Ralph Linton: KULTUROWE PODSTAWY OSOBOWOŚCI
ROZDZIAŁ I - JEDNOSTKA, KULTURA I SPOŁECZEŃSTWO
♦ Potrzeby jednostki są motywem jej działania. Wyróżniamy potrzeby czysto fizjologiczne (sen, seks i unikanie bólu) i potrzeby psychiczne. U dorosłego osobnika są one równie ważne. Ciało nie zawsze ma prymat - czasem zwycięża duch (strajki głodowe, tortury itp.).
♦ Charakter i potrzeby psychiczne możemy dedukować z zachowania.
♦ Każda potrzeba ludzka rzadko pozostaje w wyraźnie jednoznacznej relacji z jakimś wzorem jawnego zachowania. Działania ludzi przyczyniają się do zaspokajania kilku potrzeb jednocześnie → ubieramy się, by było ciepło, ale i dla zaspokojenia własnej próżności.
♦ Najważniejsze potrzeby:
- pragnienie odzewu emocjonalnego; człowiek chce, by druga osoba reagowała na niego życzliwie (samo zachowanie formalnych kontaktów nie wystarczy - samotność w tłumie).
Ludzie przestrzegają zwyczajów swego społeczeństwa, ponieważ pragną aprobaty jak i boją się kary. Osobnik dorosły nawet, gdy sam potrafi o siebie zadbać pragnie niektórych przejawów odzewu, gdyż w okresie wczesnego dzieciństwa kojarzył go z zaspokojeniem najbardziej podstawowych potrzeb.
- Potrzeba bezpieczeństwa na dłuższą metę; człowiek postrzega czas jako kontinuum ciągnące się poza przeszłość i teraźniejszość w przyszłość. Bezpieczeństwo nie jest zapewnione jeśli istnieje obawa co do przyszłości. Poczucie czasu przyczynia się również do odkładania zaspokojenia potrzeb i znoszenia wyrzeczeń w przyszłość (religia - raj).
- Potrzeba nowych doświadczeń; wyraża się w nudzie, człowiek eksperymentuje. Tak jak pierwszą potrzebę można ją wnioskować z okresu wczesnego dzieciństwa kiedy większość tego co nowe było przyjemne.
♦ Potrzeby mają charakter pierwszych przyczyn. Człowiek działa, by rozładować napięcie. Potrzeby są kształtowane przez wiele różnych czynników (środowisko).
Wzajemne oddziaływanie jednostki i otoczenia formuje większość jej wzorów zachowania (także głębokie reakcje emocjonalne).
Życie społeczne stanowi cechę gatunkową homo sapiens.
Człowiek w przeciwieństwie do zinstrumentalizowanych mrówek (każde ma przypisaną rolę życiową) musi nauczyć się lub wymyślić wszystko co robi (indywidualizm). Tym samym każdy człowiek tworzy własne wzory zachowania. Istnieją wspólne doświadczenia całego rodzaju ludzkiego (niemowlęctwo).
Jesteśmy antropoidalnymi małpami próbującymi żyć jak termity, ale bez ich wyposażenia.
♦ Cechy wspólne społeczeństw:
społeczeństwo, a nie jednostka jest znaczące w walce o przetrwanie;
społeczeństwo istnieje dłużej niż jakakolwiek jednostka;
- społeczeństwo stanowią funkcjonalnie działające jednostki. Choć składają się z osobników, działają jako całości. Interesy każdego członka podporządkowane są całości np. mężczyźni idą na wojnę by bronić społeczeństwa, bandyci trafiają do więzienia.
Człowiek codziennie wyrzeka się skłonności i pragnień, bo wymaga tego życie społeczne. Jest to wynagradzane najczęściej przez dobrą reakcję innych. Wolne społeczeństwa nie są wolne tylko dają możliwość realizacji indywidualnościom na mniej ważnych oraz akceptowanych społecznie kierunkach.
- Działania niezbędne do przetrwania całości są przydzielane jednostkom (jak organizm).
♦ Wzory kulturowe to standardy zachowania np. chłopiec uczy się jak być mężczyzną i wie kiedy osiągnie swój cel, bo wszyscy zgadzają się jak takie zachowanie (bycie mężczyzną) wygląda.
Kultura to sposób życia jakiegoś społeczeństwa. Na ten sposób składają się wzory kulturowe. Bez nich nie można funkcjonować, gdyż dzięki ich pomocy możemy przewidywać zachowania innych.
Jednostka robi coś dla innych, gdy ma pewność że również coś otrzyma. Na tych którzy wzorów nie przestrzegają wywierana jest presja.
Mimo starannego wyszkolenia i egzekwowania jednostka zawsze będzie odrębnym organizmem. Pozostaje miejsce na indywidualizm.
Podwójna rola człowieka:
- jako cząstka organizmu społecznego utrwala status quo.
- jako indywidualność pomaga zmienić status quo jeśli jest taka potrzeba.
♦ Wynalazki wiążą się z indywidualnymi potrzebami wynikającymi z cierpienia z powodu zastanej rzeczywistości.
♦ Bodźcem do przyjmowania wzorów kultury są własne potrzeby i chęć pozytywnego odzewu. Chwytając przynętę bezpośredniej satysfakcji osobistej człowiek zostaje złapany na haczyk socjalizacji np. uczy się jeść pod wpływem swego popędu, ale jest uczony jeść „jak człowiek”, później popęd głodu powoduje reakcje dające go zaspokoić w akceptowany społecznie sposób (jest to nieświadome).
♦ Człowiek uczy się konfiguracji zachowań toteż odchylenia od nich pozwalają zobaczyć jednostkę (jej prawdziwe wnętrze).
ROZDZIAŁ II - POJĘCIE KULTURY
Podobieństwa obyczajów różnych społeczeństw ludzkich są znacznie ważniejsze do zrozumienia życia ludzkości niż różnice.
Wiele problemów można rozstrzygnąć rozpatrując sposób życia społecznego jako całości. Dla badacza nie ma jednostek „niekulturalnych”. Jednostka musi być rozpatrywana na tle swej kultury.
Kultura to „dziedzictwo społeczne członków danego społeczeństwa” (definicja cytowana przez Lintona).
Kultura to „konfiguracja wyuczonych zachowań i ich rezultatów, których elementy składowe są podzielane i przekazywane przez członków danego społeczeństwa” (autorska definicja)
♦ Otoczenie, w którym rozwija się jednostka zawiera wielką różnorodność przedmiotów i kontakt z nimi ma znaczący wpływ na osobowość.
Pojęcie kultura obejmuje zjawiska trzech przypadków:
materialne (rezultaty wytwarzania);
kinetyczne;
psychologiczne (wiedza, postawy, wartości podzielane przez członków społeczeństwa).
Pierwsze dwie kategorie są jawne. Jawne aspekty są podstawowymi czynnikami w przekazywaniu kultury.
Kontakt z kulturą jawną i wyniesione z niego doświadczenia odtwarzają w jednostce podzielane z innymi stany psychiczne tworzące kulturę ukrytą (np. człowiek widząc jak inni boją się czaszki również zaczyna odczuwać strach na jej widok).
Kultura rzeczywista to konkretne zachowania członków społeczeństwa. Ze względu na brak identycznych bodźców i reakcji jednostka uogólnia bodźce określonego rodzaju i ignoruje różnice (np. dzieci w klasie słysząc dzwonek - za każdym razem jest trochę inny - wychodzi z klasy a nie na przykład zdejmuje buty).
Rzeczywisty wzór kulturowy to reprezentacja pewnej ograniczonej skali zachowań.
Wszystkie kultury posiadają pewną liczbę wzorów idealnych. Są to abstrakcje skonstruowane przez członków społeczeństwa będące wyrazem jak w różnych sytuacjach ludzie powinni się zachowywać. Są konstruowane do zachowań najwyższej wagi. Kiedy te wzory są zupełnie zwerbalizowane i wykrystalizowane ich znaczenie zmniejsza się.
2
Opracowanie: Antoni Ruszkowski - antrus@free.polbox.pl
Streszczenie obejmuje tylko 2 rozdziały spośród 5