Strona główna     zaburzenia
		Zaburzenia lękowe i związane ze stresem   Fobie Lęk napadowy (lęk paniczny, napady paniki) Zaburzenie lękowe uogólnione Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne Ostra reakcja na stres Zaburzenie stresowe pourazowe Zaburzenia lękowe głównym i dominującym objawem jest lęk. Wg kryterium czasowego wyodrębnia się dwie podstawowe postacie lęku: lęk napadowy (napady paniki) oraz lęk uogólniony. W grupie fobii lęk wywoływany jest tylko lub przede wszystkim przez określone sytuacje, nie będące aktualnie niebezpiecznymi. W zaburzeniach lękowych częsta jest także obawa przed sytuacją lękotwórczą (lęk antycypacyjny, "lęk przed lękiem") oraz obsesyjne rozważania na temat możliwości napotkania takich sytuacji. Obawy pacjenta mogą koncentrować się na doznaniach somatycznych towarzyszących lękowi ("bicie serca", poczucie omdlewania) lub na wtórnym lęku przed umieraniem, utratą kontroli, chorobą psychiczną. Większość zaburzeń lękowych często współwystępuje z objawami depresyjnymi, co najczęściej skłania do rozpoznania zaburzenia depresyjnego z towarzyszącymi objawami lęku. Nierzadko zepół lękowy może mieć charakter mieszany. Fobie Grupa fobii obejmuje następujące zaburzenia: Agorafobia - lęk przed wyjściem z domu, wejściem do sklepu, przebywaniem w tłumie, miejscach publicznych lub samotnym podróżowaniem. Agorafobia cząsto współwystępuje z napadami paniki, depresją, natręctwami i fobią społeczną. Najczęściej jednostka unika takich sytuacji co pozwala nie doświadczać intensywnego lęku. Fobie społeczne. W zaburzeniu tym lęk polega na obawie przed oceną innych ludzi, co prowadzi do unikania sytuacji społecznych, wystąpień publicznych itp. Lęk wiąże się często z niską samooceną. Często pacjent jest przekonany, że główną dolegliwością są wtórne objawy lęku (czerwienienie się, nudności, drżenie rąk) i z tego powodu poszukuje pomocy. Specyficzne rodzaje fobii. W zaburzeniach tych lęk ograniczony jest do bardzo specyficznych sytuacji, jak widok niektórych zwierząt (pająki, zwierzęta futerkowe), wysokość, ciemność, burza, korzystanie z publicznych toalet, obawa przed zakażeniem, widok krwi itp. Napotkanie syatuacji może wywołać napad paniki. Lęk napadowy (lęk paniczny, napady paniki) Istotą zaburzenia jest występowanie nawracających epizodów ostrego lęku, nie związane z określoną sytuacją i niemożliwe do przewidzenia. Lękowi towarzyszą ostre objawy wegetatywne potęgujące poczucie zagrożenia: bicie serca, ból w klatce piersiowej, zawroty głowy,poczucie duszności, poczucie obcości własnej osoby lub otoczenia. Napady lęku mogą występować w trakcie epizodu depresyjnego lub innych zaburzeniach lękowych. Zaburzenie lękowe uogólnione Podstawową cechą zaburzenia jest uogólniony, uporczywy lęk nie związany z sytuacjami zewnętrznymi ("lęk wolnopłynący"). Objawy obejmują stałe poczucie zdenerwowania, drżenie, wzmożone napięcie mięśniowe, zawroty głowy i objawy wegetatywne. Często pacjent wypowiada obawy przed chorobą lub wypadkiem osoby bliskiej lub jego samego. Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne Cechą charakterystyczną jest występowanie uporczywych myśli natrętnych (obsesji) lub czynności przymusowych (kompulsji). Myśli natrętne są to idee, wyobrażenia i impulsy pojawiające się w świadomości w sposób stereotypowy. Łączą się z przykrymi odczuciami, zwłaszcza w połączeniu z niemożnością przeciwstawienia się im. Są niezależne od wolnej woli, ale nie są postrzegane jako narzucone z zewnątrz. Czynności przymusowe lub rytuały są to stereotypowo i wielokrotnie powtarzane zachowania. Myśli natrętne i czynności przymusowe miewają czasem charakter magiczny dla pacjenta i zabarwione są lękiem przed chorobą lub nieszczęściem dotyczącym bliskiej osoby, zwłaszcza w obliczu zaniechania czynności. Leczenie: w zaburzeniach lękowych skuteczne wydaje się okresowe stosowanie leków przeciwlękowych (benzodiazepin), w niektóych z nich skuteczne okazały się niekktóre leki przeciwdepresyjne (klomipramina w napadach paniki i zaburzeniu obsesyjno-kompulsyjnym). Duże znaczenie przypisuje się psychoterapii behawioralnej i poznawczej oraz grupowej. REAKCJA NA STRES I ZABURZENIA ADAPTACYJNE Warunkiem stwierdzenia zaburzenia z tej kategorii jest stwierdzenie wyjątkowo stresującego wydarzenia życiowego, powodującego ostrą reakcję na stres lub znaczącej zmiany życiowej prowadzącej do trwałej, przykrej sytuacji, która powoduje zaburzeniae adaptacyjne. Należy pamiętać, że stresy psychospołeczne ("wydarzenia życiowe") mogą przyczyniać się do wystąpienia całego szeregu zaburzeń psychicznych i ich związek z powstaniem zaburzenia niekoniecznie jest jednoznaczny. W tej grupie ciężkie wydarzenie stresowe lub sytuacja jest pierwotnym i nadrzędnym czynnikiem sprawczym zaburzenia. Uniemożliwia ono skuteczne radzenie sobie z sytuację, co prowadzi do dysfunkcji społecznej. Wg najnowszych badań naukowych podłoże powstawania zaburzeń związanych ze stresem wiąże się z niekorzystnym wpływem na mózg podwyższonego poziomu kortyzolu (hormonu nadnerczy), adrenaliny i aminokwasów pobudzających. Ostra reakcja na stres Jest to zaburzenie wywołane wyjątkowo silnym stresem fizycznym lub psychicznym, zwykle rozwijającym się i ustępującym w ciągu kilku godzin lub dni. Jego wystąpienie w znacznym stopniu związane jest z podatnością na stres i umiejątnością radzenia sobie z nim. Zwykle początkowo występują zaburzenia uwagi i percepcji ("oszołomienie") oraz zaburzenia orientacji, w rzadszych przypadkach prowadzące do znacznego spadku aktywności lub pobudzenia i nadmiernej aktywności. Objawom może towarzyszyć napad lęku z objawami wegetatywnymi oraz całkowita lub częściowa niepamięć. Zaburzenie stresowe pourazowe Rozpoznaje się w przypadku opóźnionej lub przedłużonej reakcji na wydarzenie lub sytuację stresową o zagarażającym lub katastroficznym charakterze (wypadek komunikacyjny, pożar, katastrofa ekologiczna). Charakterystyczne objawy obejmują poczucie przytępienia emocjonalnego, anhedonii (niemożności odczuwania przyjemności, "odrętwienia", izolowanie się, unikanie sytuacji przypominających wydarzenie stresowe. Mogę pojawiać się także objawy bardziej specyficzne, takie jak reminiscencje ("flashbacks") oraz koszmary senne. Zaburzenia adaptacyjne  Są to stany depresji, przygnębienia, niepokoju, lęku, zaburzeń zachowania (szczególnie u młodzieży), a także stany napięcia z towarzyszącym niejednokrotnie poczuciem beznadziejności, bezradności i niezdolności do wykonywania codziennych czynności powstające w okresie adaptacji do znaczących zmian układu odniesienia jednostki (osierocenie) lub szerokiego układu wsparcia (migracja, status uchodźcy, służba wojskowa). Mogą być też związane kryzysem rozwojowym lub niemożnością osiągnięcia ważnych celów osobistych (nowa rola społeczna  rodzica, emerytura). Na wystąpienie tego typu zaburzeń mogą mieć wpływ indywidualne predyspozycje, ale wystąpienie czynnika stresowego jest konieczne do postawienia rozpoznania.  Opr. Maciej Moskwa

---