SŁOWACJA
Państwo w Europie Środkowej. Zajmuje powierzchnię 48845 km2; 48800 km2 lądu
i 45 km2 wód. Na północy graniczy z Polską (444 km), na wschodzie z Ukrainą
(97 km), na południu z Węgrami (677 km), na południowym zachodzie z Austrią (91 km), a na północnym zachodzie z Republiką Czeską (215 km). Łączna długość granicy lądowej wynosi 1524 km. Nie posiada dostępu do morza.
Po upadku komunizmu, w 1990 roku proklamowano powstanie Czeskiej i Słowackiej Republiki Federacyjnej, a w kwietniu 1992 roku utworzono suwerenną Republikę Słowacką. W tym samym roku została przyjęta odrębna konstytucja Słowacji, która weszła w życie 1 stycznia 1993 roku, po rozdzieleniu obu państw.
Słowacja przystąpiła do ONZ i została przyjęta do Rady Europy. Uchwalono rządowy projekt prywatyzacji, odrzucony wcześniej przez premiera Vladimira Mečiara, który został odwołany wraz z gabinetem. W 1994 roku, w wyniku przedterminowych wyborów, premierem ponownie został Vladimir Mečiar. Jego następca został wybrany w październiku 1998 roku, a został nim Mikuláš Dzurinda. 29 maja 1999 roku prezydentem został Rudolf Schuster, który 17 kwietnia 2004 ustąpił miejsca byłemu szefowi parlamentu - Ivanowi Gasparovičowi.
13 grudnia 2002 roku zakończono negocjacje do UE, natomiast 16 kwietnia 2003 roku w Atenach Słowacja podpisała Traktat Akcesyjny, w którym wyraża swoją chęć przystąpienia do Unii Europejskiej. 16 i 17 maja 2003 roku, w ogólnokrajowym referendum, ponad 90% dorosłych mieszkańców Słowacji opowiedziało się za wejściem do Unii Europejskiej. 29 marca 2004 Słowacja przystąpiła do Paktu Północnoatlantyckiego (NATO). 1 maja 2004 roku Słowacja stała się członkiem UE.
Stolicą Słowacji jest Bratysława (Bratislava).
Głównymi miastami kraju są: Bratysława - 451 tysięcy mieszkańców, Koszyce
- 239 tysięcy, Preszów - 92 tysięcy, Żylina - 86 tysięcy, Bańska Bystrzyca
- 88 tysięcy i Nitra - 87 tysięcy.
Językiem urzędowym jest słowacki. W południowej części kraju mieszkańcy posługują się węgierskim. Językami przydatnymi w podróży są: rosyjski, polski
i niemiecki.
Świętem narodowym jest 1 styczeń - Dzień Niepodległości (od chwili rozpadu Czechosłowacji w 1993 roku).
Ludność państwa liczy 5 431 363 osoby. Gęstość zaludnienia wynosi 109 osób na km2.
Ustrój
Słowacja jest republiką demokratyczną o systemie rządów parlamentarno-gabinetowych. Na czele państwa stoi prezydent wybierany w wyborach powszechnych (od 1999) na kadencję pięcioletnią. Ratyfikuje on umowy międzynarodowe, wysyła i przyjmuje ambasadorów, ma również niemałe kompetencje w polityce wewnętrznej (mianowanie premiera i rządu, prawo weta oraz inicjatywy ustawodawczej, możliwość rozwiązania parlamentu przed terminem).
Prezydent dzieli się władzą wykonawczą z premierem, który stoi na czele gabinetu posiadającego - teoretycznie - większość w jednoizbowym parlamencie - 150 - osobowej Radzie Narodowej. Warto zaznaczyć, iż zarówno rząd, jak i prezydent
w drodze specjalnej procedury mogą zostać odwołani przez społeczeństwo, co jak na Europę Środkową jest rozwiązaniem nader oryginalnym.
Słowacja jest państwem unitarnym. Dzieli się na 8 regionów (słow. krajów), których nazwy pochodzą od stolic: Kraj bratysławski (Bratislavský kraj), Kraj bańskobystrzycki (Banskobystrický kraj), Kraj koszycki (Košický kraj), Kraj nitrzański (Nitrianský kraj), Kraj preszowski (Prešovský kraj), Kraj trenczyński (Trenčianský kraj), Kraj trnawski (Trnavský kraj), Kraj żyliński (Žilinský kraj).
Gminy ok. 2880. (słow. obec) miejskie lub wiejskie. Jednostki administracyjne wszystkich szczebli są również jednostkami samorządu terytorialnego.
Gmina
Stanowi podstawę samorządu terytorialnego
Jest samodzielną terytorialną i administracyjną jednostką kraju, łączącą osoby, które
w danym miejscu są zameldowane na pobyt stały
Jest również osobą prawną, która na podstawie określonych ustawą praw samodzielnie gospodaruje własnym majątkiem i środkami pieniężnymi,
Finansuje ona swoje zadania przede wszystkim z dochodów własnych, a także
z dotacji państwowych
Konstytucja mówi, iż „samorząd terytorialny urzeczywistnia się poprzez zgromadzenie obywateli gminy, referendum lokalne, referendum na obszarze wyższej jednostki terytorialnej, organy gminy albo organy wyższej jednostki terytorialnej”(Art 67),
Organami gminy są: gminne przedstawicielstwa oraz starosta gminy
Gminne przedstawicielstwo tworzą posłowie gminnego przedstawicielstwa. Radnych wybierają na czteroletnią kadencję obywatele gminy, którzy stale zamieszkują na jej obszarze.
Starosta gminy pełni funkcję organu wykonawczego gminy, sprawuje władzę administracyjną w gminie i reprezentuje ją na zewnątrz. Wybierany jest przez obywateli gminy, którzy stale zamieszkują na jej obszarze na podstawie powszechnego, równego i bezpośredniego prawa wyborczego w tajnym głosowaniu. Jego kadencja trwa 4 lata,
Mieszkańcy gmin wyłaniają w drodze wyborów władze samorządowe (organy gminy), które na równie ze zgromadzeniem obywateli są ustrojowo podporządkowane tylko Radzie Narodowej Republiki Słowackiej, w celu ochrony interesu publicznego gmina ma prawo łączyć się z innymi gminami; takie samo prawo łączenia się z innymi wyższymi terytorialnymi jednostkami ma także wyższa terytorialna jednostka.
Kraj
Organami wyższej jednostki terytorialnej są:
Przedstawicielstwo wyższej jednostki terytorialnej - tworzą je posłowie przedstawicielstwa wyższej jednostki terytorialnej. Radnych wybierają obywatele stale zamieszkujący na terenie wyższej jednostki terytorialnej, na czteroletnią kadencję. Wybory radnych przeprowadza się na podstawie powszechnego, równego i bezpośredniego prawa wyborczego w tajnym głosowaniu
Przewodniczący wyższej jednostki terytorialnej: - wybierają go obywatele stale zamieszkujący na terenie wyższej jednostki terytorialnej, na podstawie powszechnego, równego i bezpośredniego prawa wyborczego w tajnym głosowaniu na czteroletnią kadencję. Przewodniczący jest organem wykonawczym wyższej jednostki terytorialnej, wykonuje administrację wyższej jednostki terytorialnej i reprezentuje wyższą jednostkę terytorialną na zewnątrz.
Nadzór nad samorządem
Sprawowany przez administrację rządową ograniczony jest do badania legalności decyzji organów lokalnych i regionalnych. W gminach i regionach ważną rolę odgrywa główny kontroler powoływany przez organy przedstawicielskie. Dochody gmin kształtuje udział
w podatkach ogólnych od osób fizycznych od przedsiębiorstw i środków transportu.
W dochodach własnych dominuje podatek od nieruchomości. Słowackie gminy znane są
z dużego udziału inwestycji w budżetach, poza tym środki wydatkowane są głównie na pomoc społeczną i mieszkalnictwo.
***************************************************************************
R. Chrabąszcz (i in.), Administracja w wybranych krajach Europy Środowo-Wschodniej, Kraków 2003.
Władze lokalnej w Europie Centralnej i Wschodniej oraz we Wspólnocie Niepodległych Państw, Budapeszt 1994.
M. Kuś, Model słowacki, [w:] Samorząd terytorialny i wspólnoty lokalne (praca zbiorowa), Warszawa 2007
K. Sobolewska-Myślik, Reforma administracji publiczne na Słowacji - jej przebieg
i efekty, [w:] ,,Prace Politologiczne'' Ostrowiec Świętokrzyski 2005, z. 20.
V. Babčák, Władza i finanse lokalne w Republice Słowackiej, , E. Ruśkowski, B. Dolnicki (red.), Władza i finanse lokalne w Polsce i w krajach ościennych, Bydgoszcz 2006.
Madera, System polityczny Słowacji w okresie transformacji, Kraków 2004.