Kieran O`Donoghue wyróżnia dziesięć etapów superwizji, proponując określone pytania otwarcia dla każdego z nich.
Etap |
Pytanie otwarcia |
1. Ustanowienie pozytywnej relacji z superwizowanym |
Co słychać u Ciebie? |
2. Wyjaśnienie celu |
Jaki sprawy mamy omawiać? |
3. Zdecydowanie od czego zaczniecie |
Od czego zaczniemy? |
4. Rozpoznanie problemu |
Jak to było? |
5. Wyobrażenia alternatyw |
A co by było gdyby ..? |
6. Orientacja superwizowanego |
Co teraz przed tobą? |
7. Sugestie superwizyjne |
A gdybyś ty teraz ..? |
8. Planowanie |
Czy ty teraz ..? |
9. Podsumowanie |
Czy my ..? |
10. Uzgodnienie następnej sesji |
Kiedy się znów widzimy? |
Autor postrzega superwizję jako dialog, podkreśla znaczenia atmosfery panującej podczas sesji. Jej celem powinna być pomoc w przewartościowaniu dotychczasowych doświadczeń w procesie refleksyjnego dialogu. Umożliwia go trzyetapowy model uczenia się w toku superwizji. Składa się on z etapu poznawania, wybierania i działania. Pokrótce przedstawię każdy z etapów.
Etap poznawania - polega na pomocy w zrozumieniu profesjonalnego doświadczenia, będącego udziałem pracownika socjalnego, poprzez skupienie się na przeżytej sytuacji, uświadomienie sobie własnych odczuć z nią związanych. Następnie superwizor aktywizuje refleksję superwizowanego nad danym doświadczeniem, pomaga w określeniu idealnej koncepcji działania. Dalszym krokiem jest problematyzacja czyli analiza doświadczenia z innej perspektywy, wymagająca zauważanie związków danego doświadczenia z szerszym kontekstem.
"Etap ten kończy się wyartykułowaniem nowego rozumienia omawianego doświadczenia i uogólnieniem przydatności nowej wiedzy do zastosowania w innych sytuacjach."
Przykładem pytań pomocnymi na tym etapie są: Co się zdarzyło, co wiesz o kliencie, jaka koncepcję uwzględniłeś dla nadania sensu tego co wiesz, jak pewnie czujesz się ze swoją wiedza o kliencie jego sytuacji?
Etap wybierania - autorzy tego modelu określają ten etap jako pomost pomiędzy poznawaniem a działaniem. Na tym etapie superwizor powinien pomóc superwizowanemu w eksploracji jego podstaw do działania a następnie wspólne przeanalizowanie realności zamierzonego działania. Pytania pomocne na tym etapie, to : co zdecydowałeś zrobić, jakie inne opcje rozpatrywałeś, na jakim modelu oprzesz swój wybór interwencji, jak pewnie czujesz się ze swoim wyborem?
Etap działania koncentruje się na tym, jakie działania superwizowany podejmie i jakie rezultaty osiągnie. Superwizor asystuje przy opracowywaniu planu działania oraz przy przeglądzie rezultatów w odniesieniu do zamierzonych celów. Pomocnymi pytaniami są: jakie działania podejmujesz, co jeszcze mógłbyś zrobić, jaki umiejętności zastosujesz, co zrobisz, gdy nie osiągniesz zamierzonego rezultatu, jak pewnie czujesz się z tym działaniem?
Trzy zaproponowane etapy, nazywane także drogami, można przyrównać do cyklu uczenia się wg. D. Kolba, gdzie doświadczaniu towarzyszy refleksja nad nim, nadanie mu określonego znaczenia, a poprzez wyciągnięcie własnych wniosków zmianę zachowania i podjęcie nowych działań.
Można sądzić, że trzyetapowy model uczenia się podczas superwizji jest skuteczny, gdy zawiera elementy trójfazowego modelu dynamicznej nauki .
Składa się on z trzech kroków:
odprężonej uwagi,
zanurzenia w kompleksowych doświadczeniach
aktywnej oceny.
Odprężona uwaga to stan umysłu, w którym możemy jednocześnie być skoncentrowani i swobodni . To stan, w którym nie doświadczamy strachu przed karą, oceną , a sytuację edukacyjną w której się znajdujemy spostrzegamy jako znaczącą dla nas, czyli związana z własnymi zainteresowaniami i celami.
Zanurzenie w kompleksowych doświadczeniach pozwala wiązać całościowy obraz ze szczegółami. Jest to rodzaj nauki, w której możemy korzystać z własnych i cudzych doświadczeń, doświadczać własnej intuicji i kreatywności, mieć osobisty wgląd i dzielić się nim z innymi.
Krok trzeci to aktywna ocena, podczas której uczestnicy oceniają swoje doświadczenie i i uświadamiają sobie, czego nauczyli się w sytuacji nauki. Aktywna ocena jest indywidualnym procesem, dającym możliwość uświadomienia sobie, co osiągnęliśmy, i czego chcemy się uczyć w przyszłości. Ważnym elementem tego kroku jest informacja zwrotna, którą każdy z uczestników może otrzymać od reszty grupy.
ETAPY SESJI SUPERWIZYJNEJ
Faza pierwsza- opis problemu prezentowany przez pracownika socjalnego ( swobodna relacja ) Pozostali uczestnicy słuchają.
Faza druga - wyjaśnienie sytuacji i problemu ( próba zrozumienia poprzez aktywne zadawanie pytań)
Faza trzecia - analiza zebranych informacji i ich interpretacji w ramach różnych koncepcji teoretycznych, podejść, zasad, profesjonalnego działania.(biorą udział wszyscy uczestnicy udzielając informacji zwrotnych)
Faza czwarta - uogólnienie dotyczące danego przypadku. Superwizor wprowadza zagadnienia rozszerzające temat sesji oraz sugeruje możliwe rozwiązania.
Faza piąta - planowanie działań.
Faza szósta - ewaluacja. Przedstawia się propozycje dotyczące ewaluacji proponowanych działań oraz sprawa do omówienia na kolejnej sesji.
( na podstawie Kazimiera Wódz, Ewa Leśniak- Berek, Superwizja w pomocy społecznej
W: Praca socjalna wobec współczesnych problemów społecznych pod red. Sabina Pawlak-Czyż, Toruń 2007 s. 39-41)
Podsumowanie:
Superwizja powinna być wzajemną wymianą doświadczeń, przemyśleń, wspólnym zastanawianiem się nad źródłami trudności, szukaniem istoty problemu, dochodzeniem do nowych rozwiązań, które mają pomóc pracownikowi socjalnemu w wykonywanych przez niego obowiązkach. Podczas superwizji pracownik socjalny dzieli się z superwizorem swoimi trudnościami, wątpliwościami i pomysłami, słucha stawianych przez niego pytań, a także skierowanych do niego informacji o wykonywanej pracy.
Korzyści zawodowe i osobiste, jakie daje superwizja, łączą się ze sobą. Wynika to stąd, że jakość relacji, jaką tworzymy z klientem zależy nie tylko od naszych kompetencji, ale w nie mniejszym stopniu od tego, kim jesteśmy (patrz: koncepcja Wojciecha Eichelbergera) . Emocje przeżywane przez nas w kontaktach z klientami mają źródło w naszych przekonaniach, które z kolei wynikają z naszych doświadczeń i systemu wartości.
Prowadzenie superwizji wymaga profesjonalnego przygotowania, doświadczenia zawodowego i określonych umiejętności warsztatowych. Do podstawowych zadań superwizora należy :
Wysłuchanie pracownika
Dostarczenie informacji zwrotnych
Monitorowanie wykonywanych zadań.
Kazimiera Wódz i Ewa Leśniak-Berek uważają, że najtrudniejszym przedsięwzięciem w superwizji może okazać się przezwyciężanie stereotypów i uprzedzeń oraz informowanie o brakach wiedzy i umiejętności. Ważne, by motywacja do udziału w supewizji była wewnętrzna. Superwizor, podczas spotkań powinien pełnić rolę facylitatora rzadziej eksperta.
K. O`Donoghue za: Szmagalski J.( red.) Superwizja pracy socjalnej. Zastosowania i dylematy, Warszawa 2005 s. 51.
Szmagalski J.( red.) Superwizja pracy socjalnej. Zastosowania i dylematy, Warszawa 2005 s. 52.
Szmagalski J.( red.) Superwizja pracy socjalnej. Zastosowania i dylematy, Warszawa 2005 s. 52- 54.
W literaturze przedmiotu możemy spotkać kilka modeli uczenia się. Najbardziej rozpowszechniony jest cykl Davida Kolba zaprezentowany w Experiential Learning: Experience as the Source of Learning and Development, Prentice-Hall, Englewood Cliffs, New Jersey 1984.
Vopel K.W., Warsztaty skuteczna forma nauki, Kielce 2004, s.27-29, 42-53
K. Wódz, E. Leśniak- Berek, Superwizja w pomocy społecznej, W: Praca socjalna wobec współczesnych problemów społecznych pod red. Sabina Pawlak-Czyż, Toruń 2007 s. 43.