Instytucje Europejskie, konspekt instytucje, PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ - ćwiczenia nr 1


SYLLABUS DO ĆWICZEŃ Z PRAWA UNII EUROPEJSKIEJ

2006

Katedra Prawa Europejskiego

Wydział Prawa i Administracji UW

Obowiązujące podręczniki:

Kenig-Witkowska M.M. (red.), Łazowski A., Ostrihansky R., Prawo instytucjonalne Unii Europejskiej, II wyd.

Prawo Unii Europejskiej, red. J. Barcz, tom I - Zagadnienia systemowe, Warszawa 2004,

PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ - ćwiczenia nr 1

Proces integracji europejskiej - rys historyczny

1. Idea integracji

pojęcie integracji

modele integracji

federalizm

konfederalizm

funkcjonalizm - od integracji gospodarczej do politycznej

etapy integracji gospodarczej

strefa wolnego handlu

unia celna

wspólny rynek

unia gospodarcza i pieniężna

2. Powstanie trzech Wspólnot Europejskich

Europejska Wspólnota Węgla i Stali

deklaracja Schumana (1950): „przez zespolenie podstawowych produkcji i ustanowienie nowej Wysokiej Władzy, której decyzje będą wiążące dla Francji, Niemiec i krajów, które się do nich przyłączą, położymy pierwsze podwaliny federacji europejskiej koniecznej dla zachowania pokoju”

podpisanie Traktatu o ustanowieniu Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (1951)

motywy i cele zawarcia Traktatu o EWWiS

podstawowe postanowienia Traktatu o EWWiS

Europejska Wspólnota Gospodarcza

plan Beyena (1955), rezolucja z Messyny (1955) i raport Spaaka (1956)

podpisanie Traktatu Rzymskiego o ustanowieniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (1957)

postanowienia instytucjonalne Traktatu Rzymskiego

podstawowe postanowienia prawa materialnego służące utworzeniu wspólnego rynku i stopniowemu zbliżaniu polityk gospodarczych państw członkowskich

Europejska Wspólnota Energii Atomowej (1957)

3. Zmiany instytucjonalne WE w latach 1958-1986

Traktat o fuzji (1965) - ustanawiający jednolitą Radę i jednolitą Komisję Wspólnot Europejskich

Kompromis Luksemburski (1966)

geneza Rady Europejskiej

powszechne wybory do Parlamentu Europejskiego (1979)

Jednolity Akt Europejski - podstawowe postanowienia instytucjonalne i materialne

4. Powstanie Unii Europejskiej

  1. podpisanie Traktatu o Unii Europejskiej (1992)- tzw. Traktat z Maastricht

  2. ogólna charakterystyka TUE (szerzej: patrz następne ćwiczenia)

ustanowienie Unii Gospodarczej i Pieniężnej

5. Traktat Amsterdamski (1997) i Traktat Nicejski (2001) - podstawowe założenia

6. Traktat Konstytucyjny - podstawowe założenia

PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ - ćwiczenia nr 2

Charakter prawny i struktura Unii Europejskiej

1. Charakter prawny UE - „struktura integracyjna” sui generis

a) UE a organizacja międzynarodowa

definicja organizacji międzypaństwowej

b) WE jako organizacje ponadnarodowe

- podmiotowość prawna WE*

- autonomiczność prawa WE

- bezpośrednie obowiązywanie i pierwszeństwo stosowania prawa WE

*Traktat Konstytucyjny i wprowadzenie jednolitej podmiotowości prawnej dla UE

2. Ustanowienie UE: Art. 1 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE) z Maastricht

3. Struktura UE

a) dach UE

cele UE (Art. 2 TUE)

wspólne instytucje (zasada „wypożyczenia”)

wspólne wartości (Art. 6, 7 TUE; Karta Praw Podstawowych)

b) 3 FILARY*

Art. 1 (3) TUE: „Unię buduje się w oparciu o Wspólnoty Europejskie, uzupełniając je politykami i formami współpracy ustanowionymi niniejszym Traktatem.”

FILAR 1: Wspólnota Europejska i Europejska Wspólnota Energii Atomowej

FILAR 2: Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa

FILAR 3: Współpraca Policji i Sądowa w Sprawach Karnych

*Traktat Konstytucyjny i fuzja TWE z TUE oraz likwidacja struktury filarów

c) Fundament UE

możliwość wzmocnionej współpracy (Art. 27a -27e TUE [II filar], 40-40b TUE [III filar], 43-45 TUE [postanowienia wspólne], Art. 11-11a TWE [I filar])

postanowienia końcowe TUE (zasady zmiany traktatów, uzyskania członkostwa w UE, problem wystąpienia państwa z UE i WE oraz wykluczenia z UE)

d) inne zagadnienia strukturalne

terytorialny zakres obowiązywania UE: całe terytorium każdego z państw członkowskich z wyjątkami przewidzianymi w Traktatach (np. Gibraltar)

personalny zakres obowiązywania UE:

- FILAR 1: państwa członkowskie oraz jednostki (obywatele państw członkowskich, osoby zamieszkujące na terenie UE, wyjątkowo obywatele państw trzecich)

Sprawa 26/62 van Gend & Loos: prawo WE „nie tylko nakłada obowiązki na jednostki, lecz zmierza również do nadania im praw...”

- FILAR 2 i 3: tylko państwa członkowskie

4. Prawo UE

a) pojęcie prawa UE

b) podział prawa UE:

PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ - ćwiczenia nr 3

System instytucjonalny Unii Europejskiej

  1. Uwagi wprowadzające - pojęcie jednolitych ram instytucjonalnych Unii Europejskiej

  2. Rada Europejska

    1. rys historyczny

    2. podstawa prawna działania - art. 4 TUE

    3. skład

    4. kompetencje w zakresie I filaru UE

    5. kompetencje w zakresie II filaru UE

    6. kompetencje w zakresie III filaru UE

  3. Parlament Europejski

    1. procedura powoływania Parlamentu Europejskiego - podstawowe założenia Aktu o wyborach bezpośrednich do PE (1976 r.)

    2. skład PE

    3. organizacja wewnętrzna PE

    4. kompetencje PE w I filarze UE (TWE oraz TEWEA)

    5. kompetencje PE w II filarze UE

    6. kompetencje PE w III filarze UE

  1. Rada

    1. charakter prawny oraz możliwe konfiguracje Rady UE (po zmianach wprowadzonych na mocy nowego regulaminu Rady z 2002 r.)*

    2. kompetencje Rady w ramach I filaru UE

    3. kompetencje Rady w ramach II filaru UE

    4. kompetencje Rady w ramach III filaru UE

    5. COREPER I, COREPER II

  1. Komisja

    1. ponadnarodowy charakter Komisji - odmienność pozycji instytucjonalnej Komisji w ramach EWWiS oraz pozostałych dwóch Wspólnot Europejskich

    2. skład, procedura powoływania i odwoływania Komisji (stan przed i po wejściu w życie Traktatu Nicejskiego)

    3. kompetencje Komisji w ramach I filaru UE

    4. kompetencje Komisji w ramach II filaru UE

    5. kompetencje Komisji w ramach III filaru UE

Kazusy:

- nieprawidłowości komisji J. Santera, podjęte zmiany

- przypadek niedoszłego komisarza R. Buttigione'go

  1. Trybunał Sprawiedliwości, Sąd Pierwszej Instancji, SSP UE

    1. historia instytucji sądowych Wspólnot Europejskich

    2. zmiany systemowe wprowadzane przez Traktat Nicejski

    3. skład Trybunału Sprawiedliwości oraz Sądu I Instancji

    4. jurysdykcja Trybunału Sprawiedliwości oraz Sądu I Instancji

    5. powstanie SSP UE

  2. Trybunał Obrachunkowy

    1. geneza Trybunału Obrachunkowego

    2. kompetencje i mechanizmy działania

  3. Inne organy Wspólnot Europejskich

PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ - ćwiczenia nr 4

Źródła prawa Unii Europejskiej

Orzeczenia: 34/73 Variola, 148/78 Ratti (C-91/92 Faccini Dori, 41/74 van Duyn), 9/70 Grad,

WPROWADZENIE

różne klasyfikacje źródeł prawa UE

pojęcie acquis communautaire

2. TRAKTATY JAKO PIERWOTNE ŹRÓDŁO PRAWA UNII EUROPEJSKIEJ

  1. Traktaty założycielskie i ich charakter prawny

* ETS: TWE kartą konstytucyjną Wspólnot [opinia TS 1/91 dotycząca EOG]

  1. Traktaty akcesyjne

  2. umowy państw członkowskich zaliczane do prawa pierwotnego UE

  1. ZASADY OGÓLNE PRAWA UE

zasady ogólne jako wartości „tkwiące immanentnie w Traktatach” /rola ETS przy ich formułowaniu

prawa podstawowe jako zasady ogólne

  1. AKTY PRAWA POCHODNEGO WE (I FILAR UE) - art. 249 TWE / metoda wspólnotowa

rozporządzenia

dyrektywy

decyzje

zalecenia i opinie

akty nienazwane (sui generis)

*czy istnieje hierarchia aktów prawa pochodnego ?

*problem wyboru rodzaju aktu prawa pochodnego

  1. ŹRÓDŁA PRAWA W II I III FILARZE UE / metoda międzynarodowa

charakter prawny aktów Rady Europejskiej i Rady UE w II i III filarze wobec braku podmiotowości międzynarodowoprawnej UE / metoda międzynarodowa

źródła prawa w II filarze UE (art. 12-15 TUE):

zasady i ogólne wytyczne, wspólne strategie, wspólne działania, wspólne stanowiska,

decyzje wykonawcze do ogólnych wytycznych

regularna współpraca państw członkowskich

źródła prawa w III filarze UE (art. 29-31, art. 34 ust.2 TUE):

wspólne stanowiska, decyzje ramowe i decyzje Rady UE, konwencje opracowywane przez Radę UE a przyjmowane przez państwa członkowskie (*konwencja o Europolu),

instrumenty nieformalne

Orzecznictwo:

C-176/03 Komisja p. Rada UE, Orzeczenie TK w sprawie ENA sygn. P 1/05

UMOWY WSPÓLNOTY I PAŃSTW CZŁONKOWSKICH

umowy międzynarodowe zawierane przez Wspólnotę, w tym umowy stowarzyszeniowe: art. 310 TWE oraz art. 182 TWE

umowy międzynarodowe mieszane

porozumienia międzyinstytucjonalne

umowy międzynarodowe państw członkowskich

akty przedstawicieli państw członkowskich zebranych w Radzie UE

Umowy stowarzyszeniowe: art. 310 TWE oraz art. 182 TWE

KARTA PRAW PODSTAWOWYCH UE

  1. charakter prawny Karty

  2. treść Karty

WYKLADNIA PRAWA UE

rola ETS przy dokonywaniu wykładni prawa UE

metody wykładni prawa UE

PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ - ćwiczenia nr 5

Stanowienie prawa UE

1. Prawo pierwotne

a) Procedura przewidziana w art. 48 TUE - zmiana traktatów przez zwołanie Konferencji Międzyrządowej, z inicjatywy Państwa Członkowskiego lub KE

b) Nowa procedura zmian wzorowana na trybie prac nad Kartą Praw Podstawowych

Zgodnie z Deklaracją z Laeken (Grudzień 2001) Konferencja Międzyrządowa przewidziana na 2004 r. poprzedzona jest otwartą debatą nad przyszłością UE prowadzoną w Ramach Konwentu Konstytucyjnego

c) Zawieranie traktatów akcesyjnych (art. 49 TUE)

2. Prawo wtórne

a) organy o kompetencjach prawodawczych WE (Art. 249 (1) TWE)

b) inicjatywa prawodawcza (wyłączność KE, inicjatywa “na żądanie” PE lub Rady)

c) podział procedur tworzenia prawa ze względu na udział PE (art. 192 (1) TWE):

d) Głosowanie w Radzie UE

e) działalność prawotwórcza KE

f) obowiązek uzasadniania aktów prawnych oraz ich publikacji

g) udział społeczeństwa obywatelskiego w tworzeniu prawa WE

3. Zawieranie umów międzynarodowych przez WE (art. 300 TWE)

4. Tworzenie prawa w II i III filarze UE

PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ - ćwiczenia nr 6

Prawo Unii Europejskiej a prawo państw członkowskich

Orzecznictwo ETS:

6/64 Costa przeciwko ENEL, 11/70 Internationale Handelsgesellschaft, 106/77 Simmenthal, 103/88 Fratelli Constanzo

26/62 Van Gend & Loos, 43/75 Defrenne, C-91/92 Faccini Dori 104/81 Kupferberg, C-63/99 Głoszczuk

  1. Uwagi wprowadzające:

    1. specyfika zasad przyjętych w odniesieniu do prawa Wspólnot Europejskich względem prawideł znajdujących zastosowanie do prawa międzynarodowego publicznego,

    2. rozróżnienie zasad stosowania prawa I filaru, czyli tzw. europejskiego prawa wspólnotowego oraz prawa w zakresie II i III filaru Unii Europejskiej,

2. Prawo I filaru UE a prawo krajowe państw członkowskich UE - zasada pierwszeństwa

  1. specyfika porządku prawnego Wspólnot Europejskich,

  2. zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego - podstawy prawne i orzecznicze,

  3. zakres zasady pierwszeństwa prawa wspólnotowego,

  4. rozróżnienie między pierwszeństwem obowiązywania a pierwszeństwem stosowania prawa wspólnotowego,

  5. konsekwencje stosowania zasady pierwszeństwa,

  6. problemy wewnętrzne ze stosowaniem zasady pierwszeństwa - wybrane przykłady państw członkowskich,

3. Prawo I filaru UE a prawo krajowe państw członkowskich UE - bezpośrednie obowiązywanie i bezpośredni skutek prawa wspólnotowego

  1. uwagi terminologiczne,

  2. pojęcie bezpośredniego stosowania,

  3. zasada skutku bezpośredniego,

  4. geneza zasady skutku bezpośredniego,

  5. zasada skutku bezpośredniego w odniesieniu do norm traktatowych,

  6. zasada skutku bezpośredniego w odniesieniu do rozporządzeń i decyzji,

  7. zasada skutku bezpośredniego w odniesieniu do dyrektyw,

  8. zasada skutku bezpośredniego w odniesieniu do umów międzynarodowych ze szczególnym uwzględnieniem Układów Europejskich,

4. Prawo I filaru UE a prawo krajowe państw członkowskich UE zasada skutku pośredniego

  1. geneza zasady skutku pośredniego,

  2. zakres obowiązku wykładni prawa krajowego zgodnie z postanowieniami prawa wspólnotowego,

  3. ograniczenia zasady skutku pośredniego,

Orzeczenia TS: 14/83 von Colson, C-106/89 Marleasing

5. Zasada odpowiedzialności państw za naruszenie prawa wspólnotowego (I filar UE)

  1. geneza zasady odpowiedzialności państw za naruszenie prawa wspólnotowego,

  2. uzasadnienie reguły odpowiedzialności państw,

  3. przesłanki odpowiedzialności powołane w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości,

6. Prawo II i III filaru a prawo krajowe państw członkowskich

  1. ze względu na charakter prawny II i III filaru UE zasady stosowania prawa na płaszczyźnie prawa krajowego państw członkowskich są zbliżone do zasad znajdujących zastosowanie w odniesieniu do prawa międzynarodowego publicznego,

  2. zasady pierwszeństwa, skutku bezpośredniego i skutku pośredniego nie znajdują zastosowania. [III filar orzeczenie PUPINO - skutek pośredni]

PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ - ćwiczenia nr 7

System ochrony prawnej

  1. WPROWADZENIE

  1. ETS jako organ zapewniający „poszanowanie prawa przy interpretacji i stosowaniu Traktatu” (art. 220 TWE)

  2. zakres jurysdykcji spornej ETS

  3. rozgraniczenie właściwości ETS i SPI z uwzględnieniem zmian przewidzianych w Traktacie Nicejskim

  1. SKARGA O STWIERDZENIE NIEWAŻNOŚCI AKTU WSPÓLNOTOWEGO

Orzecznictwo:

22/70 KE v. RUE (ERTA), 70/88 Parlament Europejski v. RUE (Czernobyl), 25/62 Plaumann, 50/00 P Unión de Pequeños Agricultores v. Radzie, 263/02P Jégo-Quéré, C-309/89 Codorniu v. RUE

  1. rodzaje aktów podlegających kontroli sądowej

* skarga może być wniesiona przeciwko wszelkim aktom prawnym, które wywołują skutki prawne wobec osób trzecich, bez względu na formę prawną tych aktów

  1. przesłanki nieważności aktu prawa wspólnotowego

  1. podmioty uprawnione do wniesienia skargi - legitymacja czynna

* pojęcie dotkliwości bezpośredniej i indywidualnej

* formuła Plaumann

  1. skutki uznania danego aktu za nieważny

  1. Zarzut bezprawności rozporządzenia (art. 241 TWE) jako rodzaj dodatkowego zarzutu towarzyszącego skardze głównej

  1. SKARGA NA BEZCZYNNOŚĆ INSTYTUCJI

a) przedmiot skargi

b) podmioty uprawnione do wniesienia skargi - legitymacja czynna (*w przypadku tej skargi Parlament Europejski należy do podmiotów uprzywilejowanych)

  1. konsekwencje stwierdzenia bezczynności

  1. SKARGA ODSZKODOWAWCZA

Orzecznictwo: 4/69 A. Luetticke v KE, 5/71 Zuckerfabrik Schoeppenstedt

  1. odpowiedzialność kontraktowa WE

  2. odpowiedzialność pozakontraktowa (deliktowa) WE / przesłanki odpowiedzialności deliktowej:

PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ - ĆWICZENIA NR 8

Państwa Członkowskie a Unia Europejska

  1. Zasada lojalności i szczerej współpracy (art. 10 TWE) jako źródło wzajemnych obowiązków między Wspólnotą a Państwami Członkowskimi (PCz), m.in.:

  1. Podział kompetencji między PCz a WE*

  1. podział kompetencji do stanowienia prawa

Test dwustopniowy: PCz nie mogą osiągnąć danego celu w sposób wystarczający oraz cel ten może być lepiej zrealizowany przez WE.

- kontrola środków wspólnotowych: zróżnicowanie ze względu na regulowaną materię (im większe uznanie organów WE, tym większa swoboda w wyborze środka prawnego)

- kontrola środków PCz podejmowanych w ramach stosowania prawa WE: m.in. w przypadku ograniczeń swobód przepływu towarów (sprawa Cassis de Dijon) , osób i usług, praw jednostek (sprawa Kreil)