Centrum Kształcenia Ustawicznego

w Ostrowcu Świętokrzyskim

Praca kontrolna nr 1

Z przedmiot: Zajęcia praktyczne.

Temat: „Narzędzia pomiarowe stosowane w metrologii warsztatowej.”

Prowadzący: Joanna Czerwińska

Mgr inż. Adamczyk Mirosław SEM. I

Ocena: Rok 2010/2011

I. Cel pomiarów warsztatowych.

Celem pomiarów warsztatowych jest sprawdzenie prawidłowości wykonania przedmiotu obrabianego zgodnie z rysunkiem technicznym.

• Pomiar - zespół czynności określających wartości wymiaru przedmiotu. Do zakresu wartości pomiarowych między innymi należą: przygotowanie przedmiotu do mierzenia, wzajemne ustawienie przedmiotu i narzędzie lub przyrządu pomiarowego, właściwy pomiar, odczytanie wyniku pomiaru, ustalenie wartości błędu dokonanego pomiaru

• Dokładność pomiaru - każdy pomiar jest obarczony błędem powstałym w skutek niedoskonałości narzędzi, niedoskonałości wzroku oraz warunków w jakich pomiar się odbywał, np. temperatury.

Przyrządy do pomiarów bezpośrednich. Narzędzia pomiarowe dzieli się na:

1. Wzorce miar - odtwarzają jedną lub kilka znanych wartości danej wielkości, np. odważnik, pojemnik, płytka wzorcowa.

2. Przyrządy pomiarowe - służą do przetwarzania wielkości mierzonej na wskazaną lub równoważną informację, np. suwmiarka, szczelinomierz, mikrometr.

II. Umiejętności posługiwania się narzędziami pomiarowymi.

1. Suwmiarka - służy do pomiarów wymiarów zewnętrznych, wewnętrznych oraz głębokości otworów.

Składa się z : prowadnicy stalowej, wyposażonej w podziałkę milimetrową, zakończonej dwiema szczękami nieruchomymi. Po prowadnicy przesuwa się suwak mający dwie szczęki, które są przesuwane (dolna dłuższa, górna krótsza) i odpowiadają szczękom stałym. Na suwaku znajduje się specjalna podziałka o dł. 9 mm tzw. noniusz, składa się z 10 równych części ( działka noniusza jest równa 9/10 czyli 0,9 mm). Suwak ma zamontowaną dźwignię zacisku dzięki której ustala się położenie suwaka.

Pomiar suwmiarką: suwak suwmiarki odsuwa się w prawo i między rozsunięte szczęki wkłada mierzony przedmiot. Następnie dosuwa się suwak do zetknięcia płaszczyzn stykowych szczęk z krawędzią przedmiotu, poczym odczytuję się ile całych działek prowadnicy odcina zerowa kreska noniusza, co odpowiada mierzonemu wymiarowi w milimetrach. Następnie odczytuje się, która kreska noniusza znajduje się na położeniu kreski podziałki prowadnicy (kreska noniusza wskazuje dziesiąte części milimetra).

Podczas odczytu pomiaru oko powinno się znajdować na wprost podziałki, gdyż inaczej odczyt nie będzie dokładny.

2. Mikrometr.

Mikrometr zewnętrzny MMZ - przeznaczony jest do pomiaru długości, grubości i średnicy z dokładnością do 0,01 mm.

Składa się z kabłąka, na jednym końcu którego znajduje się kowadełko, a na drugim nieruchoma tuleja z podziałką wzdłużną i obrotowym bębnem z podziałką poprzeczną. Po za tym mikrometr posiada wrzeciono, zacisk ustalający i pokrętkę sprzęgła ciernego. Wrzeciono zaopatrzone jest w gwint o skoku 0,5 mm, który jest wkręcony w nakrętkę zamontowaną wewnątrz nieruchomej tulei z podziałką wzdłużną. Obracając bęben można dowolnie wysuwać lub cofać wrzeciono. Aby uniknąć uszkodzenia gwintu przez zbyt mocne dociśnięcie czoła wrzeciona do powierzchni mierzonego przedmiotu, mikrometr jest wyposażony w małe sprzęgło cierne z pokrętką. Obracając pokrętkę sprzęgła ciernego obracamy wrzeciono do chwili zetknięcia go z mierzonym przedmiotem lub kowadełkiem, po czym sprzęgło ślizga się i nie przesuwa wrzeciona. Położenie wrzeciona ustala się za pomocą zacisku. Nieruchoma tuleja z podziałka jest wyposażona w kreskę wskaźnikową wzdłużną, nad którą jest naniesiona podziałka milimetrowa. Pod kreską wskaźnikową są naniesione kreski, które dzielą na połowy podziałkę milimetrową (górną). Na powierz­chni bębna jest nacięta podziałka obrotowa poprzeczna dzieląca obwód bębna na 50 równych części.

Skok śruby mikrometrycznej (gwintu wrzeciona) równa się 0,5 mm. Pełny obrót bębna powoduje przesunięcie wrzeciona o 0,5 mm. Obrócenie więc bębna o 1 działkę skali poprzecznej powoduje przesunięcie się wrzeciona o

=
=0,01 mm

Wartość mierzonej wielkości określa się najpierw odczytując na podziałce wzdłużnej liczbę pełnych milimetrów i połówek mi­limetrów odsłoniętych przez brzeg bębna, a następnie odczytuje się setne części milimetra na podziałce bębna patrząc, która działka na obwodzie bębna odpowiada wzdłużnej kresce wskaźnikowej tulei.

Mikrometr wewnętrzny MMW jest stosowany do pomiaru średnic otworów, wgłębień i szerokich rowków. Powierzchniami pomiarowymi są zewnętrzne strony szczęk mikrometru. Odczytywanie wyników i sposób pomiaru są identyczne jak w mi­krometrze zewnętrznym. Zakresy pomiarowe mikrometrów ze­wnętrznych wynoszą 5
30 mm i 30
55 mm.

3. Kątownik.

Wszelkie kąty mierzy się za pomocą kątowników stałych lub kątomierzy nastawnych.

Kątomierzem nazywa się przyrząd pomiarowy stosowany do bezpośredniego pomiaru kątów. W pracach warsztatowych stosuje się kątomierze zwykle i uniwersalne.

Kątomierz zwykły ma wartość działki elementarnej wynoszącą 1°. Chcąc nim dokonać pomiaru należy:

• zluzować zacisk ramienia ruchomego tak, żeby docisk był wystarczający do utrzymania się ramienia,

• ustawić ramię i krawędź tak, żeby ich pochylenie odpowia­dało w przybliżeniu mierzonemu kątowi, przystawić kątomierz do mierzonego kąta i poprawiać rozwartość ramion dopóty, dopóki nie uzyska się prawidłowego przyle­gania krawędzi pomiarowych do powierzchni tworzących kąt mierzony; między ramionami a przedmiotem nie powinno być prześwitu,

• sprawdzić prawidłowość przylegania krawędzi pomiarowych ką­tomierza do przedmiotu, dokręcić zacisk i po zdjęciu kątomie­rza odczytać na podziałce kąt wskazany końcówką ramienia.

Kątomierz uniwersalny służy do pomiaru kątów z dokładnością do +10 lub +15 minut. Zaopatrzony jest w dwie współśrodkowo osadzone podzielnie. Większa podzielnia ma podziałkę w stopniach. Noniusz kątowy znajduje się na podzielni mniejszej, która może się obracać wokół osi. Z ramieniem jest połączony liniał ze ściętymi końcami. Liniał po zluzowaniu zacisku może być przesuwany i ustalany tym zaciskiem w dowol­nym położeniu. Podzielnia stanowi całość z korpusem, jest ona podzielona na 4 łuki po 90°. Liczbę stopni odczytuje się na podzielni, czyli na podziałce głównej licząc od zera w prawo lub w lewo od zerowej kreski noniusza.

Łuk noniusza jest podzielony na 12 działek w obie strony od kreski zerowej. Co trzecia działka oznaczona jest liczbami 15, 30, 45, 60, które oznaczają minuty. Gdy zerowa kreska noniusza zostanie ustawiona na wprost zerowej kreski podziałki głównej, to ostatnia kreska noniusza oznaczona liczbą 60 zejdzie się z 23 kreską podziałki głównej. Oznacza to, że 12 działkom noniusza odpowiada 23°, a jednej działce noniusza 23/12=1˚55'. Różnica między dwiema działkami podziałki głównej, tzn. działką noniusza wynosi 2°-1°55' = 5'.

W celu określenia zmierzonego kąta odczytuje się na podziałce głównej stopnie, a na podziałce noniusza minuty.

4. Szczelinownik - służy do pomiaru wąskich szczelin. Składa się z kompletu płytek, każda o innej grubości, osadzonych obrotowo jednym końcem w oprawie. Szczelinomierze składają się z 11, 14 lub 20 płytek. Szczelinomierz 11-płytkowy składa się z płytek o grubościach: 1; 0,9; 0,8; 0,7; 0,6; 0,5; 0,4; 0,3; 0,2; 0,1; 0,05 mm.

Sposób dokonywania pomiaru. Jeżeli płytka 0,2 łatwo wchodzi w szczelinę tak, że wyczuwa się jeszcze luz, a płytka 0,3 nie wchodzi wcale, to grubość szczeliny przyjmuje się jako wartość średnią ( 0,2+0,3) : 2 = 0,5 : 2 = 0,25 mm.

Zastosowanie. Szczelinomierze najczęściej są stosowane podczas regulacji luzu zaworu silnika oraz [podczas montażu maszyn do pomiaru wartości luzów między współpracującymi ze sobą częściami.

III. Wnioski.

Moim zdaniem najbardziej wszechstronnym i przydatnym przyrządem pomiarowym jest suwmiarka warsztatowa (przyrząd pomiarowy z noniuszem), używany do pomiaru wymiarów zewnętrznych, wewnętrznych, a gdy suwmiarka ma wysuwkę głębokościomierza - również do pomiaru głębokości oraz do pomiaru gwintów. Produkuje się także suwmiarki: specjalne, na przykład z jedną ruchomą szczęką pomiarową; do kanałków wewnętrznych i zewnętrznych; modułowe do pomiaru kół zębatych, którymi mierzy się grubość zęba koła zębatego przy wcześniej ustawionym module, który ustala górna szczęka suwmiarki. Suwmiarką można dokonywać pomiarów z dokładnością do 0,1 mm (noniusz 9 mm), 0,05 mm (noniusz 19 mm), 0,02 mm (noniusz 49 mm). W sprzedaży można także spotkać suwmiarki z czytnikiem elektronicznym lub zegarowym o dokładności odczytu nawet 0,001 mm, jednak ze względów konstrukcyjnych (między innymi brak sprzęgiełka i niedokładności styku liniowego noniusza z korpusem) rzeczywista dokładność pomiaru jest w nich o rząd wielkości mniejsza.

Oprócz suwmiarek uniwersalnych mechanicznych, produkowane są także suwmiarki elektroniczne z wyświetlaczem ciekłokrystalicznym.

Pomiar suwmiarką jest czynnością łatwą i polega na ujęciu mierzonego detalu w szczęki suwmiarki (lub wysunięciu wysuwki głębokościomierza na odpowiednią długość) oraz odczytaniu wyniku pomiaru na noniuszu lub wyświetlaczu.

1

---