Jama ustna - mouth
Warga górna, rynienka podnosowa, warga dolna, szpara ust, kąt ust
Jama ust składa się z:
przedniosnka jamy ustnej (od przodu wargami, z boku policzkami, od tyłu wyrostki zębodołowwe pokryte błoną śluzową, czyli dziąsła z łukiem zębowym górnym i dolnym); charakterystyczne są dwie fałdki, które są zbudowane z błony śluzowej - wędzidełko wargi górnej i wędzidełko wargi dolnej (ważne przy dopasowaniu sztucznych szczęk); znajduje się tutaj też policzek z ciałem tłuszczowym, ciało znajduje się na zewnątrz od mięśnia policzkowego
jamy ustnej właściwej:
strop - podniebienie twarde (2 wyrostki podniebienne szczek i blaszki poziome kości podniebiennej), podniebienie miękkie (wał mięśniowy, w którym znajdują się mięśnie pokryte błoną śluzową - unosząc się odgranicza część nosową od części ustnej gardła)
dno - błona śluzowa z wędzidełkiem języka, fałdem podjęzykowym, mięskiem podjęzykowym
przepona jamy ustnej - m. żuchwowo-gnykowy, m. bródkowo-gnykowy (mniejszy, położony na żuchwowo-gnykowym, wspiera jego część przyśrodkową)
gardziel - tylna część podniebienia miękkiego (fałd bądź łuk podniebienno-gardłowy i podniebienno-jęykowy; między łukami znajduje się migdałek podniebienny)
Wargi. Na zewnątrz jest skóra owłosiona przechodząca w czerwień wargową (skórę rogowaciejącą nieowłosioną), która przechodzi w błonę śluzową. Czerwień wargowa powinna zwrócić naszą uwagę, gdyż naczynia są stosunkowo pod skórą, co powoduje różowe zabarwienie. Zabarwienie to może się różnić w zależności od różnych stanów naszego organizmu (stężenie hemoglobiny, objętość krwi, wstrząs dslhflhczny, Mięsień okrężny ust wypełnia wargę.
W podniebieniu miękkim mamy: napinacz podniebienia miękkiego (nerw żuchwowy); rozpoczyna się od skrzydła większego kości klinowej, idzie ku górze i kończy się w rozcięgnie podniebiennym, zagina się wkoło haczyka skrzydłowego i dźwigacz podniebienia miękkiego, położony nieco do tyłu od poprzedniego, rozpoczyna się na powierzchni dolnej części skalistej kości skroniowej, bezpośrednio do przodu od otworu zewnętrznego kanału tętnicy szyjnej, następnie biegnie do podniebienia miękkiego kończąc się w obrębie jego rozcięgna (nerw błędny!!!)
Migdałek podniebienny jest obficie unaczyniony. Otrzymuje krew z:
the ascending palatine and tonsilar branches of the facial artery
the descending palatine branch of the maxillary a
a palatine branch of ascending pharyngeal a
the dorsal lingular branches of the lingual a
Jest unerwiony przez branchces of the glossopharyngeal n and the lesser palatine branch of the maxillary n.
Tonsillektomia - usunięcie migdałków podniebiennych (ich usuwanie może powodować przechodzenie zapalenia do oskrzeli i płuc, więc zabieg ten nie jest wykonywany tak pochopnie jak niegdyś.
Patologią związaną z migdałkami podniebiennymi jest bolesny ropień okołomigdałkowy jako powikłanie ich zapalenia. Objawami poza bólem gardła, gorączką i truidnością mówienia mogą być zaburzenia w czynności nerwu trójdzielnego, powodującego wystąpienie skurczu mięśnia żwacza i trudnościami w otwieraniu usty. W leczeniu poza antybiotykami, chirurgiczną aspiracją ropnia konieczna może być tonsilektomia.
Palatine tonsillectomy - powikłania:
podczas zabiegu może nastąpić uszkodzony nerw językowo-gardłowy, powodując utratę czucia smaku ogólnego w tylnej 1/3 języka i silne krwotoki
Powiększenie migdałka gardłowego (migdałek III):
może powodować trudności w oddychaniu przez nos i w mówieniu
może zamykać ujście gardłowe trąbki słuchowej, co może spowodować przemieszczenie się infekcji do jamy bębenkowej ucha środkowego. Może to nieraz stać się przyczyną wystąpienia głuchoty.
Podniebienie twarde - unerwienie czuciowe
1/3 przednia (okolica kanału przysiecznego) - unerwia nerw nosowo-podniebienny
Bezpośrednio do tyłu od poprzedniej - podniebienny większy
w okolicy otworu podniebiennego mniejszego - nerw podniebienny mniejszy
Dno jamy ustnej. W błonie śluzowej wyróżniamy wędzidełko języka znajdujące się zarówo na powierzchni dolnej języka jak i w dnie jamy ustnej. Po obu jego stronach położone są dwa fałdy - fałdy podjęzykowe. Są one utworzone tak, że błona śluzowa pokrywa ślinianki podjęzykowe co powoduje uniesienie błony i powstanie fałd. W przedniej części fałd znajdują się dwie brodawki - mięska podjęzykowe (sublingual carancule). Znajduje się tam otwór, który jest ujściem ślinianek podjęzykowych i podżuchwowych. Na powierzchni dolnej języka mamy fałdy strzępiaste. Wydają się nam niebiesko zabarwione, gdyż pod błoną śluzową przechodzą naczynia tętnicze i naczynia żylne (t. i ż językowa głęboka języka) i bardziej powierzchniowo przebiegają naczynia żylne.
Przepona jamy ustnej zbudowana jest z m. żuchwowo-gnykowego (mylohloid) (rozpięty na pow wewnętrznej trzonu żuchwy). Na tym mięśniu spoczywa m. bródkowo-gnykowy w linii pośrodkowej (ceniohyoid). Może też być mięsień bródkowo-językowy - wyżej od bródkowo-gnykowego.
W przestrzeni podjęzykowej znajduje się ślinianka podjęzykowa i podżuchwowa. 2/3 ślinianki podżuchwowej znajduje się w przestrzeni podżuchwowej, a jej część górna (1/3) zawija się wokół mięśnia żuchwowo-gnykowego i znajduje się w przestrzeni podjęzykowej. Z tej 1/3 wychodzi przewód kierujący się do mięska podjęzykowego. Podjęzykowa wzdłuż przebiegu fałdu podjęzykowego ma wiele przewodów, które się tam otwierają. Ma też przewody otwierające się w mięsku.
W okolicy przestrzeni podjęzykowej przebiega nerw językowy, który jest gałęzią żuchwowego. Zawiera on włókna czuciowe somatyczne (przenoszą czucie ogólne - bólu, temp, dotyku). Przebiega w cz. tylnej dna jamy ustnej bardzo powierzchownie, zwłaszcza w okolicy 2 i 3 trzonowca bezpośrednio pod błoną śluzową (łatwość uszkodzenia).
Ślinianki podżuchwowe i podjęzykowe mają takie same unerwienie wydzielnicze - włókna przywspółczulne, które docierają drogą struny bębenkowej, gałąź nerwu twarzowego. Struna dociera do ślinianek tak, że jej topografia jest związana z nerwem językowym (włókna dołączają do tego nerwu). Struna bębenkowa z czaszki wychodzi przez szczelinę skalistą bębenkową.
Tętnica językowa dzieli się na tętnicę głęboką języka i tętnicę podjęzykową.
Narządami w jamie ustnej są:
gruczoły jamy ustnej
język
zęby
Język jest w całości zbudowany z mięśni, które pokryte są błoną śluzową. Mamy mięśnie zewnętrzne (extrinsic) i wewnętrzne (intrinsic) języka. Mięśnie wewnętrzne: podłużny górny, podłużny dolny, pionowy, poprzeczny. Dzięki temu możemy poruszać językiem w każdym kierunku. Zdolność do robienia rynienki jest uwarunkowana genetycznie.
Zewnętrzne - bródkowo-językowy (od guzków górnych kolca bródkowego do śródmięśnia języka - skurcz powoduje wysuwanie języka do przodu), związane z tyłem - mięsień gnykowo-językowy (skurcz powoduje pociągnięcie języka do tyłu i obniżenie jego części tylnej) i mięsień rylcowo-językowy (od wyrostka rylcowatego do języka - skurcz powoduje przesunięcie języka ku tyłowi i unosi tylną część języka ku górze). Przy przełykaniu kęsa działa głównie mięsień gnykowo-językowy. Przy działaniu mięśnia rylcowo-językowego połykanie kęsa jest już niezależne od naszej woli.
W języku wyróżniamy:
trzon języka - 2/3 przednie
nasadę języka - 1/3 tylna
bruzdę krańcową - między trzonem a bruzdą, ma kształt spłaszczonej litery V
bruzdę pośrodkową - dzieli język na część prawą i lewą
koniec języka - kończy się nim trzon
grzbiet języka z częścią przedbruzdową i częścią zabruzdową
powierzchnię dolną - pokryta błoną śluzową inną niż tą, która pokrywa grzbiet języka. Pokrywająca dolną część jest gładka i lśniąca, ta, która pokrywa grzbiet jest pofałdowana i zawiera brodawki językowe
otwór ślepy języka
Fałd językowo-nagłośniowy pośrodkowy i fałdy językowo-nagłośniowe boczne. Między nimi jest dolinka. Nasada języka bezpośrednio łączy się z nagłośnią, więc jeśli język cofnie się ku tyłowi, obniża się nagłośnia, co zamyka wejście do krtani. U człowieka nieprzytomnego leżącego na wznak język cofa się siłą ciężkości spowoduje to obniżenie nagłośni i człowiek może się dusić.
Łyżka laryngoskopu idzie do przodu od nagłośni i natrafiamy na więzadło językowo-nagłośniowe i naciskamy na nie, co spowoduje automatyczne odskoczenie nagłośni do przodu i widzimy jamę krtani.
Brodawki językowe:
największe są brodawki okolone (ok. 2mm średnicy), odbierają smak gorzki
brodawki grzybkowate
brodawki liściaste (podłużne wzdłuż brzegów języka)
brodawki nitkowate mają formę szczątkową, są częściowo skeratynizowane, nie posiadają kubków smakowych (odbierają bodźce dotykowe - przyp. aut.)
Czucie smaku.
1/3 tylna związana jest z nerwem językowo-gardłowym, a szczególnie części tylno-boczne. Część środkowa i nagłośni w części tylnej jest domeną nerwu błędnego. 2/3 przednie to nerw twarzowy przez strunę bębenkową.
Unerwienie somatyczne czuciowe - nerw językowy
Unerwienie ruchowe somatyczne - nerw podjęzykowy
Naczynia:
T. językowa, od t. szyjnej zewnętrznej - wstępuje w kierunku języka w kierunku jego podstawy do przepony jamy ustnej, gdzie oddaje t. głęboką języka i t. podjęzykową
Chłonka - z przedniej części języka (1/3) odprowadzana jest do węzłów podbródkowych, z pozostałej 2/3 tylnej do węzłów chłonnych podżuchwowych. Dalej płynie do węzłów szyjnych głębokich i dalej pniem szyjnym.
Ślinianka przyuszna - zajmuje przestrzeń do tyłu od gałęzi żuchwy i na wysokości łuku jarzmowego i do przodu od otworu słuchowego zewnętrznego. Jej zapalenie wirusowe nazywamy świnką (bo człowiek upodabnia się wtedy do świnki ^^). U mężczyzn może doprowadzić do zapalenia przewodu najądrza i jego niedrożność, co może prowadzić od bezpłodności. Ślinianka ta produkuje ślinę rzadszą i bardziej wodnistą niż tą od innych ślinianek. Jej przewód wyprowadzający owija się wokół mięśnia żwacza, przebija m. policzkowy i trafia do przedsionka jamy ustnej i tam się otwiera na wysokości pierwszego zęba trzonowego górnego. Ślinianka przyuszna ma unerwienie ze strony nerwu językowo-gardłowego, włókna dostarcza nerw skalisty mniejszy.
Mniejsze gruczoły ślinowe występują również poza śliniankami.