Surrealizm - ostatni kierunek artystyczny, pomysł awangardy europejskiej na sztukę funkcjonującą wokół idei liberalno-demokratycznej.
Kryzys ekonomiczny
Problemy nie do rozwiązania w polu sztuki.
Lata 30te - dekada, w której kumulują się te procesy; trauma sztuki. Pytania o to, czemu ma służyć sztuka nowoczesna oraz jakie programy ma realizować.
Próby totalnej interpretacji świata. Dynamika tych procesów rozpoczęła się już w latach 20tych. Konfrontacja sztuki nowoczesnej z systemami politycznymi, które kwestionowały idee liberalno-demokratyczne. Główne centra: Włochy, Niemcy, Rosja.
WŁOCHY
Mussolini i program faszystowski - założenie pewnego rodzaju swobody w obrębie ekspresji artystycznej. Hasła kierowane pod kątem polityki i gospodarki. Zbieżność postulatów i haseł futurystów z hasłami faszyzmu. Dynamizm społeczny, apoteoza siły, walki, wojny, budowa nowego, nowoczesnego społeczeństwa.
W 1922 roku Mussolini dochodzi do władzy. Marinetti próbuje wylansować futuryzm jako główny kierunek artystyczny nowego państwa, hasło „futuryzm = faszyzm”. Faszyści krytykują futurystów za anarchizm i internacjonalizm. Ale relacje te nie są konfliktowe. Mussolini nigdy nie sformułował postulatów względem sztuki. Minister edukacji narodowej - Giuseppe Botai opracował kulturalny program nowego państwa, ale bez konkretnych sformułowań estetycznych.
1915 - ginie Boccioni
1924 - Marinetti zostaje członkiem Akademii (wyraz szacunku państwa dla futurystów)
Powstaje nowy program tzw. NOWEGO FUTURYZMU. Odwołanie do doświadczenia przestrzennego, dynamika. Rozwój awiacji w latach 20tych, fascynacje nowinkami technicznymi. Złożoność tendencji artystycznych.
„Pikując miasto”, Tulio Krali, 1936
PITTURA METAFIZIKA - Georgio de Chirico. Hasła akcentujące powrót do tradycji, sklasycyzowania języka.
Mario Sirroni - członek mediolańskiej grupy - NOWOCENTO ITALIANO. Nowoczesność widziana przez pryzmat sztuki klasycznej. Modelunek, próba pogodzenia nowoczesnego języka formalnego z tendencjami klasycyzującymi; powrót do figuracji i tematów mitologicznych.
2 połowa lat 20tych - Sirroni odsunął futurystów od centrum artystycznego.
Program odnowy sztuki monumentalnej.
1935 - nowe prawo budowlane, a w nim prawo 2% znaczy się z funduszy przeznaczonych na daną realizację budowlaną 2% ma iść na wykończenia o charakterze artystycznym - stąd freski, mozaiki i inne takie.
„Italia Corporativa” - alegoria ustroju faszystowskiego
Wystawa włoskiego faszyzmu. Plakat by Piacentini. Widoczne nowoczesne środki, jakie wypracowano na potrzeby propagandy państwowej.
Duce jako kamienny posąg, tło, dźwiękonaśladowcze elementy, napis jako ekwiwalent skandującego tłumu. Wnętrza, w których wystawa była zrealizowana opracowali Piaccenti i Terrarini - wielkie fotografie wykonywane z wysoka, relief wyciągniętych rąk.
Włochy wykorzystywały nowy język plastyki, sytuacja artystycznej autonomii. Użycie filmu, fotografii, typografii światła - nowocześnie skonstruowana ekspozycja.
Nurt sklasycyzowania dominuje na początku lat 30tych:
Carlo Carra
„Córka Lotta” 1923
„Przewoźnik” 1930
Georgio de Chirico
„Gladiatorzy” 1930
„Autoportret” 1935
Odwołania stylistyczne i ikonograficzne do tradycji antycznej.
Przystąpienie Włoch do osi Berlin - Tokio i do wojny.
1934 - tworzące się środowiska, które bardziej ideologicznie traktują kulturę, organizują konkurs w Cremonie.
Do 1939 roku - różnorodne nurty artystyczne z dominacją NOWOCENTO ITALIANO.
Architektura: doświadczenia Bauhausu, Le Corbusiera, de Stijl'u. Jasność konstrukcji jest punktem odniesienia do budowania estetyki.
Siedziba partii faszystowskiej w Como, Giuseppe Terrani, 1932-6 klatka schodowa: szkło, wygięte balustrady, luksfery, niklowana stal.
Zachowawcze i tradycyjne elementy języka architektonicznego - Rzym.
Via de la Consilazzione - nowa ulica, kolumnada latarni w formie obelisków
EUR - nowa dzielnica w Rzymie, Piacentini i Pagano nowoczesna formuła, ale odwołania do antyku.
NIEMCY
2 połowa lat 20tych - załamanie sytuacji artystycznej. Programy odnowy kultury niemieckiej, silna presja ideologiczna.
1927 - Alfred Rosenberg inicjuje Kampfbund fur deutsche Kultur negacja tradycji liberalno-demokratycznej i kosmopolitycznej Republiki Weimarskiej; retoryka odnosząca się do problematyki czystości rasowej jako punktu wyjścia dla programu ogólnokulturowego. Krytyka nurtów awangardowych - jako zdegenerowane, bolszewickie, żydowszczyzna, sztuka zdegenerowanych metysów. Problemy zależności kultury i rasy.
Schultze Naumburg „Kunst und Rasse” - związek między sztuką nowoczesną a nieczystością rasową. Zestawienie Picassa z ludźmi z zespołem downa. Sztuka nowoczesna wynikiem żydowskiego spisku zawiązanego przeciw niemieckiemu obywatelowi.
Budowa nowej wizji harmonijnego życia.
„Wenus i Adonis”, Artur Kampf
Po dojściu nazistów do władzy - przegląd kadr akademickich. Wywalony: Max Liberman, Karl Hoffer, Willi Baumeister, Paul Klee. Zlikwidowano Bauhaus. Exodus twórców awangardy niemieckiej (wyjeżdżają do Ameryki). Proces czyszczenia niemieckich muzeów ze sztuki zdegenerowanej. Adolf Ziegler mianowany przez władze kierownikiem tej akcji. Prowadzi przegląd kolekcji publicznych zakupionych po 1918 roku. 20 tysięcy idzie w pizdu. Głośna wystawa „Entartete Kunst - sztuka zdegenerowana”.
Odwołania do prostego człowieka, trafne socjotechnicznie. Obiekty sprzedane na aukcji urządzonej w Lozannie i trafiają do Paryża i Ameryki.
Obrazowanie tężyzny fizycznej.
Akt kobiecy - mieszczański, kryptopornograficzny.
Adolf Ziegler naczelnym przydupasem, maluje ładną tukę.
„Sąd Parysa”
„Trzy żywioły” 1938
Portrety dostojników, sporty i mitologia do 1939 roku, a potem tematyka wojenna.
„Portret Hitlera”, Heinrich Knier
Arno Brecker - ulubiony rzeźbiarz Hitlera.
Ci, którzy pozostali w kraju, zostali objęci zakazem działalności artystycznej.
Willi Baumeister pozostał w Niemczech. Po 1945 roku - wiodąca postać odradzającej się sztuki w Niemczech Zachodnich.
„Tenisista”
„Linie wypukłe” 1944
Oskar Schlemmer - cykl obrazów z 1942 roku; malował sceny, które widział przez okno, wyraźne poczucie zagrożenia, które skończyło się samobójstwem.
Architektura: lata 30te to powrót do sformułowań odwołujących się do struktur formalnych, które ukształtowały się w niemieckiej tradycji: oszczędny, surowy, pruski klasycyzm - Gitego i Schinkla (1 ćwierć XIX wieku)
Albert Speer - fascynacja wizją monumentalnej, imperialnej architektury.
Zeppelinfeld - stadiony
Nowa oś Berlina z Aleją Chwały i Łukiem Triumfalnym
Budynek kancelarii Rzeszy
Projekt iluminacji stadionu olimpijskiego w Berlinie; nieświadome odwołanie do tradycji ekspresjonizmu niemieckiego (kryształowe pałace, gry światła).
Pawilon niemiecki na międzynarodowej wystawie w Paryżu 1938
ROSJA
1921 - organizacja Nowopiecośtam
1922 - Asocjacja Hiedożnikow…. pierwszy program odwołujący się do sztuki realistycznej, czytelnej, sceny z życia codziennego, portrety przywódców, opowiedzenie się po stronie rewolucji.
Brocki, Gierasimowie
Powrót do malarstwa Pieriedwiżników
„Stalin”, Brocki, 1937
„Przesłuchanie komunistów”, Joganson, 1939
„Lenin na trybunie”, Gierasimow, 1930
W młodych środowiskach artystycznych - próby sformułowania nowego programu artystycznego.
1923 - OST związek sztalugowców
Deideka i Pimieniow. Odwołanie się do formuły realistycznej, ale w nowoczesny sposób.
„Stachanowcy”
1932 - przekształcenie wszystkich funkcjonujących grup artystycznych w jeden związek artystów plastyków. M. Gorki przedstawia założenia realizmu socjalistycznego: ideowość, typowość, optymizm, narodowa forma.
Faszyzm i stalinizm - tu nie ma golasów
Walka ze sztuką autonomiczną, odrzucenie deformacji, ekspresji; powrót do stylistyk realistycznych; wykreowanie masowego odbiorcy jako arbitra we wszystkich sporach artystycznych, walka z pluralizmem postaw artystycznych; odrzucenie sztuki bezprzedmiotowej.
2