KONSTYTUCJA 3 MAJA 1791 |
K. KSIĘSTWA WARSZAWSKIEGO 1807 |
K.KRÓLESTWA POLSKIEGO 1815 |
K.MARCOWA 1921 |
K.KWIETNIOWA 1935 |
SEJM:zwoływany przez króla,marszałka sejmu i z mocy prawa >> Izba Poselska nadal szlachecka:204 z sejmików,24 plenipotentów miast) >> Senat(132:wójtowie,kasztelanowie, biskupi, ministrowie+ metropolita kijowski) - ograniczono jego kompetencje: weto zawiesz,łączne liczenie głosów, brak inicjatywy ustawodawczej Zniesienie instrukcji i liberum weto sejm „zawsze gotowy” wł.ustawodawcza, kontrola rządu, nadzór nad organami państwowymi KRÓL:dziedziczność, kontrasygnata, ograniczono jego kompetencje ustawod. (inicjatywa ze Strażą Praw, zwoływanie Sejmu) STRAŻ PRAW-najwyższa władza wykon: król, 5 ministrów, prymas, następca tronu,marszałek sejmu (ministrowie powoływani przez króla, odpowiedzialni poltycznie i prawnie) Komisje Wielkie(Policji, Wojskowa, Skarbu, KEN)-ministerstwa z członków wyb. przez Sejm, przewodniczyli ministrowie spoza Straży SĄDOWNICTWO: sądy KOMISJI RZĄDOWYCH i PORZĄDK. sąd ZIEMIAŃSKI dla szlachty sądy miejskie:MAGISTRATÓW MIEJSKICH i APELACYJNE WYDZIAŁOWE reorganizacja ASESORII SAMORZĄD-Komisje Porządkowe Cywilno-Wojskowe usunięcie gołoty z sejmików gwarancje przywilejów szlacheckich+ nadanie ich posesjonatom miast królews. opieka państwa nad chłopami+umowy+ wolność osobista+ użytkow.wieczyste swoboda wyznań ale pierwszeństwo katolików ustawa o miastach królewskich |
ogr.suwerenność+zależne od Francji polityka zagr. - minister SW Saksonii wiele decyzji-rezydenci francuscy,potem ambasador Francji ograniczenie podziału na stany (poddaństwo out+równość wobec prawa) pr.obywatelskie(wolność osob., równość wobec prawa i sądu) i pr. polityczne (urzędy, prawa wyborcze) - Żydzi bez nich chłopi-ograniczone prawo do ziemi SEJM:(co 2 lata,15 dni) brak kontroli rządu, skromne kompetencje (podatki,pr. cywilne i karne, spr. monetarne) >> Izba Poselska(60 posłów szlach.,40 deput. gminnych-szlachta i mieszczanie razem!!!)-projekty uchwał do Senatu >> Senat(po 6 bisk,wojew, kasztel przez króla)- czy Izba P. przestrzega konstytucji KRÓL: unia dynastyczna z Saksonią (dziedziczność)-kierown rządu(Rady Stanu),inicjatywa+DEKRETY+pr.rozbudowy Konstytucji,zwoł/odr Sejmu RADA MINISTRÓW:pod kontrolą R.Stanu ministrowie+prezes(przez króla) brak odpow.ministrów i rządu jako całości przed sądem RADA STANU: 6 ministrów+4 referendarzy+ sekretarz stanu pod kierown.króla decyzje zatwierdzane przez króla projekty ustaw i dekretów sądownictwo: spory kompetencyjne i administracyjne+sąd kasacyjny sprawy administracyjne(np.budżet) SĄDOWNICTWO:niezawis i dożyw sędziów kodeks cywilny Napoleona równość wobec prawa i sądu odrębne sądy cywilne i karne-inst. Kasacyjną R. Stanu,potem Sąd Kasacyjny ADMINISTRACJA:rozwinięta-wprowadzenie zawodowych urzędników(rady prefekturalne) rady municypalne,miejskie,wiejskie+ rady departamentalne i powiatowe-samorząd terytorialny |
bardziej liberalna(więcej swobód i praw, rozszerz.kompetencji sejmu), mniej demokratyczna (równość wobec pr. tylko dla chrześcijan, wolność osobista chłopów ogranicz. przez przepisy admin, uprzywilej.szlachty) neminem captivare permittemus SEJM:co 2 lata i w potrzebie,30 dni - kompet. szersze ale ogr.w praktyce: ustawodawstwo dot. pr.sądowego i administracyjnego, budżet i podatki, ustawodawstwo konstytucyjne, kontrola rządu(ograniczona)+impeach. (odp.konstytucyjna) >> Izba Poselska(77 szlach,51 deput. gmin),nietykalność - mogła przedstawiać królowi potrzeby kraju >> Senat(biskupi,wojew,kaszt-max 64- senatorowie świeccy mianowani przez króla)-senatorem tylko posesjonat KRÓL:unia dynastyczna z Rosją (monarcha i polityka zagr.) wyłączne ustawodawstwo konstytucyjne(dopełnianie konst) akty wymagały kontrasygnaty pr.sankcji + zwoł/odr/rozw Sejmu całość funkcji rządowo-admin NAMIESTNIK-w obrębie pełnomocnictw króla,jego postanowienia wydawane w R. Administracyjnej i kontrasygnowane 1826-jego funkcje przekazane R.Admin RADA STANU-centralny organ władzy i administracji pod przew.króla >> R.Administracyjna(namiestnik, ministrowie+inne)-organ doradczy, potem najw.organ rządowy >> Zgrom.Ogólne (ministrowie,radcy stanu,referendarze+inne): kompetencje jak Rada Stanu w Księstwie SĄDOWNICTWO:sądy kasacyjne(już nie R.Stanu) Sąd Najwyższej Instancji i Sąd Apelacyjny; sąd Sejmowy z całego senatu-zbrodnie stanu+odp.konstytucyjna ADMINISTRACJA: Komisje Rządowe (zarząd kraju,podp.R.Admin),Dyrekcje Generalne,Sekretarz Stanu, Komisje i Rady Wojewódzkie |
ciągłość państwa polskiego zasada zwierzchnictwa narodu (formalne dopuszczenie wszystkich do życia publicznego), demokracji reprezentacyjnej (sejm i senat w 5-przym.wyborach),podziału władz, państwa liberalnego(cele jednostkowe nad państwowymi),jednolitości państwa sys.rządów parlamentarnych-rząd miał władzę póki miał zaufanie większ. parlamentu, odpowiedzialność parlamentarna ministrów pr.polityczne(pr.wyborcze,urzędy), obywatelskie (równość wobec prawa,do ochrony życia, wolności,mienia), społeczne (ochrona pracy), wolnościowe + obowiązki obywatelskie SEJM i SENAT: 5 lat,rozwiązanie sejmu na podst.decyzji prezydenta+zgoda 3/5 senatorów =rozwiązanie senatu obie izby: zgoda na ustawy,pr. interpelacji (kontrolna) ,k. elekcyjne,k. ustrojowe sejm:inicjatywa (+ rząd),pociąganie ministrów do odpow senat:poprawki posłowie i senatorowie przedstaw. narodu+immunitet poselski+nietykalność osob. PREZYDENT:7 lat przez Zgr.Narodowe nieodpowiedzialny wydawał rozporządzenia wykonawcze i zarządzenia (kontrasyg) na wniosek premiera mianował ministrów + sędziów umowy międzynarodowe,wojna i pokój (zgoda Sejmu),pr.łaski zwoł/odr/rozw Sejmu RADA MINISTRÓW-RZĄD:na wniosek premiera powoływany przez prezydenta ogólny kierunek polityki wew i zagr inicjatywa ustawodawcza rząd i ministrowie odp. politycznie i konstytucyjnie, solidarnie(jako rząd) i indywidualnie (jako szefowie resortów) |
ustrój autorytarny państwo-porządek prawny - dobro wspólne (interesy zbiorowe ważniejsze+duża ingerencja) ograniczenie praw polit.+ obowiązki obywateli PREZYDENT:władza jednolita i niepodzielna (bez podziału władzy i zwierzchnictwa narodu), nieodpowiedzialny ust:dekrety z mocą ustaw, weto zawiesz, mianował 1/3 senatorów, zwoł.rozw Sejm ustr: inicjatywa zmiany konstytucji i weto w stos do zmian posłów wyk:mianowanie prezesa RM i na jego wniosek ministrów,łaska,na czele sił zbr, reprezentacja kontr:rozwiązanie sejmu i senatu,odwołanie prezesa RM i NIK, pociąganie ministrów do odp.konstyt nadzwyczajne upr. w czasie wojny (dekrety w zakresie całego ustawod.itp.) specjalny system wyboru wydawał prerogatywy (bez kontras) i uprawnienia zwykłe RADA MINISTRÓW powoł. przez prezydenta na wniosek prezesa RM inicjatywa ustawodawcza rozporządzenia wykonawcze ministrowie odp. politycznie(przed prezyd.), parlamentarnie (przed parlamentem), konstytucyjnie (przed Trybunałem Stanu) silna poz prezesa-on ustalał ogólne zasady polityki państwowej SEJM i SENAT-zmniejszenie ich roli (ale zwiększenie roli Senatu),5 lat >> Sejm:208 posłów,wyb. tajne, powszechne, równe,bezpośrednie w okręgach 2mandatowych (kandydatów zgłaszały Zgrom.Okręgowe) >> Senat:96 senatorów (1/3 przez króla, 2/3 w głos. Pośrednim przez elitę) wyłączono spr.organizacji rządu, administracji i wojska;pozostałe ograniczono (dekrety i weto prezydenta) bez zgody prezydenta nie da się zmienić konstytucji mogły żądać ustąpienia rządu ale za aprobatą prezydenta pociąganie do odp. konstytucyjnej |
1) M.PATRYMONIALNA (X-XIV) 2) M.STANOWA (XIV-POŁ XV) $Przywileje generalne 1355 w Budzie:nie nadzw.podatki 1374 koszycki: wolność podatkowa szlachty 1422 czerwiński: nie konfiskuje bez sądu 1423 statut warecki jedliński(1430) i krakowski (1433) - neminem captivabimus nisi iure victum $ Przywilej ziemski: nieszawski 1454: bez zgody sejmików król nie może wyd.nowych praw, zwoł. posp. Ruszenia $ Statuty K.Wielkiego 1350-360 3) RP.SZLACHECKA (XV-XVIII) $ konst. Nihil nowi 1505\ $ 1523 - apelacja !!!!!!! $ Art.henrykowskie i pakta konwenta 1573 $ Tryb.Koronny 1578 $ Statuty Litewskie 1529,66,88 4) M.KONSTYTUC(XVIII) $ reformy sejmu 1764-66 $ 1768-budżet $ Pr. Kardynalne 1768,1775 $ 1775 Rada Nieustająca $ Konstytucja 3 maja 1791 targowica (1792) konstytucje grodzieńskie, prawa kardynalne II rozbiór 1793 1794 insurekcja narodowa 5) ZABORY $ Księstwo Warszawskie 1807-15 konstytucja 1807 $ Królestwo Polskie 1815-64 konstytucja 1815 powst.listopadowe 1830-31 statut organiczny 1832 reformy Wielopolskiego 1861 powst.styczniowe 1863-64 6) II RP (1918-39) $ Dekret o Najw. wł. reprezentacyjnej RP 1918 $ Mała konstytucja 1919 $ Kons. Marcowa 1921 $ Nowela sierpniowa 1926 $ Kons. Kwietniowa 1935 |