Chłoniaki złośliwe, nowotwory złośliwe wywodzące się z tkanek limfatycznych, najczęściej w węzłach limfatycznych(chłonnych), powodujące ich guzowate powiększenie, ale też mogące powstawać w innych narządach posiadających tkankę limfatyczną (np. śledzionie).
W zależności od histologicznej budowy i różnic biologicznych wyróżnia się kilkanaście rodzai, zaliczając je do grupy o niskim, średnim i wysokim stopniu złośliwości.
Do chłoniaków złośliwych zalicza się także ziarnicę złośliwą (choroba Hodgkina). Pozostałe rodzaje tych nowotworów obejmuje się wspólną nazwą chłoniaków nieziarniczych.
Mutacja, jedna z form zmienności genotypowej u organizmów żywych (szczególnie u drobnoustrojów). Mechanizm ten wiąże się ze zmianami w jądrowym DNA (kwasy nukleinowe) i jest niezależny od wpływów środowiska, a więc pojawia się spontanicznie.
Jeśli zmutowana komórka pojawia się z częstotliwością 1 komórka na 1010, wówczas taką mutację określa się jako niską. Jeśli częstość ta jest rzędu 1 na 104 - jako wysoką. Zmienione komórki określa się nazwą mutantów.
Mutacje dziedziczne
Mutacje dziedziczne, skokowe zmiany w genotypie organizmów żywych. Rozróżnia się mutacje genowe, chromosomowe i genomowe.
1) Mutacje genowe, zwane też punktowymi, polegają na zmianach w sekwencji zasad w cząsteczce DNA (nukleotydy), co powodować może powstanie nowych genów. Wskutek mutacji genowych pojawia się wiele szkodliwych cech, takich jak hemofilia (krwawiączka), bielactwo wrodzone (albinizm) i in. Nowo powstałe geny są zwykle genami recesywnymi, co utrudnia ich wykrywanie.
2) Mutacje chromosomowe (aberracje chromosomowe).
3) Mutacje genomowe polegają na zmianie liczby chromosomów wskutek zakłóceń w procesach podziału jądra komórkowego i prowadzą do powstania aneuploidów o zmienionej liczbie pojedynczych chromosomów lub poliploidów o zmienionej liczbie genomów (autopoliploidalność, allopoliploidalność).
Mutacje genomowe są szczególnie częste u roślin, zwłaszcza na obszarach o chłodniejszym klimacie (szoki termiczne), poliploidy są zwykle żywotniejsze i wykazują większe zdolności przystosowawcze w walce o byt. Poliploidami są liczne uporczywe chwasty, a także wiele powszechnie znanych roślin uprawnych (pszenica, owies, truskawka, ziemniak).
Mutacje genomowe są często celowo wywoływane dla uzyskania nowych, plennych odmian uprawnych. Mutacje odgrywają znaczącą rolę w ewolucji, zwłaszcza w procesach specjacji, czyli powstawania nowych gatunków. Termin mutacja został wprowadzony przez H. de Vriesa w 1899.
Mutageny, czynniki mutageniczne, wszelkie czynniki fizyczne i chemiczne wywołujące w organizmach mutacje, działają one bezpośrednio lub pośrednio na DNA (kwasy nukleinowe), powodując utrwalone zmiany w jego składzie nukleotydowym (aberracje chromosomowe).
Z fizycznych czynników mutagenicznych można wymienić wszelkiego rodzaju promieniowania jonizujące, kosmiczne, gamma, rentgenowskie, promieniowanie ultrafioletowe.
Do chemicznych czynników mutagennych zalicza się przede wszystkim analogi zasad azotowych, pestycydy, gazy bojowe (iperyt), niektóre barwniki (np. akrydowe), benzopiren w dymie tytoniowym, alkaloid - kolchicynę.
Na podstawie budowy chemicznej danego związku nie zawsze można stwierdzić czy jest on mutagenem dlatego, iż często związek niemutageniczny w organizmie ulega chemicznym przekształceniom i w tak zmienionej postaci staje się dopiero czynnikiem mutagennym.
Większość poznanych mutacji indukowanych przez mutageny jest szkodliwa lub letalna, gdyż działają rakotwórczo (czynniki kancerogenne) i powodują zmiany rozwojowe.
Działanie mutagenne promieni rentgenowskich wykazał w 1927 roku H.J. Muller.
Nowotwór, nieprawidłowy i nadmierny rozrost tkanki ustroju, nieskoordynowany z pozostałymi tkankami, trwający mimo ustąpienia czynnika, który go wywołał i nie reagujący na naturalne mechanizmy regulacyjne organizmu.
W procesie nowotworowym przeważa proces podziałów nad obumieraniem komórek z zahamowaniem ich zróżnicowania.
Czasami występują przerzuty nowotworów na inne narządy polegające na pojawieniu się wtórnych ognisk nowotworowych, pochodzących z rozsiewających się komórek ogniska pierwotnego.
Nowotwory dzieli się na łagodne i złośliwe. Nowotwory łagodne w przeciwieństwie do złośliwych rosną wolniej, nie naciekają okolicznych tkanek (naczyń krwionośnych i limfatycznych) i nie przerzutują drogą krwi lub chłonki do węzłów limfatycznych i narządów odległych, a po usunięciu chirurgicznym z reguły nie odrastają. Mogą być jednak niebezpieczne, tzn. miejscowo złośliwe, gdy rosną w okolicach trudno dostępnych chirurgicznie lub osiągają znaczne rozmiary (np. nabłoniak podstawnokomórkowy).
W zależności od pochodzenia tkankowego nowotwory złośliwe dzielimy na: raki i mięsaki. Raki to nowotwory wywodzące się z tkanki nabłonkowej, natomiast mięsaki wywodzą się z tkanek pochodzenia mezenchymalnego lub neuroektodermalnego.
W etiologii nowotworów bierze się pod uwagę wypływ czynników karcinogennych, do których należą m.in. mutageny, zakażenia wirusowe, mających uaktywniać onkogeny.
Rak, nowotwór złośliwy wywodzący się z tkanki nabłonkowej. Istnieją różnorodne odmiany: od mało złośliwych, nie dających przerzutów, do bardzo złośliwych, szybko rosnących. Leczenie: chirurgiczne, radioterapią, chemioterapią, hormonalnie.
Najczęściej występujące postaci raka: rak gruczołu krokowego, rak jelita grubego (ok. 14% wszystkich zachorowań na raka), rak krtani (rozwija się głównie u mężczyzn w wieku 50-60 lat), rak przełyku (stanowi ok. 4% zachorowań na raka), rak sutka (gruczoły mleczne), rak szyjki macicy, rak żołądka, rak nerki.