Przy jakich pracach można zatrudniać młodocianych w wieku powyżej 16 lat w odniesieniu do prac związanych z wysiłkiem fizycznym i wymuszoną pozycją ciała
Zanim przystąpię do omówienia tematu opiszę kilka kwestii ogólnych związanych z zatrudnianiem młodocianych.
Młodociany to osoba, która ukończyła 16 lat i nie przekroczyła jeszcze 18.
Może być zatrudniony na umowę o pracę, jeżeli:
- ukończył co najmniej gimnazjum,
- posiada świadectwo lekarskie stwierdzające, że praca, którą ma wykonywać, nie zagraża jego zdrowiu.
Co istotne, do zawarcia umowy z młodocianym potrzebna jest zgoda jego rodziców lub opiekunów ustawowych.
Młodociany nieposiadający kwalifikacji zawodowych może być zatrudniony tylko w celu przygotowania zawodowego.
Wyjątki od zakazu zatrudniania osoby młodszej lub takiej, która nie ukończyła gimnazjum
Osoba, która nie ukończyła 16 lat, może wykonywać pracę lub inne zajęcia zarobkowe wyłącznie:
- na rzecz podmiotu prowadzącego działalność kulturalną, artystyczną, sportową lub reklamową,
- za zgodą przedstawiciela ustawowego lub opiekuna dziecka,
- po udzieleniu zezwolenia właściwego inspektora pracy.
Z młodocianym, który nie ma jeszcze 16 lat, ale ukończył gimnazjum, można zawrzeć umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego w formie nauki zawodu. Taką możliwość dopuszcza się tylko wtedy, gdy okazane zostaną:
- pisemna zgoda przedstawiciela ustawowego lub opiekuna dziecka,
- zaświadczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do wykonywania przez dziecko pracy lub innych zajęć zarobkowych,
- pozytywna opinia poradni psychologiczno-pedagogicznej.
Te same warunki musi spełnić osoba, która nie ukończyła gimnazjum. Pracodawca może podpisać z nią umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego w formie przyuczenia do wykonywania określonej pracy. Dodatkowo, osoba ta musi uzyskać zezwolenie dyrektora gimnazjum na spełnianie obowiązku szkolnego poza szkołą.
Młodocianego można zatrudnić:
1) w celu przygotowania zawodowego lub
2) przy wykonywaniu prac lekkich.
Ad. 1. Przygotowanie zawodowe
Umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego należy zawrzeć na piśmie. Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy (art. 195), umowa powinna określać:
- rodzaj przygotowania zawodowego,
- czas i miejsce odbywania przygotowania zawodowego,
- sposób dokształcania teoretycznego,
- wysokość wynagrodzenia.
W umowie można też umieścić inne postanowienia, o ile nie będą one sprzeczne z ogólnymi przepisami prawa pracy.
O zawarciu umowy pracodawca zawiadamia wójta, burmistrza lub prezydenta miasta właściwego ze względu na miejsce zamieszkania młodocianego, a jeśli pracodawca jest rzemieślnikiem - również izbę rzemieślniczą właściwą ze względu na siedzibę pracodawcy.
Przygotowanie zawodowe młodocianych może prowadzić pracodawca, osoba prowadząca zakład pracy w imieniu pracodawcy lub osoba zatrudniona u pracodawcy, pod warunkiem posiadania kwalifikacji wymaganych od instruktorów praktycznej nauki zawodu.
Przygotowanie zawodowe występuje w dwóch postaciach:
- nauki zawodu,
- przyuczenia do wykonywania określonej pracy.
Nauka zawodu - celem nauki zawodu jest przygotowanie młodocianego do pracy w charakterze wykwalifikowanego robotnika lub czeladnika. Obejmuje ona praktyczną naukę zawodu organizowaną u pracodawcy oraz dokształcanie teoretyczne. Kończy się egzaminem, którego koszt pokrywa pracodawca zatrudniający młodocianego. Pracodawca może również sfinansować egzamin poprawkowy swojego pracownika.
Nauka zawodu trwa od 24 do 36 miesięcy. Okres ten można wydłużyć albo skrócić.
Jeżeli młodociany dokształcający się w zasadniczej szkole zawodowej nie otrzymał promocji do klasy wyższej lub nie ukończył szkoły, pracodawca, na wniosek młodocianego, albo izba rzemieślnicza, na wniosek pracodawcy będącego rzemieślnikiem i młodocianego, może przedłużyć czas trwania nauki zawodu:
- o 12 miesięcy - w celu umożliwienia dokończenia nauki w szkole,
- o 6 miesięcy - w innych uzasadnionych przypadkach.
Młodocianemu, który nie dokształca się w zasadniczej szkole zawodowej, okres nauki zawodu może zostać skrócony, nie więcej jednak niż o 12 miesięcy.
Gdy młodociany przerwie naukę zawodu i podejmie ją w tym samym lub pokrewnym zawodzie u innego pracodawcy, czas odbytej poprzednio nauki wlicza się do okresu wymaganego do obycia przygotowania zawodowego, po sprawdzeniu stopnia opanowania zawodu, jeżeli przerwa w nauce nie trwała dłużej niż 12 miesięcy.
Umowę w celu przygotowania zawodowego odbywanego w formie nauki zawodu zawiera pracodawca z młodocianym:
- w terminie przyjęcia kandydatów do zasadniczych szkół zawodowych,
- w innym terminie, gdy młodociany nie dokształca się w zasadniczej szkole zawodowej.
Przyuczenie do wykonywania określonej pracy - trwa od 3 do 6 miesięcy. Jego celem jest przygotowanie młodocianego do pracy w charakterze przyuczonego robotnika.
Czas trwania, zakres oraz program przyuczania do wykonania określonej pracy ustala pracodawca, uwzględniając wybrany program nauczania dopuszczony do użytku szkolnego.
Przyuczenie, podobnie jak nauka zawodu, kończy się egzaminem. Jeśli młodociany go nie zda‚ to okres przyuczenia można wydłużyć o dodatkowe 3 miesiące.
Zastrzeżenie:
Osoba, która przed ukończeniem nauki zawodu lub przyuczenia do wykonania określonej pracy osiągnęła pełnoletność, kończy naukę lub przyuczenie na zasadach określonych dla młodocianych.
Ad. 2 Prace lekkie
Młodociani mogą być również zatrudniani w innym celu niż przygotowanie zawodowe, z zastrzeżeniem wykonywania jedynie prac lekkich.
W myśl przepisów, praca lekka nie może stanowić zagrożenia dla życia i zdrowia młodocianego. Nie może go nadmiernie obciążać fizycznie lub psychicznie. Nie powinna też być barierą w wypełnianiu obowiązku szkolnego.
Pracodawca ustala wymiar i rozkład czasu pracy młodocianego zatrudnionego przy lekkiej pracy. Jest obowiązany uwzględnić tygodniową liczbę godzin nauki wynikającą z programu nauczania, a także z rozkładu zajęć szkolnych młodego pracownika.
Pracodawca sporządza wykaz lekkich prac. Wykaz ten musi uzyskać zgodę lekarza medycyny pracy i zostać zatwierdzony przez właściwego inspektora pracy. W wykazie nie mogą się znaleźć prace wzbronione młodocianym - ich listę można znaleźć w rozporządzeniu Rady Ministrów z 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac (Dz. U. Nr 200, poz. 2047, z późn. zm.)
Natomiast jeżeli jest to niezbędne do praktycznej nauki zawodu, młodociany powyżej 16. roku życia może być zatrudniony przy pracach wzbronionych, w tym pracach związanych z nadmiernym wysiłkiem fizycznym oraz wymuszoną pozycją ciała (wykaz poniżej). Należy wówczas zapewnić mu szczególną ochronę. Powinien on nosić odzież ochronną i znajdować się pod stałą opieką wyznaczonej w tym celu osoby. Przerwy w pracy na odpoczynek powinny być organizowane w miejscach, gdzie nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia. Pracodawca powinien prowadzić dokładny rejestr czasu pracy przy pracach wzbronionych.
WYKAZ NIEKTÓRYCH RODZAJÓW PRAC WZBRONIONYCH MŁODOCIANYM, PRZY KTÓRYCH ZEZWALA SIĘ NA ZATRUDNIANIE MŁODOCIANYCH W WIEKU POWYŻEJ 16 LAT
Prace związane z nadmiernym wysiłkiem fizycznym oraz wymuszoną pozycją ciała
I. Prace związane z nadmiernym wysiłkiem fizycznym:
1. Prace polegające na podnoszeniu i przenoszeniu ciężarów o masie i na odległości nieprzekraczające następujących wartości:
1) ręczne dźwiganie i przenoszenie przez jedną osobę na odległość powyżej 25 m przedmiotów o masie przekraczającej:
a) przy pracy dorywczej:
- dla dziewcząt - 14 kg,
- dla chłopców - 20 kg,
b) przy obciążeniu powtarzalnym:
- dla dziewcząt - 8 kg,
- dla chłopców - 12 kg;
2) ręczne przenoszenie pod górę, w szczególności po schodach, których wysokość przekracza 5 m, a kąt nachylenia - 30°, ciężarów o masie przekraczającej:
a) przy pracy dorywczej:
- dla dziewcząt - 10 kg,
- dla chłopców - 15 kg,
b) przy obciążeniu powtarzalnym:
- dla dziewcząt - 5 kg,
- dla chłopców - 8 kg,
oraz prace wymagające powtarzania dużej liczby jednorodnych ruchów.
2. Przewożenie przez chłopców na taczkach jednokołowych na odległość do 50 m ładunków o masie do 50 kg po powierzchni gładkiej, utwardzonej lub po pomostach zbitych z desek trwale zamocowanych, jeżeli pochylenie powierzchni nie przekracza 2 %.
3. Przewożenie przez chłopców na wózkach 2-kołowych poruszanych ręcznie na odległość do 100 m po powierzchni gładkiej ładunków o masie do 80 kg, jeżeli pochylenie powierzchni nie przekracza 2 %, a po powierzchni nierównej - ciężarów do 50 kg, jeżeli pochylenie powierzchni nie przekracza 1 %.
4. Przewożenie na wózkach 3- lub 4-kołowych poruszanych ręcznie na odległość do 150 m ładunków o masie: dziewczętom do 50 kg oraz chłopcom do 80 kg, jeżeli pochylenie powierzchni nie przekracza 2 %.
5. Przewożenie na odległość do 200 m ładunków w wagonikach, kolebach przemieszczanych ręcznie po szynach o masie: dziewczętom do 300 kg oraz chłopcom do 400 kg, jeżeli pochylenie toru nie przekracza 1 %.
Uwaga:
1) łączny czas wykonywania czynności wymienionych w ust 1-5 w ciągu doby nie może przekraczać 1/3 czasu pracy młodocianego;
2) masa ładunków, o których mowa w ust. 2-5, obejmuje również masę urządzenia transportowego.
II. Prace wymagające stale wymuszonej i niewygodnej pozycji przy pracy
Prace przy naprawach pojazdów samochodowych, układaniu podłóg oraz układaniu i naprawach nawierzchni drogowych, pod warunkiem wykonywania ich nie dłużej niż 3 godziny na dobę.
Niezależnie od powyższego głównym obowiązkiem osoby młodocianej jest dokształcanie się - przynajmniej do osiągnięcia przez nią pełnoletności.
PODSTAWA PRAWNA
1) ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, z późn. zm.);
2) rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania (Dz. U. Nr 60, poz. 278, z późn. zm.);
3) rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 5 grudnia 2002 r. w sprawie przypadków, w których wyjątkowo jest dopuszczalne zatrudnianie młodocianych, którzy nie ukończyli gimnazjum, osób niemających 16 lat, które ukończyły gimnazjum, oraz osób niemających 16 lat, które nie ukończyły gimnazjum (Dz. U. Nr 214, poz. 1808, z późn. zm.);
4) rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac (Dz. U. Nr 200, poz. 2047, z późn. zm.).
2