Oset - symbol Szkocji
MA 23:00, 05.08.2008
Purpurowy kwiat osadzony na szczycie kolczastej łodygi widnieje nie tylko na najważniejszym odznaczeniu Szkocji - Orderze Ostu - ale także na budynkach, w elementach szkockiego stroju i, rzecz jasna, na setkach przedmiotów w wypchanych po brzegi sklepach z pamiątkami. Jaka jest geneza tego symbolu?
Legenda
Otóż, legenda głosi, że w 1263 roku na zachodnim wybrzeżu Szkocji - w miasteczku Largs - armia norweskiego króla Haakona IV planowała zaatakować znienacka, pod osłoną nocy, śpiących Szkotów. By poruszać się bezszelestnie, napastnicy zdjęli obuwie. Nie przewidzieli jednak, że na terenie dzielącym ich od śpiących synów Alby, jeden z nich nadepnie na kolczasty oset… Za sprawą krzyku nieszczęsnego Normanda Szkoci wybudzili się nim którykolwiek z atakujących zdołał się do nich zbliżyć. Tak rozpocząć miała się bitwa pod Largs - jeden z największych militarnych sukcesów Szkocji w średniowieczu.
Istnieje także inna wersja tej legendy, o podobnym przebiegu wydarzeń, ale odnosząca się do czasów bitwy pod Luncarty z 990, w której szkocki władca Kenneth II pokonał Wikingów.
Heraldyczne początki
Pierwsze poświadczone heraldyczne użycie ostu sięga czasów króla Jakuba III, kiedy to po jego smierci w 1458 roku roślina ta wyhaftowana została na materiale powieszonym przy jego ciele. Z całą pewnością oset jako symbol Szkocji był już szeroko rozpoznawalny w roku 1593, kiedy to William Dunbar napisał wiersz "The Thrissil and the Rose" ("Oset i Róża") - o małżeństwie Jakuba IV i Księżniczki Małgorzaty Angielskiej Tudor.
Nawet szkoccy antykwariusze nie potrafią dziś dojść, która odmiana ostu - oset szkocki czy oset bawełniany - posłużyła za pierwowzór narodowego symbolu.
Order Ostu (Order of the Thistle)
To najwyższe szkockie odznaczenie - The Most Ancient and Most Noble Order of the Thistle (zdjęcie obok) - ustanowione zostało w 1541 r. Dziś pod względem rangi wśród brytyjskich odznaczeń Order Ostu ustępuje jedynie Orderowi Podwiązki. Nadawny jest przez monarchę w dniu Św. Andrzeja, który jest zarówno patronem Szkocji, jak i samego orderu.
Gwiazda orderu, składa się ze srebrnego Krzyża św. Andrzeja z promieniami między każdym ramieniem. W środku znajduje się złoty oset na zielonym tle, wokół którego wypisane jest motto orderu. Mottem tym jest łacińska sentencja: Nemo me impune lacessit ("Nikt nie napadnie mnie bezkarnie").
W roku 1687 król szkocki Jakub VII, będący wówczas także królem angielskim, nadał ten order ośmiu rycerzom angielskim i ustalił, że liczba „Kawalerów Ostu” (Knights of the Thistle) wynosić będzie 12. W 1827 Jerzy IV powiększył tę liczbę do 16, a Elżbieta II w 1987 wprowadziła tytuł: "Dama Ostu" (Lady of the Thistle). W 1962 po raz pierwszy order ten otrzymał obcokrajowiec - król norweski Olaf V - zezwala na to status "rycerza nadzwyczajnego". Kawalerowi Ostu przysługuje, rzecz jasna, poprzedzanie imienia tytułem Sir, a w wypadku kobiet: Lady. Mogą oni także dodawać po swoim nazwisku odpowiednio skróty KT i LT.