1. Omdlenie.

Nagła, chwilowa, odwracalna (zwykle powraca sama) utrata przytomności z powodu przejściowego zmniejszenia ilości krwi dostarczanej do centralnego układu nerwowego.

Pytanie: Kiedy możesz być pewien takiej diagnozy?

Co zrobić?

Spróbuj usunąć czynniki powodujące ten stan u pokrzywdzonego. Doprowadź do zwiększenia przepływu krwi w mózgu (jaka pozycja?). Obserwuj funkcje życiowe.

Pytanie: Kiedy powinieneś zadzwonić po pomoc? Jak rozróżnić zwykłe omdlenie od poważnej utraty przytomności (na przykład z powodu krwotoku wewnętrznego/ udaru/ ataku serca)?

2. Udar cieplny.

Narażenie na ekstremalnie wysoką temperaturę (szczególnie połączone z wysoką wilgotnością) → osłabiony/ wyłączony mechanizm termoregulacji → poważne uszkodzenie centralnego układu nerwowego (stopień śmiertelności: 25-50%!)

Alarmujące oznaki:

- okoliczności (warunki pogodowe/ sauna itp. + problemy ze zdrowiem + wiek) połączone z nagłym wzrostem temperatury ciała, ↓ poziomu/ jakości świadomości, oznaki szoku/ wzmożenie pierwotnej choroby.

Co robić?

ZADZWOŃ PO POMOC!!! Przetransportuj ofiarę daleko od gorącego obszaru (chłodne miejsce z łatwą cyrkulacją powietrza). Obniż temperaturę ciała (NIESTERYDOWE LEKI PRZECIWZAPALNE NIE SĄ EFEKTYWNE!!! Pokruszony lód, zimne okłady, mokre koce itd. Jeżeli ofiara jest przytomna: podawaj dużo płynów). Obserwuj funkcje życiowe → jeżeli to konieczne rozpocznij CPR.

1. Powieszenie.

Nagła strata przytomności (naczynia krwionośne się zamykają → ↓↓↓ przepływ krwi w mózgu!) - niedotlenienie centralnego układu nerwowego ma miejsce na początku! (Dodatkowo, kiedy już się straci przytomność, nie można sobie pomóc...). Możliwość uszkodzenia kręgów szyjnych.

Co zrobić?

Jeżeli nie ma oznak śmierci biologicznej: odetnij sznur (PODTRZYMUJĄC CIAŁO OFIARY!!!) → ZADZWOŃ PO POMOC → zdejmij pętlę → zapoczątkuj resuscytację (NIE ODCHYLAJĄC GŁOWY!!!).

Pytanie: Co jeśli pojawiają się oznaki śmierci biologicznej?

1. Porażeniem prądem elektrycznym.

Główne problemy: - Wrażliwość mięśnia sercowego na impulsy elektryczne → ryzyko zatrzymania pracy serca! → Problemy z oddychaniem (przepona/ inne mięśnie oddechowe i nerwy/ centralny układ nerwowy) - Nagły, silny skurcz mięśni → możliwe złamania (kości długie! Kręgosłup!) - Oparzenia (trudne do leczenia - dlaczego?) - wiele innych problemów medycznych (np. oczy).

Co robić:

ZAPOBIEGANIE!!!

• Używaj trzystykowych wtyczek, kiedy tylko to możliwe;

• Unikaj przeciążania obwodów elektrycznych;

• Nie używaj urządzeń, które mogą być wadliwe (przerwane przewody/ iskry/ dym/ obluzowane lub zagubione części itp.)

• Bądź czujny w stosunku do mokrych powierzchni, na których znajdują się przewody/ złącza elektryczne;

• PILNUJ, ABY DZIECI SIĘ NIE ZBLIŻAŁY!!!

PIERWSZA POMOC:

ODETNIJ ŹRÓDŁO PRĄDU! Jeżeli nie jest to możliwe: zabierz ofiarę z miejsca kontaktu z prądem (BĄDŹ UWAŻNY!!!) Zadzwoń po pomoc! Sprawdź oznaki życia → zacznij procedury resuscytacyjne (NIE ODCHYLAJĄC GŁOWY!) Zatroszcz się o kości, które mogą być złamane.

1. Utonięcie.

Mokre utonięcie kontra suche utonięcie - brzmi interesująco, prawda? Jeżeli tak, idź do biblioteki (albo poczekaj na zajęcia z medycyny sądowej na szóstym roku ;)

Co robić?

Bądź ostrożny, kiedy wyciągasz ofiarę z wody! Nie zaczynaj procedur CPR w wodzie (chyba, że jesteś wykwalifikowanym ratownikiem wodnym). Nie próbuj usuwać wody z płuc ofiary. Jeżeli jest to konieczne - rozpocznij procedury CPR (MANEWR WYCIĄGNIĘCIA ŻUCHWY) ZADZWOŃ PO POMOC!!! Nawet, jeżeli ofiara odzyskuje funkcje życiowe, będzie musiała spędzić trochę czasu w szpitalu. Dlaczego?

6. Atak drgawkowy.

Dorośli: ZATRUCIE (ALKOHOL!!!) → wypadki (uraz głowy) → padaczka

Dzieci: DRGAWKI GORĄCZKOWE → zatrucie/ wypadki → padaczka

Atak ≠ padaczka!

Padaczka ≠ atak (np. duży napad padaczkowy)!

DUŻY NAPAD PADACZKOWY (np. „typowy atak padaczkowy”): rozpoczyna się NAGŁĄ utratą przytomności; ma dwie fazy.

- faza toniczna: nagły, bardzo silny skurcz wszystkich mięśni (złamania! Możliwe zatrzymanie oddechu!). Zwykle nie dłuższe niż 30”-1'.

- faza kloniczna (trząsowa): maksymalne rozluźnienie mięśni; charakterystyczne drgające ruchy (kończyny, głowa). Zwykle kończy się w ciągu 1-2 minut. Powrót przytomności → głęboki sen (dlaczego?).

Co robić?

Chroń ofiarę przez zranieniem się (GŁOWA!!!)

NIE PRÓBUJ WKŁADAĆ NICZEGO TWARDEGO POMIĘDZY ZĘBY OFIARY!!! Pytanie: Dlaczego jest to bezużyteczne a może być szkodliwe?

Obserwuj oddychanie (jeżeli CPR jest konieczne: rekomendowana jest technika usta-nos). Atak jest niezwykle wyczerpujący - zapewnij ofierze możliwie największy komfort/ daj jej coś energetyzującego do picia (tylko w przypadku odzyskania przytomności!). Zatroszcz się o kości, które mogą być złamane.

ZAWSZE DZWOŃ PO KARETKĘ!

Najbardziej niepokojące:

- zatrucie/ uraz/ pierwszy atak

- po pierwszym ataku następuje kolejny/ atak trwa dłużej niż 3 minuty

(jeżeli ≥ 5 minut: bezpośrednie zagrożenie życia!).

7. Drgawki gorączkowe u dzieci.

Małe dzieci (≤ 5 lat, przede wszystkim wcześniaki, noworodki, niemowlęta)

Wysoka gorączka, szczególnie jeśli połączona jest z utratą płynów (wymioty, biegunka!)

Ważne są czynniki genetyczne.

Drgawki gorączkowe ≠ padaczka!!! (chociaż zwykle wyglądają jak duży napad padaczkowy)

Co robić?

ZAPOBIEGANIE!!! UNIKAJ WYSOKIEJ TEMPERATURY/ UTRATY PŁYNÓW U MAŁYCH DZIECI!

Gdy dziecko jest karmione piersią - KONTYNUUJ TEN SPOSÓB KARMIENIA!!! Dlaczego jest to tak ważne?

Gdy → 38 - 38.5ºC: ochładzanie (obmycie chłodną gąbką/ chłodne okłady/ chłodzące koce/ dużo chłodnych napojów itd.) → bezpieczne niesterydowe leki przeciwzapalne:

1. Paracetamol

2. Ibuprofen: powyżej 6 miesiąca

ZAWSZE CZYTAJ ULOTKĘ ŻEBY ZASTOSOWAĆ ODPOWIEDNIĄ DAWKĘ!

NIGDY NIE DAWAJ KWASU ACETYLOSALICYLOWEGO (ASPIRYNY) DZIECKU PONIŻEJ 12 ROKU ŻYCIA!

Dlaczego?

Gdy zdarzają się drgawki gorączkowe: pierwsza pomoc jak przy ataku. Natychmiast zadzwoń po pomoc! Dlaczego jest to tak ważne?

Pamiętaj: ATAK W CZASIE ODRY LUB ŚWINKI MOŻE SYGNALIZOWAĆ POWAŻNE KOMPLIKACJE (uszkodzenie centralnego układu nerwowego!)

8. Zatrucie.

Substancje często powodujące zatrucia:

• środki czystości/ kosmetyki;

• leki (przeciwbólowe, uspokajające, nasenne, antypsychotyczne, przeciwbakteryjne, witaminy, preparaty na kaszel i przeciwko przeziębieniom)

• alkohol/ narkotyki;

• rośliny;

• pestycydy (również środki gryzoniobójcze);

Każda substancja może być trująca - to zależy od dawki! Każdy objaw kliniczny może być sygnałem o zatruciu.

Bądź w pogotowiu, gdy zaobserwujesz pierwsze alarmujące oznaki (zachowanie typu „Zauważ Mnie, Mam Kłopoty”, oznaki depresji, nastrój samobójczy, list pożegnalny, opróżnione pojemniki po lekach itd.)

Zwróć szczególną uwagę na:

- sygnały z przewodu pokarmowego (mdłości/ wymioty; biegunka/ zaparcia; bóle kolkowe; oparzenia i plamy wokół/ wewnątrz ust, krwawienia itp.)

- sygnały z centralnego układu nerwowego (zmiany w poziomie/ jakości świadomości, zaburzenia psychotyczne, ataki, skurcze/ rozluźnienie/ ściąganie mięsni, niezwykle zwężone/ rozszerzone źrenice itd.)

Co robić:

ZAPOBIEGANIE!!! ODPOWIEDNIE PRZECHOWYWANIE SUBSTANCJI, KTÓRE MOGĄ BYĆ SZKODLIWE!!! TRZYMAJ JE Z DALA OD DZIECI!!!

Pierwsza pomoc:

Zadzwoń natychmiast po karetkę!

Zabezpiecz opakowania/ etykietki/ podejrzane substancje itd. Jeżeli ofiara jest przytomna, i nie ma żadnych innych przeciwwskazań:

- przeczyszczanie żołądka (woda do picia → sprowokuj wymioty → woda → wymioty itd.) Przestań, kiedy w wymiocinach jest już tylko czysta woda. Pamiętaj, żeby zabezpieczyć próbkę wymiocin (pierwszą część) do analiz!

- węgiel aktywowany (kwestia sporna!!! Nie, gdy zatrucie nastąpiło pod wpływem substancji żrącej, związków metali, cyjanków)

JEŻELI OFIARA JEST NIEPRZYTOMNA:

- NIE PODAWAJ NICZEGO DOUSTNIE, NIE PROWOKUJ WYMIOTÓW!!! UŁOŻENIE NA BOKU (wymioty są bardzo prawdopodobne!). Obserwuj funkcje życiowe → jeżeli to konieczne przeprowadź resuscytację.

Pamiętaj: NIGDY NIE PROWOKUJ WYMIOTÓW, JEŻELI

1. OFIARA JEST NIEPRZYTOMNA

2. PODEJRZEWASZ ZATRUCIE SUBSTANCJAMI ŻRĄCYMI

3. PODEJRZEWASZ ZATRUCIE SILNYMI DETERGENTAMI

SPOŻYCIE SUBSTANCJI ŻRĄCYCH: NIE PRÓBUJ NEUTRALIZOWAĆ!

9. Pogryzienia.

• Pogryzienia i użądlenia owadów

Zagrożenie dla życia, jeśli: niebezpieczna ilość jadu (wiele ugryzień/ wyjątkowo trujący jad) lub jeśli osoba jest uczulona na jad (ryzyko wstrząsu anafilaktycznego)

Podejrzewaj reakcję anafilaktyczną, jeżeli:

- charakterystyczny obrzęk (obrzęk Quinckego; błony śluzowe/ twarz)

- oznaki nagłego ↓↓↓ ciśnienia krwi

- problemy z oddychaniem

Co robić?

„przypadkowe” ugryzienia lub użądlenia: usuń żądło/ zastosuj miejscowe schłodzenie/ zastosuj miejscowo leki przeciwhistaminowe.

Zagrażające życiu ugryzienia lub użądlenia: ZADZWOŃ PO KARETKĘ (zabierz osobę poszkodowana do najbliższego szpitala). Zastosuj opaskę uciskową (ZASADA PALCA! - na tyle luźno, aby można było wsadzić pod nią palec - dop.J.M.). Pozycja „szokowa” (nogi uniesione). Obserwuj funkcje życiowe → jeżeli to konieczne, przeprowadź resuscytację. Usuń żądło (ostrożnie!!!).

ZOSTAW KONIKOTOMIĘ/ TRACHEOTOMIĘ SPECJALISTOM (chyba, że jesteś jednym z nich).

• UKĄSZENIE ŻMII

W Polsce: jeden lokalny gatunek (rzadki i pod ochroną) + egzotyczne węże przemycone i porzucone.

Objawy kliniczne:

1. Jad jest silną neurotoksyną;

2. Jad ma silne właściwości hemolityczne i przeciwkrzepliwe.

Więc:

Typowa rana („trójkąt”), palący ból, gwałtownie powiększająca się miejscowa opuchlizna, martwica skóry I

Ad 1: gorączka, nudności/ wymioty, zdrętwienie mięśni, zwężenie źrenic, dezorientacja → majaczenie, drgawki;

Ad2: sińce/ pęcherze (miejscowe → cała skóra), krwawienie (rana/y, skóra, otwory)

1+2: zapaść naczyniowa lub sercowa.

OGROMNE ZAGROŻENIE DLA ŻYCIA!!!

Co robić?

1. Czy to na pewno było ukąszenie żmii?

2. ZADZWOŃ PO POMOC! Natychmiastowy transport do szpitala jest niezwykle istotny!

3. Uspokój osobę poszkodowaną; nie pozwól jej biegać/ chodzić; opaska uciskowa/ unieruchomienie/ uniesienie ukąszonej kończyny.

NIE PODAWAJ ALKOHOLU (jak zwykle), NIE RÓB OKŁADÓW Z LODU!

4. obserwuj funkcje życiowe → jeżeli to konieczne, przeprowadź CPR.

LECZENIE ALTERNATYWNE: ANTYTOKSYNA.

• UGRYZIENIE PRZEZ SSAKA, KTÓRY MOŻE BYĆ CHORY NA WŚCIEKLIZNĘ.

WŚCIEKLIZNA JEST ŚMIERTELNA, NIE MA NA NIĄ LEKARSTWA!

Szczepienie jest jedyną efektywną metodą, ale nie działa, jeżeli zrobione jest po pojawieniu się pierwszych oznak wścieklizny!

Co robić na wypadek ugryzienia przez psa/ kota/ nietoperza itd.?

Jeżeli to możliwe, spróbuj złapać zwierzę. Sprawdzenie czy nie jest chore na wściekliznę pomaga podjąć właściwe decyzje odnośnie szczepienia.

1. Wynikiem wszystkich ugryzień jest zainfekowaną raną (jakie infekcje, poza wścieklizną, mogą zagrażać życiu?) Krwawienie pomaga usunąć bakterie/ wirusy/ ciała obce z rany - nie tamuj go!

2. Przemyj gruntownie ranę bieżącą wodą → mydłem → wodą → 3% H₂O₂.

WYJAŚNIAJ WSZYSTKO, CO ROBISZ, SZCZEGÓLNIE, JEŻELI POSZKODOWANĄ OSOBĄ JEST DZIECKO!!!

NIE UŻYWAJ ALKOHOLU/ JODYNY DO PRZEMYWANIA RAN OTWARTYCH!!!

Dlaczego nadtlenek wodoru jest w tym przypadku tak wartościowy? Dlaczego nie powinieneś używać jodyny ani związków chloru zamiast H₂O₂?

3. Zabierz ofiarę do chirurga. Dlaczego pójście do chirurga jest nieuniknione? Jakie inne zapobiegawcze sposoby leczenia, poza szczepieniem przeciwko wściekliźnie, powinny być wprowadzone w życie?

tł. J.M.

4

---