NIEMCY
KONSTYTUCJA
Konstytycją Niemiec jest Ustawa Zasadnicza z 23.05.1949 r. (weszła w życie 24.05.1949)
prawa ma każdy obywatel niemiecki oraz każdy człowiek wobec przedstawicieli władzy państwowej określa organizację państwa i wyznacza podstawowe zadania i sposoby działania
USTRÓJ POLITYCZNY
Demokratyczna republika federalna z systemem kanclersko-parlamentarnym. Podstawowymi konstytucyjnymi zasadami ustrojowymi są federalizm, demokratyzm, zasada państwa socjalnego i zasada podziału władz oraz samorządności.
Zasada federalizmu- RFN tworzy 16 krajów związkowych (landów), które mają charakter państw o ograniczonej suwerenności. Konstytucja nie wymienia z nazwy wszystkich krajów związkowych, stąd wnioskować można, iż ich granice i liczbę można zmieniać. Niemcy są dobrowolną federacją państw związkowych zwanych landami. Każdy kraj związkowy posiada swój własny rząd i parlament (zwany landtagiem), które posiadają szerokie kompetencje w tworzeniu prawa i sprawowaniu władzy wykonawczej.
Demokratyzm - naród jest jedynym suwerenem władzy w państwie niemieckim. Rządy muszą działać na zasadzie reprezentacji poglądów politycznych społeczeństwa, a każdemu gwarantowane są prawa i wolności obywatelskie. Państwo nie może ingerować w żadnym stopniu w sferę poszanowania godności ludzkiej. Na straży przestrzegania praw i wolności stoją sądy, ze Związkowym Trybunałem Konstytucyjnym na czele.
Zasada podziału władz i samorządności - władza sprawowana za pomocą organów państwowych, pochodzących z wyborów bezpośrednich lub pośrednich, których struktura oparta jest na trójpodziale władzy. Niedopuszczalne jest podejmowanie jakichkolwiek decyzji w drodze referendum na szczeblu centralnym (regulacja będąca odbiciem obaw przed ponownym dojściem do władzy osoby pokroju Hitlera, który instytucję referendum wykorzystywał nader często dla legitymizacji swojej władzy). Wyjątkiem tutaj jest tylko zmiana granic pomiędzy krajami.
Na szczeblu federalnym praktycznie cała władza wykonawcza należy do kanclerza - głowy rządu federalnego, który jest wybierany przez niższą izbę parlamentu, czyli Bundestag. Większość władzy prawodawczej należy do niższej izby parlamentu - Bundestagu, która jest wybierana
w wyborach mieszanych, proporcjonalno-większościowych z 5% progiem poparcia. Wyższa izba parlamentu Bundesrat składa się z delegatów rządów krajowych i pełni głównie rolę kontrolną.
PREZYDENT
Prezydent Niemiec jest formalnie głową państwa, lecz pełni on w zasadzie rolę głównie reprezentacyjną oraz posiada pewną władzę nad systemem sądowniczym. Jego władza nabiera większego znaczenia tylko w czasie kryzysów gabinetowych, kiedy to ma on prawo wskazać kandydata na kanclerza oraz rozwiązać parlament.
- wybierany jest na kadencję trwającą 5 lat przez Zgromadzenie Związkowe Kandydat wybierany jest na to stanowisko, jeżeli otrzyma bezwzględną większość głosów. Jeżeli w ciągu dwóch tur głosowań nikomu nie uda się osiągnąć takiej przewagi, zwycięża ten, kto otrzymał względną większość głosów. Dopuszczalny jest tylko jeden ponowny wybór danej osoby na to stanowisko. Kandydat musi mieć ukończone 40 lat i posiadać prawo wyborcze do Bundestagu.
KOMPETENCJE PREZYDENTA RFN
-reprezentuje państwo na zewnątrz,
-zawiera umowy z innymi państwami,
-wysyła i przyjmuje przedstawicieli dyplomatycznych,
-mianuje i odwołuje najwyższych urzędników państwowych, m.in. sędziów związkowych,
-wskazuje kandydata na kanclerza,
-na wniosek rządu rozwiązuje parlament, gdy postawiony przez kanclerza wniosek o wotum zaufania zostanie odrzucony,
-na wniosek rządu wprowadza ustawodawczy stan wyjątkowy,
-posiada prawo łaski.
-Wydawanie aktów prawnych przez prezydenta (rozporządzeń i zarządzeń) wymaga kontrasygnaty kanclerza lub właściwego ministra. Wyjątkiem tutaj jest mianowanie
i odwoływanie kanclerza oraz rozwiązywanie parlamentu.Prezydent nie odpowiada politycznie przed parlamentem.
PARLAMENT ZWIĄZKOWY
Parlament RFN składa się z dwóch izb:
Izby Związku (Bundestag) - będącej reprezentacją ogólnopaństwową, zasiadają w niej deputowani wybierani w wyborach przeprowadzanych na terenie całej republiki federalnej,
Rady Związkowej (Bundesrat) - składającej się z delegatów rządów poszczególnych krajów związkowych.
Bundestag
posiada uprawnienia w zakresie uchwalania ustaw i budżetu,
wyboru kanclerza,
zatwierdzania pokoju,
upoważniania do zaciągania kredytów zagranicznych, jak również niektórych umów międzynarodowych.
sprawuje funkcje kontrolne w stosunku do rządu.
może być rozwiązany przez prezydenta na wniosek kanclerza.
na czele stoi przewodniczący, który sprawuje funkcje porządkowe, a także nadzoruje kancelarię Bundestagu, Powoływany na całą kadencję izby, bez prawa odwołania. Wywodzi się z najsilniejszej fakcji parlamentarnej. Wraz z 4 zastępcami tworzy Prezydium, obradujące raz w tygodniu przed posiedzeniom Rady Seniorów. Rada Seniorów (Prezydium, a także 23 deputowanych) to organ przygotowujący właściwe postępowanie w Bundestagu, tworzy komisje i podkomisje.
Bundesrat
składa się z przedstawicieli rządów krajowych. Ich liczbę konstytucja uzależnia od liczby głosów należących do danego landu
posiada tylko ograniczone uprawnienia ustawodawcze,
nie bierze udziału w pociąganiu do odpowiedizalności politycznej rządu
ma prawo postawiania prezydenta RFN w stan oskarżenia,
bierze udział w wyborze sędziów Federalnego Trybunału Konstytucyjnego.
Pracami Rady Federalnej kieruje prezydent (przewodniczący) Bundesratu, funkcję tę sprawują kolejno szefowie poszczególnych rządów krajowych. Prezydent Bundesratu zwołuje, otwiera, odracza i zamyka posiedzenia izby. Musi zwołać posiedzenie Rady Federalnej jeżeli zażądają tego kraje federacji lub rząd państwa związkowego. Prezydent Bundesratu może przejąć funkcje prezydenta RFN, jeżeli ten nie jest w stanie pełnić swojej funkcji. Prezydent Rady przewodniczy także ciału kolegialnemu, w skład którego wchodzą wysłannicy każdej z reprezentacji rządowej. Ciało to ma charakter pomocniczy i doradczy względem prezydenta Bundesratu.
KANCLERZ I RZĄD FEDERALNY
Rząd federalny (niem. Bundesregierung) składa się z kanclerza związku (niem. Bundeskanzler) i ministrów związkowych
Kanclerz
kieruje pracami rządu i określa jego skład.
przedstawia prezydentowi wnioski o nominacje określonych osób na stanowiska ministrów. Prezydent nie może odmówić mianowania ministrem kandydata przedstawionego przez kanclerza.
Kanclerz wyznacza także jednego z członków gabinetu na wicekanclerza. Przeważnie otrzymuje on również tekę ministra spraw zagranicznych. Zwykle wicekanclerz pochodzi z mniejszej partii spośród tych, które tworzą koalicję.
przewiduje instytucję tzw. konstruktywnego wotum nieufności
może również zgłosić do prezydenta federalnego wniosek o ogłoszenie ustawodawczego stanu wyjątkowego. Zgodę na to musi wyrazić również Bundesrat. Podczas jego trwania, każdy rządowy projekt ustawy odrzucony przez Bundestag, może być po uzyskaniu zgody Bundesratu uznany za obowiązujące prawo. Wyjątkiem jest zmiana konstytucji. Ustawodawczy stan wyjątkowy może trwać maksymalnie 6 miesięcy i może być ogłoszony tylko raz przez danego kanclerza.
SYSTEM WYBORCZY
System wyborczy w Niemczech jest systemem mieszanym. Stanowi on połączenie zasady większości i proporcjonalności. Połowa składu izby (obecnie 299 deputowanych) wybierana jest w okręgach jednomandatowych, gdzie mandat otrzymuje ten kandydat, który osiągnął większość względną Pozostała połowa składu (również 299 deputowanych) izby pochodzi natomiast z list partyjnych, przygotowywanych przez poszczególne partie dla każdego kraju związkowego.
W wyborach każdy wyborca dysponuje dwoma głosami - jeden oddaje na indywidualnego kandydata w okręgu wyborczym, natomiast drugi - na listę partyjną.
Obecnie w Bundestagu zasiada 614 deputowanych. Bundestag działa w sposób permanentny. Okres posiedzeń wynosi 14 dni, następnie następuje przerwa trwająca tydzień.
Bundestag wybiera ze swojego składu bezwzględną większością głosów prezydenta (przewodniczącego) Bundestagu, który kieruje pracami izby. Najczęściej jest to przedstawiciel najsilniejszej partii politycznej reprezentowanej w Bundestagu. Jednocześnie wybiera się czterech wiceprzewodniczących, każdego z innej partii. Razem z prezydentem Bundestagu tworzą oni prezydium Bundestagu.
Innym organem Bundestagu jest Rada Seniorów, pełniąca funkcje doradcze względem prezydenta izby. W skład Rady wchodzą członkowie prezydium oraz 23 członków, wyłanianych przez poszczególne partie, proporcjonalnie do ich reprezentacji w izbie.
W Bundestagu pracują także komisje, które podzielić można na stałe, nadzwyczajne
i powoływane dla załatwienia określonych spraw. Ich członkowie są powoływani i odwoływani przez izbę.
SYSTEM PARTYJNY
CDU i CSU, SPD, FDP, Die Linkspartei, Związek 90/Zieloni
SYSTEM SĄDOWNICZY
System sądowniczy w RFN opiera się na zasadzie niezawisłości sędziów i minimum dwuinstancyjnym orzekaniem spraw.
System sądowniczy RFN składa się z trzech rodzajów sądów:
sądy zwykłe - zajmujące się najpopularniejszymi sprawami kryminalnymi i cywilnymi,
sądy wyspecjalizowane - zajmujące się sprawami administracyjnymi, z zakresu prawa pracy, finansów i prawa patentowego,
sądy konstytucyjne - skupiają się na badaniu hierarchicznej zgodności ze sobą aktów prawnych, również z konstytucją.
Ostatnim szczeblem w organizacji sądów zwykłych jest sąd najwyższy, czyli Federalny
Trybunał Sprawiedliwości. Jest on najwyższą instancją odwoławczą w sprawach objętych jurysdykcją sądów zwykłych wszystkich rodzajów. Trybunał to organ złożony z dwóch senatów, spośród których każdy liczy 8 sędziów. Wybierają ich po połowie obie izby parlamentu na kadencję trwającą 12 lat.
Trybunał ma trzy główne funkcje:
rozstrzyganie o sporach kompetencyjnych pomiędzy konstytucyjnymi organami władzy,
badanie zgodności z konstytucją działań organów państwowych, partii politycznych oraz prywatnych osób prawnych,
badanie zgodności ustaw i innych aktów z konstytucją.
Faktyczna rola prawodawstwa Trybunału Konstytucyjnego w regulowaniu systemu politycznego w Niemczech jest wobec lapidarności niemieckiej konstytucji bardzo duża.
Prezydent: Horst Köhler
Kanclerz: Angela Merker