Krótkoterminowe efekty integracji gospodarczej:
Efekt kreacji handlu (proefektywnościowy): Oznacza ożywienie obrotów handlowych wewnątrz ugrupowania w wyniku liberalizacji regulujących je norm i przepisów. Wiąże się ze zniesieniem barier ograniczających wymianę towarową między państwami tworzącymi wspólnotę integracyjną. Prowadzi do zastąpienia produkcji krajowej przez tańsze i bardziej konkurencyjne towary importowane z krajów członkowskich
Subefekt produkcyjny - oznacza zastępowanie stosunkowo mało przychodowej produkcji krajowej bardziej efektywną z innych krajów integrującego się regionu, w wyniku czego następuje intensyfikacja produkcji rentowniejszej
Subefekt konsumpcyjny - wzrost efektywnego popytu konsumpcyjnego w ugrupowaniu (również w warunkach utrzymania się płac realnych na dotychczasowym poziomie) dzięki zastępowaniu dóbr droższych towarami tańszymi pochodzącymi z kraju „partnerskiego”
Efekt przesunięcia handlu (antyefektywnościowy), odwrócenie handlu: Wiąże się ze zmianą dotychczasowych kierunków wymiany państw wchodzących w skład strefy wolnego handlu lub unii celnej, na co mają wpływ ułatwienia towarzyszące cyrkulacji towarów wewnątrz ugrupowania a równocześnie zaostrzenie ograniczeń w imporcie z krajów trzecich na skutek zastosowania dyskryminacyjnych barier handlowych. Oznacza zastąpienie tańszego importu z państw spoza wspólnoty droższym importem z krajów partnerskich. Powoduje spadek efektywności gospodarowania we wspólnocie, wzrost cen, a więc spadek siły nabywczej oraz osłabienie popytu inwestycyjnego w krajach - importerach.
Subefekt destrukcja - oznacza zastąpienie tańszych produktów importowanych „z zewnątrz” przez krajowe w wyniku zastosowania protekcji celnej przez ugrupowanie
Subefekt ograniczenie handlu - oznacza zmniejszenie konsumpcji spowodowane wzrostem cen na skutek podniesienia stawek celnych w taryfie zewnętrznej wspólnoty
Inne efekty:(w strefie wolnego handlu):
Efekt odchylenia handlu - swoboda ustalania wysokości ceł zewnętrznych w strefie wolnego handlu umożliwia eksporterom spoza wspólnoty wprowadzenie swoich produktów na teren ugrupowania po przekroczeniu granic państw stosujących relatywnie niskie cła i bariery pozataryfowe zbliżone do nich. Wówczas poziom konkurencyjności cenowej tych towarów może być na tyle wysoki, iż konsumenci we wspólnocie zechcą je nabyć. Zasada pochodzenia towarów - stosowana jest aby zapobiec wystąpieniu negatywnego z punktu widzenia interesów podmiotów gospodarczych zlokalizowanych na obszarze strefy wolnego handlu efektowi odchylenia handlu, państwa członkowskie traktują w zróżnicowany sposób produkcję w zależności od miejsca jej wytworzenia. Produkty, które powstają w całości lub znacznej części we wspólnocie, czyli posiadają akceptowany przez członków ugrupowania „wsad importowy”, są zwolnione z opłat celnych przy przekraczaniu granic państw członkowskich strefy.
Efekt zniekształcenia handlu - w wyniku dopuszczenia na rynek stowarzyszenia wolnego handlu półproduktów z krajów trzecich, które spełniają określone normy, produkty spoza ugrupowania integracyjnego wnikają na obszar strefy przez granice państwa, stosującego relatywnie liberalne zasady ochrony rynku wewnętrznego. Następnie przedsiębiorstwa zlokalizowane na obszarze tego kraju wykorzystują importowane półfabrykaty do produkcji bardziej złożonej, zwiększając ich wartość dodaną do poziomu na tyle wysokiego, iż uznaje się je za wyroby wytworzone w strefie wolnego handlu. W związku z tym dopuszcza się ich swobodny transport między państwami członkowskimi wspólnoty z pominięciem wewnętrznych barier celnych ograniczających przepływ towarów z krajów „trzecich”. Jednocześnie półprodukty importowane spoza strefy wolnego handlu mogą być w większym stopniu przetwarzane w pozostałych krajach ugrupowania, co powoduje dalszy wzrost ich wartości dodanej.
Zmiany w terms of trade - stosunkowo największe korzyści z tytułu ukształtowania proporcji podziału korzyści między kraje członkowskie ugrupowania integracyjnego powinna przypaść relatywnie małym krajom członkowskim, których struktura ekonom. zmienia się w wyniku procesów integracyjnych zgodnie z teorią kosztów komparatywnych.
Cła importowane w unii celnej określone są na relatywnie wysokim poziomie
Wysokie ceny produktów importowanych (niska konkurencyjność wobec towarów unijnych)
Zmniejszenie popytu na towary importowane
„dyskomfort” producentów spoza unii dotyczący ich sytuacji ekonomicznej, próby rozwiązania problemu
Poszukiwanie nowych rynków zbytu i presja na obniżenie kosztów (cen)\
Spadek cen towarów importowanych
Zwiększenie konkurencyjności towarów spoza unii celnej
Wzrost popytu wewnętrznego na towary importowane z krajów „trzecich”
Wyższy import spoza unii (ale już po stosunkowo niższych cenach w porównaniu do stanu wyjściowego)
Inne efekty (w unii celnej):
Ekspansja handlu - jest ściśle związana z subefektem konsumpcyjnym kreacji handlu: kiedy moce produkcyjne w krótkim okresie są w pełni wykorzystane, obniżenie cen rynkowych w gospodarce krajowej stymuluje wzrost popytu na towary importowane z krajów partnerskich. Rozszerzenie skali produkcji wpływa na zmniejszenie kosztów produkcji w ugrupowaniu integracyjnym.
Efekt podziału - polega na rozdysponowaniu korzyści z liberalizacji handlu wewnątrz ugrupowania, zarówno na rzecz konsumentów - niższe ceny dóbr konsumpcyjnych, jak i producentów - korzyści ze wzrostu skali gospodarowania. Jeżeli w wyniku procesów integracyjnych podmiot gospod. uzyskuje we wspólnocie pozycje monopolistyczną, przypada mu całość korzyści finansowych generowanych w wyniku zniesienia wewnętrznych barier handlowych.
Efekt błędnej specjalizacji - jest widoczny w krajach charakteryzujących się stosunkowo chłonnym rynkiem zbytu, ale niskim poziomem efektywności gospodarowania. Wówczas po przystąpieniu do unii celnej lub strefy wolnego handlu takie państwo może wyprzeć z rynku pozostałych partnerów „wewnętrznych”, którzy cechują się niskim poziomem popytu krajowego, ale jednocześnie wyższą efektywnością procesów gospodarczych.
Długoterminowe efekty unii celnej (dynamiczne efekty integracji, efekty restrukturyzacyjne):
Wzrost konkurencyjności - zniesienie barier handlowych pomiędzy krajami członkowskimi unii celnej, wzrost natężenia konkurencji na zintegrowanym obszarze gospodarczym, dążenie producentów do obniżenia poziomu kosztów produkcji (w warunkach konkurencji doskonałej i relatywnie nasyconego rynku) poprzez rezygnację z zysków nadzwyczajnych, nieracjonalnie ponoszonych kosztów, likwidacja podmiotów nieefektywnych, które nie są w stanie znacznemu natężeniu konkurencji cenowej
Efekt dynamizacji skali produkcji - łączenie się podmiotów gospodarczych, wzrost skali gospodarowania, specjalizacja (pełniejsze wykorzystanie mocy wytwórczych, spadek jednostkowego kosztu produkcji
(1 i 2 - wzrost efektywności gospodarowania na całym obszarze wspólnoty handlowej, zwiększenie konkurencyjności unii celnej w skali międzynarodowej, dynamizacja wzrostu gospodarczego ugrupowania)
Stłumienie handlu - pojawia się w sytuacji , kiedy podmioty gospodarcze zlokalizowane w danym kraju przed utworzeniem ugrupowania integrac. nie wytwarzały określonych towarów, ale w następstwie realizacji unii celnej; ze względu na poszerzenie potencjalnego rynku zbytu i wzrostu skali gospodarowania zaczynają je produkować , wypierając przy tym dostawców z innych państw wspólnoty.
Wzrost przeciętnej wielkości podmiotów gospodarczych - tworzenie wielkich firm mających najlepsze warunki do wykorzystania wzrostu rozmiarów rynku oraz pozytywnych efektów skali produkcji
Uczenie się przez praktykę- mające bezpośredni wpływ na zwielokrotnienie wydajności osiąganej w przedsiębiorstwach
Intensyfikacja wzajemnych powiązań między poszczególnymi gałęziami przemysłu, co powoduje wzrost rentowności w jednym sektorze dzięki innowacyjności w innych branżach.
Wzmocnienie postępu technicznego (technologicznego).
Dynamiczne efekty unii celnej - są związane z reakcją i dostosowaniem struktury produkcji podmiotów gospodarczych, działań władz państwowych oraz zachowań rynku pracy do nowej sytuacji ekonomicznej wynikającej z integracji. Rezultaty te dynamizują wzrost gospodarczy krajów wchodzących w skład unii celnej, wpływać więc mogą na ogólny poziom dobrobytu na jej obszarze.
EFEKTY REALIZACJI WSPÓLNEGO RYNKU
prowadzeniu przez tworzące go państwa wspólnej polityki handlowej wobec państw trzecich
swobodnym przepływie towarów, usług, kapitału, pracowników
swobodzie działalności gospodarczej wśród tworzących go państw
W wyniku realizacji koncepcji wspólnego rynku ( przy jednoczesnej likwidacji barier utrudniających scalenie wewnętrznych rynków czynników produkcji ) w ugrupowaniu gospodarczym można zauważyć szereg efektów ekonomicznych, które da się podzielić na dwie zasadnicze grupy.
Pierwszą z nich stanowią efekty, jakie wyodrębniła już koncepcja unii celnej, przede wszystkim krótkoterminowe - kreacja i przesunięcie handlu oraz długoterminowe związane z restrukturyzacją gospodarek narodowych w celu sprostania wzrostowi natężenia konkurencji w wyniku procesów integracyjnych.
Z kolei drugą są - efekty specyficzne dla wspólnego rynku, wynikające ze scalenia wszystkich Żubrynków cząstkowych w ramach ugrupowania. Do tej właśnie grupy można zaliczyć wyrównywanie się produktywności krańcowej czynników produkcji ( pracy i kapitału ), czemu towarzyszy wzrost efektywności ich wykorzystania, dalsze nasilenie konkurencji ( m.in. na rynku usług finansowych), a także zwiększenie ogólnego poziomu dobrobytu na obszarze wspólnego rynku.
Z realizacją wspólnego rynku mogą wiązać się również efekty, których pozytywna rola dla powiększonego, względnie jednorodnego obszaru gospodarczego nie jest jednoznaczna, czego przykład stanowią koncentracja przestrzenna, zewnętrzna migracja oraz „wspieranie raczej przegranych niż zwycięzców”.
Efekt koncentracji przestrzennej związany jest z tendencją przepływu kapitału do miejsc ( regionów ), w jakich najbardziej efektywnie się go użytkuje. Dlatego w ramach wspólnego rynku można zaobserwować ogólną tendencję lokalizacji instytucji finansowych w obrębie gospodarek narodowych odznaczających się relatywnie wysokim poziomem stopy zwrotu z zaangażowanych środków finansowych. Z jednej strony powoduje to pożądaną z pkt. widzenia efektywności gospodarowania możliwość wykorzystania efektów skali oraz synergii, ale z drugiej pozbawia inne regiony elementów infrastruktury społecznej niezbędnych dla dynamizacji procesów rozwojowych. W konsekwencji wpływa więc na umocnienie polaryzacji społ. - gospodarczej wewnątrz ugrupowania.
Efekty zewnętrzne migracji wynikają ze swobodnego przepływu pracobiorców na całym obszarze jednolitego rynku wewnętrznego. Towarzyszy temu koncentracja kwalifikacji i umiejętności w pewnych regionach ugrupowania integracyjnego, przy jednoczesnym ich odpływie z innych.
Uwzględniając założenie neoklasycznej teorii wspólnego rynku o braku bezrobocia, praca przesuwa się do kraju, gdzie jest najwyżej wynagradzana. Państwo to korzysta wówczas z większych zasobów intelektualnych niż przed integracją. Mogą jednak temu towarzyszyć napięcia społeczne oraz wzrost przestępczości wynikające ze zwiększonego poziomu zaludnienia na jego obszarze.
Efekt „ wspierania raczej przegranych niż zwycięzców” ma miejsce przede wszystkim na nie w pełni zliberalizowanym rynku zamówień publicznych wspólnego rynku, kiedy władze państwowe ze wzg. na prowadzoną politykę gospodarczą wspierają producentów krajowych, pozbawiając ich konkurencji zewnętrznej.
Jednolity rynek wewnętrzny opiera się na 4 swobodach: przepływu towarów, przepływu osób , przepływu usług, przepływu kapitału.
Swobodny przepływ towarów - zniesienia ceł i opłat między krajami członkowskimi, barier technicznych (zróżnicowane normy, standardy, przepisy), fiskalnych (różne systemy podatkowe) i fizycznych (kontrole graniczne), wspólna taryfa celna wobec krajów trzecich. zniesiono wszelkie ograniczenia ilościowe (zakazy importu i eksportu, kontyngenty) oraz środki równoważne ograniczeniom ilościowym np. regulacje dotyczące norm technicznych, składu produktu, rodzaju opakowania, Wszystkie towary na rynku Unii podlegają tym samym normom i wymogom certyfikacyjnym, obłożone takimi samymi podatkami. Zasada wolnego przepływu towarów dot. wyrobów przemysłowych, produktów rolnych i spożywczych. Wszystkie towary, które są produkowane i sprzedawane w jednym z krajów członkowskich zgodnie z tamtejszymi przepisami, mogą być oferowane także w innych krajach Wspólnoty.
Swobodny przepływ osób - Mieszkańcy Wspólnoty mają zapewnione prawo do pracy, osiedlenia się, życia, korzystania ze świadczeń socjalnych oraz do minimum pomocy na rzecz integracji w wybranym przez siebie kraju bez względu na przynależność państwową. Swoboda poruszania się pracowników obejmuje prawo do: przyjmowania zaoferowanej pracy swobodnego przenoszenia się w tym celu w obrębie terytoriów państw członkowskich zatrudnienie czasowe- w niektórych przypadkach ze względu na bezpieczeństwo.
Swobodny przepływ usług - przepływ usług bez barier, zakładanie przedsiębiorstw, nabywanie udziałów w przedsiębiorstwach - swobody pierwotne, zakładanie prawnych samodzielnych jednostek - swoboda wtórna
Swobodny przepływu kapitałów i płatności - niezbędna dla swobodnego przepływu towarów, pracown. usług. Obejmuje transakcje finansowe nie związane z przepływem towarów, usług i osób, zakaz wszelkich ograniczeń przepływu kapitału i płatności między państwami członkowskimi oraz między państwami członkowskimi a krajami trzecimi, swoboda przenoszenia majątku do innego państwa, prawo do zbycia i nabycia nieruchomości.
Utworzenie Wspólnego Rynku umożliwiło lepszą alokację czynników produkcji, zwiększenie skali produkcji i osiąganie płynących z tego korzyści, zapewnienie swobodnej konkurencji, lepszą ochronę konsumenta i stwarzanie zachęt do inwestowania.
Traktat rzymski z 1957- Europejska Wspólnota Gospodarcza przyczyniła się ustanowienia wspólnego rynku i łączenia się polityk gospodarczych państw członkowskich.
2 fazy : wstępna i zasadnicza
Wstępny etap - tworzenie jednolitego rynku wewnętrznego we wspólnocie realizacja Traktatu rzymskiego obejmowała szereg elementów związanych z pełnym wdrażaniem do polityki gospodarczej teorii unii celnej . Dot. to zniesienia pomiędzy państwami członkowskimi EWG opłat celnych i ograniczeń ilościowych w imporcie i eksporcie towarów oraz wszelkich innych środków o podobnych skutkach, utworzenie wspólnej taryfy celnej wobec innych państw poza ugrupowania.
Etap zasadniczy - przeprowadzono szereg działań politycznych i organizacyjnych mających na celu pełna realizację koncepcji Wspólnego Rynku, stanowiącego rozszerzenie zamierzeń z realizowanych w ramach unii celnej. Program ten został oparty na systemie wolności gospodarczo- społ. , których spełnienie uznano za niezbędne dla efektywności wspólnego rynku. Istotne działania podjęto w sektorze bankowym i ubezpieczeniowym min. ujednolicono normy ostrożnościowe i gwarantując swobodne prowadzenie instytucji finansowych.
Kryteria Przynależności:
Roczny wskaźnik wzrostu cen w państwach członkowskich nie może być wyższy niż 1,5 % pkt. procentowego od średniej stopy inflacji w 3 krajach UE o najlepszych pod tym względem wskaźnikach.
Wysokość deficytu budżetowego nie może przekroczyć 3 % PKB.
Wysokość długu publicznego nie może przekroczyć 60% PKB.
Wysokość średniej nominalnej, długookresowej stopy procentowej nie może przekroczyć 2 pkt. procentowych średniej nominalnej długookresowej stopy procentowej w 3 krajach o najniższym rocznym wskaźniku inflacji.
Państwo członkowskie w ramach mechanizmu kursowego ESW przez co najmniej 2 lata musi zachować normalny podział wahań kursów, w tym okresie waluta tego państwa nie może być dewaluowana w stos. Do walut innych krajów UE.
Kryteria konwergencji (kryteria z Maastricht, k. zbieżności ) 1992 r.:
- stabilność cenowa - inflacja nie wyższa niż 1,5 % od wskaźnika stopienia inflacji odnotowanego w trzech krajach UE, gdzie inflacja była najlepsza,
- długoterminowe stopy procentowe nie przekraczające więcej niż 2 % średnich stóp procentowych w trzech krajach europejskich o najniższej inflacji,
- deficyt budżetowy - udział planowanego lub aktualnego deficytu rządowego w PKB mierzony w cenach rynkowych, w roku poprzedzającym badanie nie wyższy niż 3 % PKB,
- dług publiczny w roku poprzedzającym badanie udział tego zadłużenia w PKB mierzony w cenach rynkowych nie większy niż 60% PKB,
- stabilny kurs wymiany walut w ciągu ostatnich dwóch lat.
Kryterium rozszerzono o następujące warunki:
deficyt budżetowy nie może być finansowany przez działania Narodowego Banku Centralnego zwiększając podaż pieniądza gospodarce, czyli wywołując presję inflacyjną,
organa władzy państwowej nie powinny poddawać naciskom instytucje runku pieniężnego i kapitałowego w celu pozyskania środków służących finansowaniu deficytu budżetowego,
kraj stosujący politykę przekraczania dopuszczalnego poziomu deficytu nie będzie objęty pomocą pieniężną ze strony wspólnoty jak też państw członkowskich,
za nadmierne przekroczenie deficytu grożą sankcje, które mogą przybrać formę kary finansowej
Jeśli spadek PKB kształtuje się na poziomie mniejszym niż 75 % a dany kraj ma deficyt budżetowy na niedopuszczalnym poziomie Rada nakłada na niego obowiązek utrzymywania nieoprocentowanego depozytu w wysokości od 0,2 do 0,5 % PKB, który po dwuletnim okresie nieudanych prób przywrócenia równowagi budżetowej przekształcany jest w grzywnę.