubliczną prowadzący do mag. lub zakł. - 50m oczyszczonego lasu, pas kat. B - A+1 bruzda - dr. publiczna + bruzda 2:5m od granicy lasu bruzda 2m do warstwy mineralnej, pas kat. C „Keniza” - dwa równoległe do linii kolejowej pasy ter. o szer. Min. 2 m odl. od siebie 10:15m i połączone ze sobą co 25:50m tej samej szer. pas. poprzecznymi, 1 powinien być urządzony w odl. 2:5m od dolnej krawędzi nasypu lub górnej krawędzi przekopu linii kolejowej, na torfie posypane piaskiem 0,01 do 0,02m, 2 bruzda winna być tak przygotowana by mogły po niej jeździć lekkie i średnie pojazdy rat-gaś. z napędem teren. między pasami najlepiej liściaki, pas kat. D biologiczny-stanowi bazę żywieniową dla fauny, urządz. jako pas ter. porośnięty drzewost. liściastym poprzez wprowadzanie domieszek gat. drzew i krzewów liściastych w dużych monokulturach iglastych wzdłuż:(linii oddziałowej (drogi leśnej dojazd. o szer. 4m) o kier. N-S i zbliżony tym również na ter. po klęskowych, linii gosp. (ostępowej-drogi leśne komunik. o szer. Min. 6m) o kier. E-W i zbliżonych, linii kolejowej), pas kat. E pas górski - przezn. dla ter. górskich, który zakł. się wzdłuż szlaków turyst., dróg urządzony podobnie jak pas typu A ale o szerokości 4-10m, pas kat. F specjalistyczny - pas oddzielający las od ob. o szczególnym zagr. poż. wykonuje się jako kombinację wszystkich wyżej omówionych pasów, formę i sposób wyk. tego typu pas ustalają wspólnie następujące osoby:(zarządca (właściciel) lasu, użyt. (właściciel) obiektu, Komendant Powiatowy (Miejski) PSP)
Drogi poż. i dojazd.. Dr leśne wykorzyst. jako doj. poż. powinny:być utrzymywane w sposób zapewniający ich przejezdność, być ozn. i ponumerowane, umożliwiać doj. Jedn. Rat. do miejsca poż, punktów czerpania wody oraz dróg publ., Drogi leśne powinny posiadać:, nawierzchnię gruntową lub utwardzoną o noś. co najmniej 100 kN i nacisk na oś 50 kN, promienie zew. łuków o dł. co najmniej 11m, odstęp pomiędzy koronami drzew do wys. 4m liczonej od nawierzchni jezdni co najmniej 6m, szer. jezdni co najmniej 3m , plac manewrowy o wym. co najmniej 20x20, w przypadku drogi nieprzelotowej, mijanki o szer. co najmniej 3m i długości 23m położonych od siebie w odl. nie większej niż 300m z zapewnieniem z nich wzajemnej widoczności w przypadku dróg jednopasmowych. Odl. od dowolnego punktu położonego w lesie do najbl. drogi leśnej wykorzystywanej jako dojazd poż., nie powinien przekraczać:750m dla lasów I kategorii ZPL, 1500m dla lasów II kategorii ZPL Bazy sprzętu ppoż. Właściciele, zarządcy lub użytkownicy lasów, których lasy samoistnie lub wspólnie tworzą kompleks leśny o pow. od 100 do 10 000 ha są zobowiązani urządzić i utrzymać w miejscach wyznaczonych w porozumieniu z Kom. Pow. (Miejskim) PSP co najmniej jedną bazę sprz. ppoż. Wypos. bazy sprz. ppoż. stanowi w szczególności:1)dla lasów I kategorii ZPL, 10 gaśnic uniwersalnych, 50 łopat, 2 pługi do wyorywania pasów ppoż., samochód gaś. średni lub lekki albo przyczepa ze zb. na wodę o poj. min. 400 dm3, z możliwością podawania śr. gaś., 2)dla lasów II kat. ZPL, 10 gaśnic uniw.,30 łopat,1 pług do wyorywania pasów ppoż., sam. gaś. lekki lub średni dostosowany do przewozu co najmniej 200 dm3, oraz palet z gaś. Uniwer., 3)dla lasów III kategorii ZPL,10 gaśnic uniwersalnych,30 łopat,1 pług do wyorywania pasów ppoż.,
Linie obrony (przerwy ogniowe).W kompleksach leśnych zaliczanych do I i II kategorii ZPL należy zaplanować i wykonać linie obrony (mini przerwy ogniowe) na wypadek: wymknięcia się pożaru spod kontroli, niemożliwości skierowania większych sił i środków ratowniczo-gaśniczych do jego likwidacji. Linia obrony powinna umożliwiać: sprowadzenie pożaru do tzw. „parteru” (z pożaru całkowitego drzewostanu do pożaru pokrywy gleby),łatwe położenie pasów piany gaśniczej na drzewach i pokrywie gleby,przejrzystość sytuacji komunikacyjnej (dobra jakość drogi z możliwością ruchu w obu kierunkach), wypalanie pasów drzewostanów przed czołem pożaru, dostęp do drzewostanów za tzw. „plecami” w celu likwidacji przerzutów ognia, zaopatrzenie wodne w bezpośrednim sąsiedztwie,Przebieg linii obrony powinien uwzględniać kierunek ewentualnego w przyszłości pożaru:od wschodu (E), od południowego wschodu (SE), od południa (S), od południowego zachodu (SW), od zachodu (W)Projektując linie obrony należy uwzględnić istniejące:naturalne przerwy (szerokie drogi publiczne, cieki wodne z przyległymi drzewostanami liściastymi, linie kolejowe, przerwy pod liniami energetycznymi itp.), pasy ppoż. typu D (biologiczne) i typu F (specjalne), gęste sieci tzw. „szlaków zrywkowych” założonych prostopadle do drogi, o którą oparta jest linia obrony .„Szlaki zrywkowe” pozwalają na wjazd pojazdom gaśniczym i stworzenie trzech odcinków bojowych (lewy i prawy bok pożaru oraz czoło) w przypadku przesuwania się linii ognia na założoną i przygotowaną linię obrony.Linie obrony a taktyka działań gaśniczych.Na liniach obrony powinny być koncentrowane siły i środki ratowniczo-gaśnicze, gdyż będą miały dostatecznie dużo czasu aby: zapoznać się z terenem przyszłych działań gaśniczych, ustawić sprzęt i rozwinąć linie gaśnicze, położyć pas ze środków gaśniczych, zorganizować zaopatrzenie wodne,
Lotniska i lądowiska dla samolotów gaśniczych.Usługi lotnicze dla Lasów Państwowych świadczą firmy posiadające: aktualny certyfikat Głównego Inspektora Lotnictwa cywilnego, pozytywną opinię dotyczącą statków powietrznych o ich przydatności do wykonywania zadań na rzecz Lasów Państwowych w tym przydatność w ochronie ppoż. lasu wydaną przez ZOPIBL. Lądowiska LBL to obszar obejmujący: pas startowy ze strefami wznoszenia i podejścia( drogę startową, boczne pasy bezpieczeństwa, boczne pasy kołowania), miejsca postojów samolotów, infrastrukturę techniczną (magazyn paliw i smarów (MPS), magazyn techniczny i środków chemicznych, stałe zaopatrzenie wodne (o zapasie 10 tyś l/samolot umożliwiające jednoczesne tankowanie 3 samolotów z wydajnością nie mniejszą niż 1000 l/min), pomieszczenie dla personelu lotniczego. Lądowiska LLO to obszar obejmujący: pas startowy ze strefami wznoszenia i podejścia (drogę startową, boczne pasy bezpieczeństwa, zaopatrzenie wodne (oparte na sztucznych zbiornikach wodnych do których jest przesyłana woda z najbliższych naturalnych zbiorników naturalnych lub z sieci hydrantów metodą przepompowywania, przetaczania, dowożenia lub metodą mieszaną. Lądowiska dla gaśniczych statków powietrznych dzielimy na:lotniska (lądowiska) Leśnych Baz Lotniczych (LBL) (samolotów gaśniczych, śmigłowców gaśniczych), w oparciu o miejscowe lotniska (aeroklubów RP, przedsiębiorstw lotniczych, LP, innych właścicieli),Leśne Lądowiska Operacyjne (LLO)( samolotów gaśniczych, śmigłowców gaśniczych). Sieć LBL - promień działania LBL to około 30-35 km (ok. 10-12 min lotu). Sieć LLO - promień działania LLO to około 15-45 km (ok. 5-15 min lotu). Jedno lądowisko powinno sprawnie obsłużyć 3 samoloty.Szerokość pasa bezpieczeństwa - po 10 m. Lądowiska dla śmigłowców gaśniczych.Śmigłowce wyposażone w podczepiane zbiorniki na środek gaśniczy typu „bambi bucket” pobierają wodę z najbliższego miejsca pożaru sztucznego lub naturalnego zbiornika wodnego. Kształt Lądowiska 15x15 m. Wokół strefa bezpieczna o szerokości 35m. Lądowisko wraz ze strefą bezpieczną 50x50m.
Wykrywanie pożarów lasów. Obserwacja lasów. Właściciele, zarządcy lub użytkownicy lasów, których lasy samoistnie lub wspólnie tworzą kompleks leśny o powierzchni ponad 100 ha, są obowiązani zorganizować w okresie I, II i III stopnia ZPL obserwację i patrolowanie lasów w celu wczesnego wykrycia pożaru, zawiadomienie o jego powstaniu, a później podjęcie innych działań zmierzających do ugaszenia pożaru. Formy obserwacji lasów: stałe punkty obserwacji naziemnej (wysokość 10-15m), naziemne patrole ppoż., patrole lotnicze Punktami obserwacji są wieże obserwacji lub stanowiska obserwacyjne na obiektach lub wcześniej wzniesieniach pozwalające na obserwacje w promieniu ≥ 10 km Punkty obserwacji wyposaża się w: urządzenia umożliwiające wykrycie pożaru przez określenie miejsca i czasu jego wystąpienia, środki łączności, książkę meldunków, instrukcję postępowania. Położenie punktów obserwacyjnych lasu zaliczonego do I kategorii ZPL powinno zapewnić możliwość obserwacji lasu z co najmniej 2 punktów. Nie jest wymagana obserwacja z punktu obserwacyjnego: dla lasów zaliczanych do I kategorii ZPL o powierzchni < 1000 ha, dla lasów zaliczanych do II kategorii ZPL o powierzchni < 2000 ha, jeżeli zapewniono inne sposoby obserwacji Obserwacja III kategorii ZPL prowadzona w uzgodnieniu z KP PSP. Podczas 100 m2 pożaru pokrywy gleby produkty spalania tworzą obłok o kubaturze około 1000-1500 m3, który jest zauważony przez element systemu obserwacji: dostrzegalnie pożarowe, zastępcze punkty obserwacji (wieże kościelne, wieże ciśnieniowe, wieże przekaźników telewizyjnych), kamery telewizji przemysłowej, kamery telewizyjne na stokach gór o pochyleniu . 30o, patrole lotnicze, w tym z udziałem urządzeń kamer termowizyjnych. Naziemne patrole ppoż. organizuje się w razie braku innych form obserwacji
Zaopatrzenie wodne. Właściciele, zarządcy lub użytkownicy lasów, których lasy samoistnie lub wspólnie tworzą kompleks leśny o powierzchni ponad 10 ha są obowiązani zapewnić zasoby wody dla celów gaśniczych w ilości minimum 50m3 zgromadzone najwyżej w dwóch zbiornikach w obrębie chronionej powierzchni lub wydajność minimum 15 dm3/s dla terenów o promieniu: a)3 km w lasach I kategorii ZPL, b)5 km w lasach II kategorii ZPL c)uzgodnionym z Komendantem Powiatowym (Miejskim) Państwowej Straży Pożarnej w lasach III kategorii ZPL, utrzymywać drogi dojazdowe do stanowisk czerpania wody, oznakować stanowiska czerpania wody pożarniczymi tabliczkami informacyjnymi W bilansie wodnym należy uwzględnić zasoby usytuowane do 1,5 km od granic lasu w porozumieniu z właścicielem lub zarządcą tych zasobów, inne naturalne zasoby wodne znajdujące się w lesie, które mogą być wykorzystywane do celów gaśniczych. Sztuczne zbiorniki wodne należy budować: przy skrzyżowaniu z drogami pożarowymi, przy pasach biologicznych (liniach obrony)Przy ujęciu wody należy wykonać dwa punkty poboru wody, duży plac manewrowy, drogę pozwalającą na ruch dwukierunkowy o szerokości ok. 6m przy punkcie poboru wody, dojazd pętlicowy przy punkcie poboru wody, miejsce wypoczynku na terenie zamkniętym tym dojazdem pętlicowym. W punktach poboru wody można wykonać ujęcie wody: ze stałą linią ssawną, ze studzienką czerpalną usytuowaną w zbiorniku wodnym, ze studni głębinowej. Z otwartych zbiorników wodnych powinien być umożliwiony pobór wody przez śmigłowce z podwieszonymi zbiornikami typu „bambi bucket”. Należy wykonać zastawki do spiętrzania wody na: rzekach, potokach, kanałach i melioracyjnych rowach zbiorczych.
Zwalczanie pożarów lasów oraz podział: w zależności od miejsca wyst. poż.: pojedynczych drzew, podpowierzchniowych (torfowe), pokrywy gleby, całkowitego drzewostanu P. pojedynczego drzewa powstają przez celowe podpalenie w wyniku wyład. Atm. Pożar pojedynczego drzewa: podawanie śr gaś na drzewo, okopanie 2-3 m od drzewa, nawilżenie ściółki i murszu przy pniu P.podpow. powstają na terenach torfowych lub torfowo murszowych i są to poż.długotrwałe nawet kilka miesięcy oraz trudne do
zlokalizowania. Cechuje je spalanie bezpłomieniowe temp. Od 10000C pr. Rozprzestrzeniania od kilku do kilkunastu metrów na dobę. Kierunek pożaru można określić na podstawie przewracających się drzew koronami w stronę wypalonej powierzchni na skutek ich korzeni. Pożar podpowierzchniowy 1) określenie rozmiaru i granic obrzeży na podstawie obserwacji wydostających się produktów spalania i barwy darniny, tradycyjne metody dotykowej wyczuwanie ręką ciepłych miejsc, metoda termowizyjna
2)okopywanie rowem terenu pożaru szerokość rowu w dolnej jego części około 1 m, nachylenie skarp rowu w stosunku do poziomu około 1200, skarpę od strony przeciwległe do pożaru obsypać piaskiem 3)zawodnienie rowu i terenu sąsiadującego 4)spiętrzenia cieków wodnych w sąsiedztwie torfowisk objętych pożarem Pożary pokrywy gleby występują najczęściej. Prędkość rozprzestrzeniania się od kilku do kilkunastu metrów na minutę. Spalanie przebiega na linii ognia na szerokości 0,5-2 m Temperatura płomieni około 9000 C Pożary pokrywy gleby1)ręcznym okopaniu do gleby mineralnej rowkiem o szerokości 1 m, przy pr. poż. poniżej 3m/min 2) wyorania pasa 2-5m równoległego do linii ognia przy prędkości poż powyżej 3m/min 3)stworzyć zaporę ogniową na pasach ppoż liniach podziału powierzchniowego i drogach 4)tłumienie płomieni podręcznym sprzętem gaśniczym, świeżymi gałęziami, piaskiem , prądami wody, pianą średnią lub ciężką, zrzutami ze statków powietrznych.
Pożaru całkowitego drzewostanu obejmują swym zasięgiem cały przekrój drzewostanu. Ogień w koronach drzew rozprzestrzenia się szybciej oraz pokrycia gleby w tedy mamy do czynienia z pulsacyjnym charakterem pożaru tzw falowanie pożaru. Pożary powstają w drzewostanach: z piętrem podrostów, I i II klasa wieku, w który nie prowadzone są zabiegi pielęgnacyjne. Temperatura spalania w drzewostanie sosnowym około 12000 C pożar rozprzestrzenia się kilka km/h. Pożar o pow. Od1-3 ha należy traktować jak pożar całkowitego drzewostanu podczas opracowania zamiaru taktycznego przez KDR. Po przekształceniu się pożaru pokrywy gleby pożar całkowity drzewostanu należy liczyć się z możliwością przyrostu spalania pow. w granicach od 25-100 ha/h Pożar całkowitego drzewostanu. Gaszenie polega na organizowaniu obrony
przed linią ognia zaczynając od tyłu pożaru poprzez jego skrzydła w kierunku frontu pożaru przez tworzenie pasów zaporowych (szer 50-100m) poprzez środki gaśnicze ze sprzętu naziemnego i statków powietrznych, wycinanie drzew iglastych, kontrolowane wypalania pokrywy gleby, przeciw ogień na 80-100 przed linia ognia, wykorzystanie
Pogoda pożarowa. Pogoda pożarowa - to suma niekorzystnych warunków meteo powodująca bardzo łatwe powstanie i szybkie rozprzestrzenianie się pożaru od każdego zarzewia ognia zdolnego do zapalenia występujących form roślinnych i materiałów pochodzenia organicznego. Pogoda pożarowa dzieli się:• statyczna niewielka szybkość liniowa linii pożaru, stabilny kierunek rozprzestrzeniania się pożaru • dynamiczna: duża szybkość liniowa linii pożaru, zmienny kierunek rozprzestrzeniania pożaru. Elementy meteo charakteryzujące pogodę pożarową wg wielkości wpływu na jej stan to: długotrwały okres bez opadów deszczu (susza), wilgotność względna powietrza poniżej 40% ,prędkość wiatru ponad 5 m/s, zmienny kierunek wiatru, zachmurzenie poniżej 5 (stopień zachmurzenia oznacza się na tzw. oko w taki sposób, że stopień 0- niebo całkowicie wolne od chmur, stopień 10- niebo całkowicie pokryte chmurami, temperatura powietrza