Gospodarka przestrzenna Unii Europejskiej (ćwiczenia) - notatki, Gospodarka przestrzenna - notatki, Gospodarka i polityka przestrzenna


Nazwa „gospodarka przestrzenna” pochodzi od niemieckiego terminu stworzonego przez Losha. Z punktu widzenia naukowego gospodarka przestrzenna powinna być rozpatrywana jako bezpośrednie odzwierciedlenie nazwy, a więc jako całokształt zagadnień i problemów oraz idei koncepcji i wizji dotyczących szeroko rozumianej gospodarczej strefy działalności ludzkiej. Odniesiony do przestrzeni jako jej przestrzenna reprezentacja.

Gospodarka przestrzenna jako nauka jest nauką interdyscyplinarną tzn. łączy w sobie tradycje różnych dyscyplin np. urbanistyki, ekonomiki, ruralistyki.

Przedmiotem zainteresowania gospodarki przestrzennej są: obiekty zlokalizowane w znaczeniu społeczno - gospodarczym i przyrodniczym, przestrzenne wymiary sektorów gospodarki i systemów ekologiczno-ekonomicznych.

W kręgu zainteresowań naukowców gospodarki przestrzennej znajdują się takie pojęcia jak:

struktura przestrzenna, równowaga i nierównowaga przestrzenna, aglomeracja przestrzenna dyfuzja informacji i innowacji, konflikty przestrzenne, globalizacja miast i regionów, waloryzacja przestrzeni planistycznej, interakcje przestrzenne, jakość życia, przestrzeń ekologiczna, możliwość prognozowania zmian przestrzennych, przestrzenne sprzężenia zwrotne.

Zagospodarowanie w ujęciu statystycznym jest to wynik gospodarowania

Zagospodarowanie przestrzenne jest to element gospodarki przestrzennej pojmowany jako dziedzina nauki. Odnosi się do przestrzennych aspektów jej zainteresowań.

Teorie zagospodarowania przestrzennego poszukują odpowiedzi na pytania co dzieje się z przestrzenią w efekcie różnorodnych przedsięwzięć podejmowanych przez społeczeństwo. Nierozłączną częścią teorii zagospodarowania przestrzennego są modele.

Zagospodarowanie przestrzenne może być utożsamiane z szeroko pojętą analizą przestrzenną ponieważ jej przedmiotem zainteresowań jest przestrzeń w różnych aspektach: przestrzeń matematyczna, przestrzeń fizyczna, przestrzeń ekologiczna, przestrzeń ekonomiczna i przestrzeń planistyczna.

Przestrzeń planistyczna jest kształtowana przez dwie siły: potencjał ekologiczny i potencjał ekonomiczny.

Zagospodarowanie przestrzenne odnosi się do obecnych i przyszłych stanów użytkowania przestrzeni zwłaszcza planistycznej. Stan użytkowania przestrzeni jest odwzorowaniem poziomym rozwoju społeczno - gospodarczego, aktualnie osiągniętego przez dane społeczeństwo.

Dokumenty o charakterze planistycznym związane są z koncepcjami i teoriami gospodarki przestrzennej.

Istota aktywnej polityki przestrzennej państwa sprowadza się do łagodzenia skutków polaryzacji poprzez wzmocnienie procesów rozprzestrzeniania się rozwoju z obszarów rozwiniętych do obszarów gorzej rozwiniętych.

Celem zagospodarowania przestrzennego jest zwiększenie dyfuzji rozwoju z miejsc i ośrodków, gdzie jest on najwyższy do ośrodków mających mniejsze szanse i mniejszą dynamikę rozwoju, które (te ośrodki) powiązane są za pomocą infrastruktury.

Celem zagospodarowania jest pomoc w przyspieszaniu wyposażenia w infrastrukturę materialną regionu.

Podstawą systemu zagospodarowania przestrzennego na poziomie kraju jest: Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Przestrzennego Kraju. Dokument ten powstał w 1999 roku (Monitor Polski nr 26 poz. 432 z 2001 r.). W 2003 r. dokument ten został zaktualizowany przez Rządowe Centrum Studiów Strategicznych i nosi nazwę Zaktualizowana Koncepcja Zagospodarowania Przestrzennego Kraju (opublikowany w 2005 r.). Aktualizacji dokonano na mocy Ustawy z dn. 27.03.2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. nr 8- poz. 717).

Koncepcja ma charakter ustawowy, co nie oznacza, że jest to ustawa. Nie jest to ani ustawa ani prawo. Nie stosowanie się do niej nie ma sankcji.

Ustawowa formuła Koncpecji przejawia się w:

  1. Jej przedmiotem jest świadome oddziaływanie na zagospodarowanie przestrzenne kraju w sposób współzależny z priorytetami strategii jego rozwoju. Występuje taki dokument jak Narodowa Strategia Rozwoju Kraju. Koncepcja musi być współzależna z tym dokumentem.

  2. Jej podmiotem jest rząd , co odpowiednio ogranicza zakres problemowy Koncepcji.

  3. Jej odbiorcami są wszystkie podmioty publiczne i prywatne zainteresowane zamierzeniami rządu w sferze polityki przestrzennego zagospodarowania Kraju.

  4. Relacje między polityką przestrzenną kraju a polityką przestrzenną samorządów lokalnych i ponadlokalnych i organizacji są oparte na procedurach iteracyjnych (w procesie tworzenia) oraz na procedurach negocjacyjnych (w procesie ich realizacji).

Zadania Koncepcji:

Zadania Koncepcji zawarte są w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym:

  1. Koncepcja stwarza ramy dla różnych innych dokumentów i działań

  • Określa konkretne elementy struktury przestrzennej kraju:

    • Ponadto Koncepcja określa wymagania z zakresu środowiska i zabytków. Koncepcja ma także znaczenie informacyjno - edukacyjne.

    Układ dokumentu:

    1. Część diagnostyczna przedstawiająca cechy polskiej przestrzeni i jej relacje z przestrzenią europejską.

    2. W części prospektywnej, w której przeanalizowano uwarunkowania zmian polskiej przestrzeni w horyzoncie 20 lat wynikająca z przewidywani zmian w gospodarce, społeczeństwie itp.

    3. Postulatywno - stanowiąca zawiera wskazywania i ustalenia wymagane od Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania przez ustawę.

    Koncepcja sporządzana jest przez Ministra Właściwego do spraw Rozwoju Regionalnego, która uwzględnia cele zawarte w rządowych dokumentach strategicznych. Rada Ministrów przyjmuje Koncepcję Przestrzennego Zagospodarowania Kraju oraz określa w jakim zakresie będzie ona stanowiła podstawę sporządzania programów zawierających zadania rządowe służące realizacji inwestycji celu publicznego o znaczeniu krajowym.

    Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju zawiera zasady, którymi powinny kierować się jednostki samorządu terytorialnego przy realizowaniu polityki zagospodarowania przestrzennego.

    Polityka kształtowania przestrzeni powinna być prowadzona w oparciu o zasadę programowania, co oznacza, że powinny być opracowane dokumenty programowe zawierające plany przestrzenne i sposoby ich osiągnięcia. Ponadto powinna być zapewniona wzajemna integralność poszczególnych wymiarów procesu rozwoju.

    Realizując politykę zagospodarowania przestrzennego powinno się uwzględniać międzynarodowy kontekst polskiej polityki przestrzennej oraz konsekwencje członkostwa Polski w Unii Europejskiej.

    Nacisk powinien być kładziony na wysoki i stabilny wzrost gospodarczy a nie na dążenie do wyrównywania różnic terytorialnych.

    Przestrzeń jako dobro rzadkie ze względu na jej wysoką wartość przyrodniczą i kulturową powinna być użytkowana bardzo oszczędnie uwarunkowania terenu powinny stanowić podstawę do kształtowania funkcji rozwojowych struktur przestrzennych. Zajęcie wartościowej z punktu widzenia ochrony środowiska przyrodniczego i kulturowego przestrzeni powinna odbywać się jedynie w szczególnie uzasadnionych przypadkach. Dotyczy to przede wszystkim rozwoje infrastruktury transportowej i rozbudowy miast. Jako podstawę prawidłowego funkcjonowania gospodarki i społeczeństwa wskazano obszary chronione korytarze ekologiczne, obszary NATURA 2000. Ich uszczupleniem powinno być z tego powodu poddane ostrym rygorom.

    Podczas planowania przestrzennego należy mieć na uwadze także potrzeby osób upośledzonych ruchowo likwidując bariery architektoniczne ograniczające im możliwość pokonywania odległości i korzystania z przyrody i kultury. W razie występowania sprzeczności interesów i konfliktów należy kierować się zasadą dobra wspólnego i prymatu rozwiązań mniej obciążających środowisko. Określone w ten sposób zasady należy uwzględniać podczas przygotowania planów przestrzennego zagospodarowania gminy, a także podczas przygotowania planów na poziomie województwa.

    Planowanie przestrzenne w gminie

    W celu określania polityki przestrzennej na terenie gminy Rada Gminy podejmuje uchwałę o przystąpieniu do sporządzania Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania przestrzennego gminy. Wójt, burmistrz lub prezydent sporządza studium zawierające część tekstową i graficzną. Ten dokument powinien być zgodny oraz powinien zawierać zasady określone w Koncepcji Zagospodarowania Przestrzennego Kraju (KPZK), ............................... Województwa oraz strategii gminy.

    Studium sporządza się dla obszaru będącego w granicach administracyjnych.

    Ustalenia studium są wiążące przy sporządzaniu planów miejscowych.

    Studium nie jest aktem prawa miejscowego.

    W studium uwzględnia się następujące uwarunkowania:

    1. Dotychczasowe przeznaczenie, uzbrojenie terenu

    2. Stan ładu przestrzennego

    3. Stan środowiska

    4. Stan dziedzictwa kulturowego i zabytków

    5. Warunki i jakość życia mieszkańców, w tym ochrony zdrowia

    6. Potrzeby i możliwości rozwoju gminy

    7. Stan prawny gruntów

    8. Występowanie obiektów i obszarów chronionych

    9. Występowanie obszarów zagrożeń geologicznych

    10. Występowanie udokumentowanych złóż kopalin

    11. Występowanie zasobów wód podziemnych

    12. Występowanie terenów górniczych

    13. Występowanie infrastruktury technicznej i systemów komunikacji

    W studium określa się:

    1. Kierunki zmian w strukturze przestrzennej gminy oraz w przeznaczeniu terenów

    2. Obszary i zasady ochrony środowiska naturalnego

    3. Obszary i zasady ochrony dziedzictwa kulturowego

    4. Kierunki rozwoju systemów komunikacji i infrastruktury technicznej

    5. Obszary, na których będą rozmieszczone inwestycje celu publicznego o znaczeniu lokalnym

    6. Obszary, na których będą rozmieszczone inwestycje celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym

    7. Obszary, na których jest obowiązkowe wprowadzenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w tym przeprowadzenie scaleń i podziałów nieruchomości, obszary na których zlokalizowane są obiekty handlowe o powierzchni powyżej 2000 tys. m² i obszary przestrzeni publicznej

    8. Obszary dla których gmina ma zamiar przeprowadzić miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego w tym obszary wymagające zmiany przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na inne cele

    9. Obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi i osuwania się mas ziemi

    10. Obszary pomników zagłady i stref ochronnych

    11. Obszary wymagające rekultywacji i rehabilitacji oraz rewitalizacji

    12. Obszary problemowe

    13. Granice terenów zamkniętych stref ochronnych

    Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, najczęściej określane w skrócie jako studium uwarunkowań lub studium - dokument określający w sposób ogólny planowany sposób zagospodarowania całego terytorium gminy, zawierający informacje o położeniu obszarów przeznaczonych pod zabudowę i inne funkcje, o przebiegu głównych szlaków komunikacyjnych, terenów chronionych itp.

    Studium przyjmowane jest jako uchwała rady gminy, nie posiada jednak rangi przepisu prawa miejscowego, stanowiąc jedynie podstawę do opracowania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.

    Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego jest dokumentem poprzedzającym wykonanie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. W studium formułuje się zasady polityki przestrzennej miasta, wsi, jednostki osadniczej oraz integruje dokumenty programowe i wizje związane z rozwojem gospodarczym i społecznym jednostki osadniczej. Formy zapisu graficznego, tekstowego i tabelarycznego studium mają służyć technikom promocji walorów jednostki osadniczej kraju i za granicą. Studium nie jest prawem, ale zobowiązaniem władzy lokalnej do działań zgodnie z wyznaczonymi kierunkami. Stanowi więc zespół zapisów, ustalonych i uzgodnionych jako nienaruszalne uwarunkowania i kierunki zagospodarowania, przyjęte jako podstawa do opracowania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego jednostki osadniczej. Dokument ten zawiera bardzo szeroki zakres informacji na temat środowiska naturalnego gminy, jej społeczności i gospodarki.

    Przedmiotem studium są treści:

    Tryb opracowania i uchwalenia:

      1. uchwała rady gminy o przystąpieniu do sporządzania studium;

      2. działalność właściwego dla obszaru gminy wójta (burmistrza, prezydenta miasta)

        • ogłoszenie o uchwale (w prasie, w obwieszczeniu, w sposób zwyczajowo przyjęty na danym obszarze)

        • ustanowienie co najmniej 21-dniowego terminu na składanie wniosków dotyczących studium

        • pisemne zawiadomienie organów doradczo-opiniodawczych

        • rozpatrzenie w/w wniosków

        • sporządzenie projektu

        • zaopiniowanie projektu przez właściwą komisję architektoniczno-urbanistyczną

        • uzgodnienie projektu z zarządem województwa

        • uzgodnienie projektu z wojewodą

        • zaopiniowanie przez:

    - starostę

    - gminy sąsiadujące

    - wojewódzkiego konserwatora zabytków

    - inne właściwe organy