POLSKI SYSTEM POLITYCZNY
DR M. DOMAGAŁA

WYKŁADY

„Polskie prawo konstytucyjne”, Leszek Garlicki, najnowsze wydanie

„Ustrój polityczny RP” p. red. J. Okrzesika, Wojtasika, Glajca

Konstytucja RP (z komentarzem), Marian Kallas

1. System polityczny

1. Zasady konstytucyjne

2. parlament i jego organizacja

3. Funkcje izb parlamentarnych

4. Proces ustawodawczy

5. Funkcja kreacyjna państwa - tworzenie Rządu, udzielanie poparcia, 3 procedury

2. Struktura rządu

1. Model administracyjny

2. Kompetencje Prezesa Rady Ministrów itd.

3. Sądy i Trybunały

1. Trybunał Stanów

2. Trybunał konstytucyjny

3. Naczelny Sąd administracyjny

4. Stosunki między organami państwa

22.10.2009

Reżim - ogół metod i środków formalnych i nieformalnych, jakimi posługuje się aparat władzy państwowej w stosunkach ze społeczeństwem. Forma sprawowania rządów.

Systematyka konstytucyjna

Zasady naczelne - wynikają bezpośrednio z konstytucji albo są interpretowane przez podmiot uprawniony (w Polsce Trybunał Konstytucyjny).

Pewien katalog, który jest układany przez podmiot uprawniony. Jest interpretowany nieustannie.

Cechy konstytucyjne:

- szczególna treść (stosunki społeczno-gospodarcze, określa typ państwa, zawiera katalog praw i wolności obywatelskich, postanowienia dotyczące władzy lokalnej (czyli samorządu terytorialnego) i zmiany konstytucji

- szczególne miejsce w hierarchii

- szczególny tryb ustalania

Ustawa zasadnicza - podstawą systemu jest źródło i prawo w danym państwie

Konstytucja z 1997 r. jest uznana za konstytucję państwa liberalno-demokratycznego. Organizacja ustroju została oparta na zasadzie trójpodziału władzy. Szczególne przepisy konstytucji wskazują, że relacje pomiędzy parlamentem, Głową Państwa i Rządem opierają się o system parlamentarno-gabinetowy z elementami prezydencjalizmu (system parlamentarno-gabinetowy zracjonalizowany).

Elementy prezydencjalizmu to:

1. Tryb powołania Rady Ministrów

2. Odpowiedzialność polityczna Rządu przez Sejmem

3. Konstruktywne wotum nieufności (odwołanie Rządu z powodów politycznych, wniosek wpływający przeciw Rządowi zawiera nazwisko następcy - wniosek parlamentarny)

4. Pozycja ustrojowa premiera.

W polskiej Konstytucji znajdują się 243 artykuły.

Treść podzielona jest na 13 rozdziałów, poprzedzonych preambułą, czyli wstępem (odwołuje się do historii, najważniejszych wydarzeń itd.).

Preambuła - wstęp do aktu prawnego, zwykle o istotnym znaczeniu politycznym (umowy międzynarodowe, konstytucje, rzadziej ustawy i akty niższego rzędu), opisujący okoliczności wydania aktu oraz określający cele, jakim powinien on służyć.

Rozdział I - Rzeczpospolita

Respublika

Ogólne stwierdzenie czym jest Rzeczpospolita Polska itd.

Respublika - forma rządu w Polsce staje się symbolem państwa

Artykuł 1.

Rzeczpospolita Polska jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli.

Jako nazwa państwa poprzedzona jest w preambule numeracja (I, II, III). Czyli można przyjąć, że III RP jest formacją, w której stosuje się Konstytucję z 1997 roku. Można także przyjąć zgodnie z preambuła, że III RP jest kontynuacją tych najważniejszych i najlepszych zasad, które występują w I i II RP.

Z preambuły wynika także, że po 2 wojnie światowej, w latach 1944-1989 nie istniała możliwość stworzenia przez naród zasad suwerennych i demokratycznych państwa. Mimo że istniało Państwo Polskie, te lata nie są opatrzone żadnym numerem.

Cały rozdział 1. jest swoistym expose zasad ustrojowych naszego państwa:

1. Demokratyczne państwo prawa

2. Suwerenność narodu

3. Podział władz

4. Republikańska forma Rządu (istotą jest, że głowa państwa wybierana jest w wyborach powszechnych, pełni swój urząd kadencyjnie)

Demokratyczne państwo prawa

W art. 2 pada stwierdzenie o tym, że Rzeczpospolita jest demokratycznym państwem prawa (założenie, że może być pewien podział demokracji).

Demokratyczne państwo prawa:

• W sensie formalnym

Do podstawowych przesłanek formalnego państwa prawa współczesna doktryna zalicza:

• Podział władzy

• Legalność

• Konstytucjonalizm

• Prymat ustawy

• Zakaz retroakcji (działanie prawa wstecz)

• Sądowa kontrola władzy wykonawczej

• Ingerencja w wolność i własność obywateli tylko zgodnie z ustawą

• Odpowiedzialność odszkodowawcza państwa (dla obywateli bardzo istotna)

• W sensie materialnym

Do przesłanek materialnych zalicza się:

• Gwarancja i poszanowanie praw obywatelskich

• Zasada suwerenności

• Zasada pluralizmu politycznego

• Demokratyzm rozumiany jako kreacja władzy w wyborach

• Partycypacja (udział) obywateli w podejmowanych decyzjach państwowych

• Sprawiedliwość społeczna

• Związana ze sprawiedliwością społeczna idea państwa socjalnego

• Niezawisły Sąd, niezależny kontrolujący władzę wykonawczą i ustawodawczą

Podstawą funkcjonowania demokratycznego państwa prawa jest system prawny, który odzwierciedla akceptowane przez obywateli wartości. System prawa, który jest oparty na prawie naturalnym i standardach prawa międzynarodowego.

Państwo prawa to takie, w którym wola większości wyrażona w formie ustawy może być przezwyciężona tylko w wyniku zastosowania kontroli konstytucyjności (tzw. Kiedy parlament podejmie ustawę, to nikt nie może sam tego zakwestionować, wstrzymać ustawę może tylko Trybunał Konstytucyjny).

Państwo prawa to także państwo, w którym wszystkie organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. Działalność prawa jest zdeterminowana prawem.

Państwu wolno robić tylko to co jest nakazane. A obywatele mogą robić wszystko, co nie jest zakazane. (Państwo jest związane, obywatel jest wolny).

Polski Trybunał Konstytucyjny zdefiniował państwo prawa jako państwo, którego organy działają na podstawie i przy pomocy prawa.

Na podstawie dotychczasowego orzecznictwa Trybunału, z pojęcia państwa prawa wynikają:

• Zasada zaufania obywateli do państwa, która oznacza lojalne postępowanie wobec obywateli

• Zasada ochrony praw nabytych (np. emerytura zasada sprawiedliwości społecznej

• Zasada respektowania dobra ogółu

• Prawo do Sądu

• Zakaz nadmiernej ingerencji ustawodawców w prawa jednostki (zakaz ograniczania praw jednostki)

• Określoność przepisów prawnych

• Niezawisłość sędziowska

• Jasny podziała władzy

Autonomia i niezależność między państwem a Kościołem i innymi związkami wyznaniowymi

W całej doktrynie można wyróżnić 2 modele stosunków wyznaniowych w państwie:

1. Państwa wyznaniowe

W takich państwach występują strukturalne i ideowe powiązanie religii z państwem. Polega to na tym, że uznaje się jedną religię jako oficjalną, obowiązującą. Także na gwarantowaniu jednemu z kościołów pozycji uprzywilejowanej w państwie.

2. Państwa laickie (świeckie)

Charakteryzuje się nieuznawaniem żadnej religii za oficjalną. Powinna tu występować neutralność wobec praw i przekonań religijnych, światopoglądowych czy filozoficznych. Relacje między kościołem a państwem oparte są za zasadzie separacji.

Polska jest państwem laickim:

• Nie ma religii państwowej

• Wszystkie kościoły i związki wyznaniowe są równouprawnione

• Państwo nie finansuje ich działalności

• Wybór religii lub jej odrzucenie jest prywatną sprawą każdego obywatela

• Każdy powinien mieć prawo swobodnie, prywatnie, publicznie, indywidualnie i zbiorowo wyznawać swoją religię

• Wszystkie kościoły i związki wyznaniowe zachowują pewną autonomię w organizowaniu swojego życia wewnętrznego, mają swobodę w określaniu doktryny religijnej, powoływaniu na stanowiska w swoich hierarchiach. Mają swobodę w nauczaniu swojej wiary oraz zasad moralności

• Kościoły i związki wyznaniowe nie podejmują działań politycznych i nie uczestniczą w sprawowaniu władzy

• Każdy może korzystać z wolności religijnej, ale w sposób, który nie zagraża wolności innych osób i nie zagraża porządkowi społecznemu

• Nikt nie może być dyskryminowany z powodu swoich przekonań oraz nikt nie może być zmuszany do publicznego ich ujawniania

Konkordat jest podstawą, jeżeli chodzi o relacje między państwem a kościołem. Został podpisany w styczniu 1998 roku. Dotyczy katolicyzmu (inne związki wyznaniowe opierają się o ustawę).

Zgodnie z Konkordatem stosunki opierają się o tzw. przyjazny rozdział. W Konkordacie nazwano go separacją skoordynowaną. Taka separacja ma zmierzać do współdziałania na rzecz dobra człowieka i ogółu. Państwo zgodnie z tą zasadą powinno mieć możliwość interpretowania modelu stosunków wyznaniowych. Z drugiej strony Konkordat wyraźnie oddzielił sferę polityczną działania państwa od sfery religijnej.

29.10.2009

Zasada suwerenności narodu

Polega na tym, że władze najwyższe w naszym państwie należą do narodu, który jest traktowany jako wspólnota prawna tworzona przez wszystkich obywateli.

Mówi o tym art. 4 Konstytucji:

„Władza zwierzchnia w Rzeczpospolitej Polskiej należy do Narodu.

Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio.”

Podmiotem władzy, czyli suwerenem jest podmiot zbiorowy, czyli Naród.

Ta zasada przynosi pewne konsekwencje:

1. Prawo powinno wyrażać wolę całej ludności państwa

2. Wola narodu wyrażona jest w formie demokracji pośredniej poprzez wybieralne kadencyjnie organy reprezentacyjne

Nowożytne pojęcie suwerenności wywodzi się od Thomasa Hobbes'a i od twórcy całej doktryny teorii społecznej.

Podział władzy

Art. 10 Konstytucji:

„Ustrój Rzeczpospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej. Władzy wykonawczej i władzy sądowniczej.

Władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat, wykonawczą prezydent Rzeczpospolitej Polskiej i Rada Ministrów, a władzę sądowniczą sądy i trybunały.”

Układ poziomy władzy.

Podstawowa struktura władzy (naczelna) jest zapisana w Konstytucji. Mówi o tym, że wszystkie rodzaje władzy wzajemnie się hamują, równoważą i są równoprawne. Wszystkie organy sprawujące władzę muszą mieć swoich przedstawicieli. (Rząd do swojej egzystencji potrzebuje wotum zaufania parlamentu).

Zasada dwuizbowości

Wprowadzona do ustawy zasadniczej w nawiązaniu do historii. Dawniej Senatu nie było.

Władzę ustawodawczą sprawują 2 organy przedstawicielskie.

Dwuizbowość oznacza również to, że do Sejmu i Senatu wprowadza się inny system wyborczy. Dla Sejmu większościowy a dla Senatu proporcjonalny.

Patrząc na kompetencje obu Izb, łatwo zauważyć, że Senat jest Izbą posiadającą mniej kompetencji. Senat ma wprowadzać pewną refleksję, nad sprawami, można przemyślać ustawy przez jakiś czas.

Pluralizm polityczny

W ujęciu prawno-konstytucyjnym zazwyczaj sprowadzany jest tylko do partii politycznych.

Art. 11

„Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania partii politycznych. Partie polityczne zrzeszają na zasadach dobrowolności i równości obywateli polskich w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa.

Finansowanie partii politycznych jest jawne.”

Zapis w konstytucji odnosi się do różnorodnych jego form i mówi o dobrowolnym udziale obywateli w wyrażaniu swej woli bez wpływania na politykę państwa. Jest to zagwarantowanie otwartości społeczeństwa obywatelskiego, który może zrzeszać się w grupach, zrzeszeniach, związkach, towarzystwach, fundacjach, organizacjach zakładowych i wszelkiego typu pozarządowych.

Art. 12

„Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania związków zawodowych, organizacji społeczno-zawodowych rolników, stowarzyszeń, ruchów obywatelskich, innych dobrowolnych zrzeszeń oraz fundacji.”

Jako zasada w ujęciu prawno-konstytucyjnym polega na:

1. Uznaniu wielości partii

2. Uznaniu równości partii

3. Określeniu demokratycznej roli partii politycznych

Tak rozumiana zasada wpływa na budowę systemu wielopartyjnego, wyklucza zatem jednopartyjność i wyklucza działanie partii antydemokratycznych. Antydemokracja to jedyna przesłanka, która mogłaby zdelegalizować partię polityczną.

Art. 13

„Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwołujących się w swoim programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu, a także tych, których program lub działalność zakłada lub dopuszcza nienawiść rasową i narodowościową, stosowanie przemocy w celu zdobycia władzy lub wpływu na politykę państwa albo przewiduje utajnienie struktur lub członkostwa.”

Możliwość zdelegalizowania partii politycznych jest bardzo ważna.

Zasada parlamentarnego systemu rządów

W prawie konstytucyjnym pod pojęciem systemu rządów rozumie się zespół zasad i instytucji ustrojowych określających stosunki między naczelnymi organami państwa, czyli parlamentem, prezydentem i Rządem.

Konstytucyjnie określony system rządów jest podstawowym wyznacznikiem charakteru ustawowego państwa.

Podstawowe kryteria wyróżniające system parlamentarny można sprowadzić do:

1. Organizacji władzy wykonawczej

2. Odpowiedzialności politycznej Rządu

3. Wymóg kontrasygnaty aktów prezydenta (prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej, więc ktoś musi kontrasygnować, np. Minister)

4. Sposób obsadzania stanowiska prezydenta

Biorąc pod uwagę te kryteria, czysty parlamentaryzm występuje tylko w republice włoskiej. W innych państwach, m.in. w Polsce spełnione są tylko niektóre z tych kryteriów.

W Polskiej tradycji konstytucyjnej zawsze dominował system parlamentarny. Konstytucja marcowa (1921) przyjmowała klasyczny system parlamentaryzmu gabinetowego, który został zmodyfikowany przez nowelę sierpniową z 1926. Zmiany szły w kierunku parlamentaryzmu zracjonalizowanego. Piłsudski wykorzystywał pewne elementy parlamentaryzmu zracjonalizowanego.

Konstytucja kwietniowa z 1935 wprowadziła rozwiązanie prezydencko-parlamentarne. Duża władza należała do władzy wykonawczej, szczególnie do prezydenta. Stąd po roku 1989 nawiązywano do rozwiązań z 20-lecia międzywojennego, szczególnie do konstytucji z 1935. Z Małej Konstytucji z 1992 r. wynikało, że w Polsce obowiązuje forma rządów mieszanych.

Konstytucja, która obowiązuje dzisiaj nadaje formę parlamentarno-gabinetową z elementami ustrojowymi prezydencjonalizmu.

W stosunku do Małej Konstytucji z 1992 wzmocniona została rola Sejmu w zakresie ustawodawczej i kontrolnej, zredukowano część uprawnień prezydenta wobec Rządu i wobec Sejmu. Wzmocniona została także pozycja Prezesa Rady Ministrów. Jeżeli chodzi o elementy racjonalizujące to są to:

1. Tryb powoływania Rządu

2. Odpowiedzialność Rządu w trybie konstruktywnego wotum nieufności

3. Silna pozycja Premiera w strukturze Rządu

Próg wyborczy zwany również klauzulą zaporową jest to minimalny procent poparcia wyborców uprawniający komitet wyborczy do uczestniczenia z rozdziale mandatów.

5.11.2009

Parlament

Zgodnie z Konstytucją w Polsce występują 2 organu ustawodawcze: Sejm i Senat. Konstytucja zatem nie wprowadza jednego organu, tylko traktuje 2 Izby parlamentarne jako dwa rozdzielone autonomicznie organy. Zdarzają się sytuacje, w których dwie Izby występują razem i wtedy jest to Zgromadzenie Narodowe. Występowanie ciała przedstawicielskiego we współczesnych systemach demokratycznych jest warunkiem koniecznym demokracji. Jeżeli nie występowałby parlament w jakiejkolwiek formie, nie istniałyby…

Druga Izba parlamentu w postaci Senatu została przywrócona po 1989 i był to wyraz odwołania się do historii Polski, w której parlament występował jako ciało dwuizbowe.

Działalność Izb parlamentarnych opiera się na zwoływanych plenarnych posiedzeniach, a także poprzez działalność organów wewnętrznych. Schemat tych organów jest identyczny w Sejmie i Senacie.

Do organów wewnętrznych Sejmu należą:

• Marszałek Sejmu

• Prezydium Sejmu

• Konwent Seniorów

• komisje sejmowe.

Nie są organami wewnętrznymi Sejmu:

• wicemarszałkowie, których liczba każdorazowo ustalana jest przy ich wyborze. W przypadku Senatu wicemarszałków określa regulamin Senatu. Wicemarszałkowie najczęściej reprezentują największe ugrupowania polityczne i zastępują Marszałka w jego zadaniach.

• Sekretarze, których jest 20. Powoływani są do pomocy Marszałkowi w posiedzeniu obrad (np. zliczają głosy, prowadzą listę mówców).

• Kancelaria - Szefa Kancelarii Sejmowej powołuje każdorazowo Marszałek.

• kluby i koła poselskie. Są one organizacjami skupiającymi posłów o podobnych poglądach politycznych. W skład klubu mogą wchodzić członkowie tylko jednej partii politycznej. Utworzyć klub może także grupa posłów z różnych ugrupowań, ale wyrażająca tę samą opcję polityczną. Do utworzenia klubu potrzebnych jest 15 posłów lub 7 senatorów. Jeżeli jest ich mniej, mogą utworzyć koło poselskie, pod warunkiem, że nie jest ich mniej niż dwóch.

Koła i kluby w Sejmie i Senacie są bardzo ważne. Ich role to:

• Ujednolicenie stanowiska ugrupowań

• Członkowie danego klubu reprezentują partie na posiedzeniach plenarnych

• W Komisjach mają wpływ na funkcjonowanie parlamentu.

Porządek dzienny obraz ustalany jest przez Marszałka po uzgodnieniu opinii Konwentu. W Konwencie reprezentowane są wszystkie koła i kluby.

Często w klubie można spotkać się z tzw. Dyscypliną partyjną, czyli na forum klubu ustalane jest stanowisko, które potem reprezentuje cały klub na zewnątrz.

Marszałek Sejmu jest wybierany spośród posłów na pierwszym posiedzeniu bezwzględną większością głosów w obecności połowy ogólnej liczby posłów. Kandydatury na Marszałka mogą być zgłaszane przez grupę co najmniej 15 posłów. W praktyce stanowisko Szefa Izby powierzane jest osobie reprezentującej ugrupowanie większościowe.

Jako Szefowi Izby (wewnątrz Izby) przysługuje mu:

1. Prawo prowadzenia obrad

2. Reprezentowanie Izby na zewnątrz

3. Prawo inicjatywy ustawodawczej

4. Ustalanie wstępnego harmonogramu obrad

5. Czuwanie nad spokojem i porządkiem w całym Sejmie

6. Wydawanie wniosku o natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego posła

7. Kierowanie wniosków o podjęcie uchwały o pociągnięciu posła do odpowiedzialności konstytucyjnej

Uprawnienia Marszałka na zewnątrz Izby:

1. Jest przewodniczącym zwoływanego Zgromadzenia Narodowego

2. Jest zastępcą prezydenta RP, gdy ten nie może pełnić swojej funkcji

3. Zarządzanie wyborów prezydenckich

4. Przysługuje mu prawo kierowania wniosków do Trybunału Konstytucyjnego

5. Obowiązek składania wniosku do Trybunału w sprawie przeszkody w wykonywaniu funkcji przez prezydenta.

Prezydium Sejmu składa się z Marszałka i wicemarszałków. Nie jest to organ konstytucyjny. Podstawą działalności Prezydium jest regulamin Sejmu (Senatu). W zakresie kompetencji do Prezydium należy:

1. Ustalenie planu Pracy Sejmu

2. Wyznaczanie terminów jego posiedzeń

3. Koordynowanie działalności Komisji Sejmowych

4. Ustalanie wysokości diet i ryczałtów dla posłów

5. Dokonywanie wykładni, czyli interpretacja regulaminów sejmowych

Prezydium może być traktowane jako wewnętrzny organ kierowniczy. Pozycja Prezydium po roku 1989 uległa zmniejszeniu na rzecz pozycji Marszałka.

Konwent Seniorów - w skład wchodzą:

1. Członkowie Prezydium Sejmu

2. Przewodniczący lub wiceprzewodniczący klubów

3. Przedstawiciele porozumień poselskich (liczących co najmniej 15 posłów)

4. Przedstawiciele kół parlamentarnych

Konwent Seniorów jest organem doradczym Marszałka oraz Prezydium Sejmu. W Konwencie zapadają najważniejsze ustalenia dotyczące funkcjonowania Sejmu. Na Konwencie np. formułuje się wnioski dotyczące wyboru organów wewnętrznych, dokonuje się wyboru trybu porządku obrad, opiniuje terminy posiedzeń Sejmu.

Komisje sejmowe

Najprostszy podział:

1. Komisje stałe

Stałe komisje działają przez okres całej kadencji Sejmu, tworzone są na podstawie regulaminu sejmowego. Ich liczba waha się od 20-30 (w zależności od potrzeb). Mogą mieć charakter:

• Resortowy - wtedy odpowiadają dokładnie podstawowym resortom występującym w Rządzie Polskim

• Problemowy - wtedy swym zakresem obejmują kilka resortów

Wśród stałych komisji są i takie, które w ogóle nie odnoszą się do spraw resortowych, np. komisje regulaminowe, komisja praw poselskich, komisje odpowiedzialności poselskiej. Są to komisje, do których należą sprawy wyłącznie związane z funkcjonowaniem Sejmu.

Komisje te są komisjami ustawodawczymi, na których ciąży obowiązek przygotowania ustawy dla Sejmu. Komisje parlamentarne nazywane są małymi legislacjami, ponieważ od ich pracy najczęściej uzależnione jest podejmowane rozstrzygnięcie przez Izbę.

Komisje stałe mogą być nie ustawodawczymi, gdy przygotowują tzw. dezyderaty kierowane do członków Rządu.

2. Komisje nadzwyczajne

Powoływane są, gdy do Sejmu wpływa sprawa, która nie dotyczy żadnej już istniejącej Komisji. Powoływane są w celu rozstrzygnięcia konkretnej sprawy (np. gdy trzeba ustalić Kodeks). Przestają istnieć, gdy decyzja zostanie podjęta albo sprawa zostanie rozstrzygnięta.

Zakres kompetencji jest ustalany przez Sejm. Sejm określa także tryb działania takich komisji.

Szczególną odmianą komisji nadzwyczajnych są komisje śledcze. Może ją powoływać tylko Sejm. Działa na podstawie odrębnej ustawy z 1999 roku, znowelizowanej w roku 2005. W jej skład może wchodzić do 11 członków reprezentujących kluby i koła poselskie, które mają swój udział w Konwencie Seniorów. Liczebność tych reprezentantów jest odpowiednikiem wielkości klubu lub koła poselskiego.

Każdy wezwany przed komisję śledczą ma obowiązek stawienia się, złożenia zeznań, wyjaśnień związanych z tajemnicą państwa, ewentualnie zawodową. Komisja śledcza może zwracać się do Prokuratora Generalnego o wykonanie pewnych czynności związanych z prowadzeniem dochodzenia. Komisja jest zobowiązana do przedstawienia Sejmowi sprawozdania ze swojej działalności. Może także zwracać się do Sejmu z wnioskiem o pociągnięcie do odpowiedzialności cywilnej określonych osób. Nie może kierować tego wniosku tylko w sprawie prezydenta i Szefa Rządu.

Przedmiotem działania komisji nie może być ocena zgodności z prawem orzeczeń sądowych. Na zewnątrz komisję reprezentuje oraz działa w jej imieniu przewodniczący komisji lub z jego upoważnienia zastępca przewodniczącego.

Wszystkie komisje parlamentarne mogą składać się wyłącznie z posłów. Skład osobowy jest wybierany przez Sejm na wniosek Prezydium po opinii Konwentu Seniorów. W praktyce skład osobowy komisji odzwierciedla układ partyjny na forum Izby.

Istnieje też zasada, że każdy poseł powinien by członkiem chociaż jednej komisji. Ponadto poseł, który jest jednocześnie członkiem Rządu, nie może zasiadać w komisji, której zadaniem jest kontrola administracji rządowych.

Pracami wszystkich komisji kieruje Prezydium, które składa się z przewodniczącego i wiceprzewodniczących.

Komisje mogą powoływać podkomisje, przy czym na powołanie komisji stałej musi być zgoda Prezydium Sejmu.

Uchwały w komisjach podejmuje się większością względną. Każdy przegłosowany członek komisji ma prawo do tzw. wniosków mniejszościowych.

Istnieje też możliwość zwoływania posiedzeń wspólnych komisji Sejmu i Senatu. Na posiedzenia komisji mogą być zapraszani przedstawiciele Rządu i Najwyższej Izby Kontroli. Na posiedzenie komisji mogą przybyć także posłowie, którzy nie są członkami komisji, ale nie mogą wówczas brać udziału w głosowaniu.

Kadencja

Oba organy parlamentu są organami kadencyjnymi. Kadencja parlamentu wynosi 4 lata. Kadencja Senatu jest związana z kadencją Sejmu.

Rozpoczęcie kadencji to pierwsze posiedzenie nowo wybranego parlamentu. Nie ma okresu między kadencyjnego. parlament w Polsce działa w tzw. trybie permanencji, czyli cały czas. Określane są tylko przerwy w obradach.

19.11.2009

Porządek dzienny obrad jest ustalany przez Marszałka. Wszelkie zmiany mogą zgłaszać kluby w formie pisemnej. Sejm i Senat mogą się zwoływać w dowolnym czasie trwania kadencji, bo są odbywane w trybie permanentnym, a nie sesyjnym.

Pierwsze posiedzenie nowo wybranego parlamentu zwołuje prezydent RP i musi się ono odbyć w ciągu 30 dni od daty ogłoszenia wyników wyborów (okres 30 dni jest przeznaczony na ostateczne ustalenie wyników wyborów, a także na polityczne uformowanie się składu sił w nowym parlamencie; w tym czasie powinna się zawiązać koalicja większości, by Sejm był politycznie gotowy do wyłonienia swych organów wewnętrznych oraz do udzielenia poparcia nowemu gabinetowi). Przy posiedzeniu tym prezydent powołuje także Marszałka Seniora (najstarszy poseł na Sejm i najstarszy Senator). Wszyscy posłowie muszą złożyć przysięgę. Na pierwszym posiedzeniu składana jest także dymisja Rady Ministrów. Także dokonuje się wyboru Marszałka Sejmu i Senatu, wicemarszałków i sekretarzy.

Kolejne posiedzenia powoływane są przez Marszałka. Daty ustalane są przez Prezydium Sejmu. Trwają przez kilka dni, do momentu aż wyczerpie się wszystkie punkty.

Wszystkie posiedzenia plenarne są jawne i tylko w bardzo wyjątkowych sprawach można podjąć decyzję o utajnieniu obrad. Głosowania odbywają się przez podniesienie ręki i przy użyciu kart magnetycznych (przy zwykłej większości głosów). Wszystkie głosowania również są jawne.

W 2 przypadkach przeliczanie przez sekretarzy jest obligatoryjne:

- przy zmianie Konstytucji

- przy zmianach personalnych.

Przy głosowaniu w Sejmie występuje również reasumpcja (ponowne rozpatrzenie sprawy połączone z równoczesnym uchyleniem skutków poprzedniego rozstrzygnięcia), gdy są uzasadnione wątpliwości co do głosowania. W Senacie na bieżąco można zgłaszać reasumpcję. Większość decyzji zapada zwykłą większością przy udziale co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.

Sytuacje, gdy jest wymagana większość bezwzględna:

• przegłosowanie poprawek senackich

• decyzje personalne

Regulamin przewiduje również większość kwalifikowaną:

• przy przełamywaniu weta prezydenta

• przy samoskracaniu kadencji Sejmu

• przy ustawie o zmianie konstytucji

Regulamin Parlamentu i Konstytucja przewidują wspólne posiedzenia obu izb parlamentarnych. Wówczas funkcjonuje jako Zgromadzenie Narodowe.

Zgromadzenie Narodowe działa pod przewodnictwem Marszałka Sejmu. Może być powoływane w kilku przypadkach:

• podejmowanie uchwały w sprawie postawienia prezydenta przed Trybunałem Stanu (większość kwalifikowana 2/3 głosów ustawowe liczby parlamentarzystów -> przynajmniej 140)

• konieczność uchwalenia trwałej przeszkody w zdolności prezydenta do sprawowania władzy ze względu na stan zdrowia (większość kwalifikowana 2/3 głosów ustawowej liczby parlamentarzystów) (Zgromadzenie Narodowe ma tylko podjąć uchwałę, a nie oceniać)

• odbieranie przysięgi prezydenckiej zwoływane przez Marszałka Sejmu do 7 dni po ogłoszeniu wyników wyborów

Funkcje parlamentu:

3 podstawowe:

1. kreacyjna (nominacyjna)

2. kontrolna

3. ustawodawcza

Funkcja ustawodawcza polega na wydawaniu aktów prawa powszechnie obowiązującego. Akty te i reguły nie posiadają określonego zakresu przedmiotowego. Mają bardzo wysoką moc prawną. Tworzone są w specjalnym trybie ustawodawczym (legislacyjnym).

Zgodnie z Konstytucją obejmuje:

• uchwalanie ustaw

• uchwalanie ustaw zmieniających Konstytucję

Ustawy o zmianie Konstytucji mogą stanowić

• nową Konstytucję

• ustawy nowelizujące obecną Konstytucję

Te ustawy posiadają najwyższą moc prawną.

Ustawy zwykłe stoją szczebel niżej od Konstytucji i ustaw konstytucyjnych. Ustawy te stoją na równi z podpisywanymi umowami międzynarodowymi przez RP.

Wyjątki:

• gdy umowa międzynarodowa jest niezgodna z ustawą zwykłą, to ma ona pierwszeństwo

• takie umowy z organizacjami międzynarodowymi podpisywane przez RP, które w swej treści przewidują pierwszeństwo przed ustawą zwykłą

• takie umowy ratyfikowane przez RP, które wymagały wcześniejszej zgody parlamentarnej na podpisanie

• umowy dotyczące pokoju, sojuszy, układów politycznych lub wojskowych, członkostwa Polski w organizacjach narodowych, wolności praw obywatelskich i znacznego obciążenie państwa finansami <?>

Wtedy te umowy mają wyższą moc niż ustawodawstwo zwykłe.

Proces legislacyjny zaczyna się od tzw. inicjatywy ustawodawczej. W Polsce przysługuje ona posłom. Podmioty:

• Sejm: komisje sejmowe (grupy co najmniej 15 posłów)

• Senat - mogą to być grupy 10 senatorów lub komisja senacka

• Prezydent

• Rada Ministrów

• 100 tysięcy obywateli - inicjatywa ludowa (w jej ramach nie ma mowy o złożenie jej w sprawie zmiany Konstytucji)

Najczęściej korzystają posłowie i Rada Ministrów. Musi być opatrzona w uzasadnienie. Określenie potrzeby i celu wydania ustawy, jej skutki społeczne, gospodarcze i prawne. Muszą być wymienione źródła finansowania tej ustawy.

Wstępną kontrolę przeprowadza Marszałek Sejmu. Może się on tu zwrócić do sejmowej komisji ustawodawczej.

Rozpatrywanie projektu odbywa się w trzech czytaniach:

• na posiedzeniu komisji sejmowej (gdy dotyczy ważnej sprawy, Marszałek może skierować na posiedzenie parlamentarne); pierwsze czytanie obejmuje uzasadnienie projektów przez wnioskodawcę; pytanie do wnioskodawcy i debata (jeśli w komisji, to także zasugerowanie poprawek) [jeżeli na plenum (ogół członków partii, stowarzyszenia etc.) jest skierowanie do komisji merytorycznej, wówczas sprawozdania z posiedzenia; w sprawozdaniu komisyjnym pojawiają się wnioski mniejszości - mają znaczenie w czasie debaty plenarnej; szczególna rola przypada komisjom ustawodawczym - na nich spoczywają prace merytoryczne; może wyznaczać kolejne komisje merytoryczne, które pracują nad częściami ustaw]; po przyjęciu sprawozdania następuje -> drugie czytanie

• drugie czytanie na posiedzeniu plenarnym składa się z:

• przedstawienia sprawozdania z prac komisji

• debaty

• przedstawienia wniosków i poprawek przez posłów

• wprowadzenie poprawek przez Radę Ministrów

• tzw. autopoprawki (przez samego wnioskodawcę, który może ją nawet wycofać)

Można zdecydować o kolejnym skierowaniu jej do komisji (gdy ma duży ciężar gatunkowy)

• trzecie czytanie - jeśli nie było kolejnych skierowań do komisji; najpierw głosowanie za odrzuceniem w całości, później poprawek w kolejności znaczenia, na końcu całego projektu ze zmianami (gdy skierowane do komisji, podobnie jak w 2. czytaniu); kończy się głosowaniem

Regulamin parlamentarny przewiduje skrócony proces ustawodawczy. Może się odbywać w sprawie przepisów pilnych, wielkiej wagi; dopuszczenie nadania pilnego charakteru projektom ustaw wniesionym przez Radę Ministrów; szczególne przypadki uznane przez Sejm; Izba musi przystąpić od razu do pierwszego czytania po otrzymaniu od posłów; nie ma 7 dni na przesłanie z Izby do Marszałków <?>; to samo dotyczy trzeciego czytania: w zwykłym trybie Marszałek przekazuje do rozpatrzenia

Senat

Komisja ma 2 tygodnia na propozycje zmian

- najpierw debata, później głosowanie;

Senat ma co najmniej 3 możliwości:

- przyjęcie bez poprawek

- odrzucenie w całości

- wprowadzenie poprawki do ustawy na co ma 30 dni

Poprawki rozpatrywane są przez komisje merytoryczne; komisja przedstawia sprawozdanie; następuje głosowanie; Sejm może odrzucić poprawki Senatu tylko większością bezwzględną w obecności przynajmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Po zakończeniu pracy w Senacie i Sejmie Marszałek przekazuje prezydentowi ustawę w celu promulgacji (podpisania umowy); prezydent ma na to 21 dni; jeśli podpisze ma obowiązek ogłoszenia jej w Dzienniku Ustaw, wydawanej przez Prezesa Rady Ministrów; w Polsce od chwili podpisania jest zazwyczaj 14 dni do wejścia jej w życie (vacatio levis)

Przed podpisaniem ustawy prezydentowi przysługuje:

• wystąpienie do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie zgodności z Konstytucją

• założenie weta na ustawę w czasie 21 dni (wniosek do Sejmu o ponowne rozpatrzenie w Sejmie)

Wykorzystanie jednego automatycznie wyklucza drugie. Jeśli prezydent skieruje wniosek do Trybunału, gdzie zostanie zgłoszona zgodność, prezydent ma obowiązek podpisania ustawy. Trybunał może uznać część uchwały za niezgodną. Prezydent może podpisać w wyłączeniem części niezgodnych bądź zgłosić wniosek do Sejmu o usunięcie tych elementów z ustawy.

W przypadku weta:

• może być z różnych stron

• bez żadnego wyjaśnienie

Sejm kieruje mimo wszystko ustawę zawetowaną do komisji, a głosowanie nad przełamaniem weta musi odbyć się przez głosowanie kwalifikowane 3/5 głosów w obecności przynajmniej połowy całkowitej liczby członków. Po przełamaniu weta prezydent ma obowiązek podpisania ustawy w ciągu 7 dni. Senat nie ma prawa decydować o wyniku głosowania i wnoszenia poprawek

Procedury uchwalania ustawy w szczególnych trybach:

1. procedura uchwalania ustawy konstytucyjnej

2. uchwalenie ustawy wyrażającej zgodę na ratyfikowanie ustawy międzynarodowej

3. pilna procedura ustawodawcza

4. procedura uchwalenia ustawy budżetowej i prowizorium budżetu

5. procedura uchwalenia kodeksu (akt prawny regulujący daną gałąź w całości - duża płaszczyzna)

6. procedura uchwalania ustawy wykonująca prawo Unii Europejskiej

26.11.2009

Funkcja kreacyjna - polega na obsadzaniu ważnych stanowisk w państwie

1. wybieranie Rady Ministrów, udzielanie wotum nieufności

2. wybieranie członków Trybunału Konstytucyjnego na 9 lat

3. wybieranie członków Trybunału Stanu na okres swojej kadencji, z wyjątkiem przewodniczącego

4. wybieranie Prezesa Najwyższej Izby Kontroli na okres 6 lat, za zgodą Senatu

5. wybieranie Rzecznika praw obywatelskich na okres 5 lat, za zgodą Senatu

6. wybieranie Rzecznika Praw Dziecka na okres 5 lat, za zgodą Senatu

7. wybieranie Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej na okres 5 lat, za zgodą Senatu

8. wybieranie członków Kolegium IPN-u na okres 7 lat

9. wybieranie Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych (GIODO) na okres 4 lat, za zgodą Senatu

10. wybieranie Prezesa NBP na okres 6 lat

11. wybieranie dwóch członków KRRiTV na okres 6 lat

12. wybieranie członków Krajowej Rasy Sądowniczej (4 członków powołuje Sejm, 3 Senat) na okres kadencji

Wszystkie wnioski w Parlamencie składa Marszałek Izby lub grupa co najmniej 35 posłów z wyjątkiem Prezesa IPN-u i Kolegium IPN-u oraz członków Trybunału Konstytucyjnego - zgłasza Prezydium Sejmu lub grupa co najmniej 50 posłów. Rzecznika Praw Dziecka zgłasza Marszalek Sejmu lub grupa 35 posłów lub Marszałek Senatu i grupa co najmniej 15 senatorów.

Wszystkie wnioski i wybór następuje bezwzględną większością głosów, Prezesa IPN-u - większością kwalifikowaną 3/5 głosów. Wszystkie nominacje są publikowane w „Monitorze Polskim”. Bardzo często w praktyce wnioski personalne są badane przez powołane w tym celu komisje.

Funkcja kontrolna - polega na porównywaniu stanu faktycznego ze stanem zamierzonym (postulowanym). Porównanie tych 2 stanów oraz podjęcie decyzji, które wynikają z oceny

Zgodnie z polską Konstytucją Sejm kontroluje działalność Rady Ministrów, Najwyższej izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywateli, Radę Polityki Pieniężnej.

Kontrola każdego z organów jest różna (Rada Ministrów - kontrola ciągła)

Sejm swoje funkcje kontrolne realizuje na posiedzeniach plenarnych, ale także na posiedzeniach sejmowych komisji bądź przez poszczególnych posłów.

Każdemu posłowi przysługuje prawo do zgłaszania:

1. interpretacji i zapytania poselskiego

2. zgłaszania pytań w sprawach bieżących

3. korzystania z prawa do informacji i interwencji

4. korzystania z prawa zgłaszania wniosków i uwag na posiedzeniu Sejmu i jego komisji

Istotą interpretacji jest zapytanie przez posła o sprawy o zasadniczym charakterze. Interpretacja kierowana do Prezesa lub członków Rady Ministrów. Adresat jest zobowiązany do odpowiedzi w ciągu 21 dni. Interpretacja posiada formę pisemną. Wstępna kontrola należy do Prezydium Sejmu, która może nie przyjąć jej. Tekst jest zawsze prawny. Skierowanie jej do członków Rady Ministrów wymaga odpowiedzi, natomiast Prezes Rady Ministrów może przekazać ją do innych Ministrów i zlecić odpowiedź członkowi. Odpowiedź zawsze ma charakter jawny. Są umieszczane w porządku obrad.

Zapytania poselskie są niższe rangą od interpretacji. Treść mniej rozwinięta, nie mają zasadniczego charakteru. Są formułowane pisemnie, kontrolowane przez Prezydium Sejmu. Kierowane do członków Rady Ministrów (ona sama decyduje kto odpowie na nie). Marszałek Sejmu informuje o treści zapytania na najbliższym posiedzeniu Sejmu. Odpowiedź musi być złożona w ciągu 21 dni. Można sprawę kierować do Marszałków jeśli odpowiedź jest niezadowalająca.

Immunitet poselski

Członków parlamentów chroni immunitet formalny i materialny.

Immunitet materialny sprowadza się do niemożności pociągnięcia do odpowiedzialności posła lub senatora za działalność wchodzącą w zakres sprawowania mandatu (składanie wniosków, opinii itp.).

Immunitet formalny - zakaz pociągnięcia do odpowiedzialności karnej senatora lub posła bez zgody Sejmu lub Senatu. Zgoda musi być wyrażona większością bezwzględną głosów. Również taki warunek w przypadku aresztowania lub zatrzymania posła lub senatora.

Status prawny posłów i senatorów - sprawują mandat wolny (przeciwieństwem jest mandat związany, imperatywny - Niemcy).

Kontrola prawna mandatu wolnego zakłada, że posłowie reprezentują suwerena a nie tylko wyborców z danego regionu. Charakteryzuje się brakiem pewnego związania posła instrukcjami ze strony wyborców (dezyderaty - rodzaj aktu prawnego zawierający oficjalne wystosowane postulaty lub życzenia kierowane przez jedną instytucję do drugiej; w Sejmie są tworzone przez komisje sejmowe) niemożnością odwołania posła lub senatora w trakcie kadencji.

Przypadki wygaśnięcia mandatu:

• utrata praw wybieralności

• orzeczenie prawomocne Trybunału Stanu

• zrzeczenie się mandatu

• śmierć posła lub senatora

• powołanie w trakcie kadencji na stanowisko lub powierzenie funkcji, której nie można łączyć z mandatem

• zajmowanie stanowiska lub pełnienia funkcji już w trakcie wyborów i nie zrezygnowanie z tego w ciągu 14 dni od ogłoszenia wyników wyborów

• zgłoszenie oświadczenia lustracyjnego niezgodnego z prawdą.

Równoczesnym zrzeczeniem się mandatu jest niezłożenie… <?>

Nie wolno łączyć mandatu posła i senatora.

Zasada niepołączalności stanowisk (inaczej inkompatybilitas) - nie można być np. posłem i Prezesem NBP, NIK-u, Rzecznikiem Praw Dziecka, Człowiek Rady Polityki Pieniężnej, członkiem KRRiTV, nie można łączyć funkcji ambasadora z zatrudnieniem w kancelarii Sejmu, Senatu, Prezydenta RP oraz zatrudnieniem w administracji rządowej (nie oznacza braku połączenia z Radą Ministrów). Z tej zasady wynika także ograniczenie prowadzenia działalności gospodarczej związanej z korzyściami dla Skarbu Państwa, samorządu terytorialnego, a także zakaz nabywania majątku od Skarbu Państwa i samorządu terytorialnego.

Rada Ministrów

Rada Ministrów (Rząd) należy do tzw. administracji rządowej, z kolei cała administracja rządowa to Ministrowie Rady Ministrów, kierownicy urzędów centralnych i na terenie organizacji rządowej wojewodowie.

Struktura:

1. administracja rządowa

1. centralna

1. Prezes Rady Ministrów

2. Rada Ministrów

3. ministrowie

4. centralne organy administracji rządowej

2. terenowa

1. wojewoda - organizacja zespolona - z jednej strony rządowa, z drugiej samorządowa)

2. kierownicy

3. Prezydent RP

2. administracja samorządowa na 3 szczeblach (jednostkach samorządu):

1. gminny (miejski)

2. powiatowy

3. wojewódzki

do organów samorządu terytorialnego należą:

• organy stanowiące

• sejmik województwa

• rada powiatu

• rada gminy

• organy wykonawcze

• marszałek i zarząd województwa

• starosta i zarząd powiatu

• wójt (lub burmistrz lub prezydent)

Organami nadzorczymi organizacji rządowej są:

- w kwestiach finansowych Regionalne Izby Obrachunkowe

- Prezes Rady Ministrów.

3.12.2009

Władza wykonawcza

Rada Ministrów (najwęższe pojęcie Rządu) należy do tzw. administracji rządowej. Jest podstawowym członem władzy wykonawczej. Według Konstytucji jest naczelnym organem państwa, jest kolegialnym elementem egzekutywy.

3 konteksty Rządu:

1. cały mechanizm sprawowania władzy - forma rządu

2. cały system organizacyjny podporządkowany Radzie Ministrów

3. najwęższy: wyodrębniony organ władzy wykonawczej określany jako Rada Ministrów, czasem określany Gabinetem (w tym kontekście można znaleźć państwa, gdzie Gabinet nie jest utożsamiany z Radą Ministrów).

Skład polskiej Rady Ministrów:

2 rodzaje członków Rady:

• obligatoryjni

• fakultatywni

Do obligatoryjnych członków Rady Ministrów zalicza się:

• Premiera

• ministrów resortowych, kierujących określonymi działami administracji rządowej

Fakultatywni członkowie Rady Ministrów to:

• wiceprezesi

• ministrowie bez teki wykonujący zadania wyznaczone przez premiera

• przewodniczący określonych w ustawie komitetów

Konstytucja zawiera wymóg powołania Premiera i Ministrów oraz fakultatywnie dopuszcza możliwość powołania zastępców premiera i przewodniczących komitetów. O poszerzeniu składu Rady Ministrów decyduje sam Premier i Sejm. Jeśli Sejm wyda stosowną uchwałę, by włączyć przewodniczącego komitetu w skład Rady Ministrów, Premier jest zobowiązany do zgłoszenia tego faktu głowie państwa. Konstytucja nie dopuszcza możliwości wprowadzenia do Rady Ministrów sekretarzy stanu (tzw. obsługa administracji rządowej). Konstytucja nie określa liczbowego składu Rady Ministrów. Konstytucja ma pewien wpływ na powoływanie ministrów, ponieważ wymienia imiennie, które muszą zostać powołane:

• Minister Obrony Narodowej

• Minister Spraw Zagranicznych

• Minister Sprawiedliwości.

Kształtowanie składu Rady Ministrów jest w Polsce bardzo elastyczne. Jest uzależnione od Premiera, a ponadto dopuszczana jest możliwość łączenia funkcji wiceprezesa i prezesa Rady Ministrów oraz funkcję ministra. Konstytucja nie mówi także ile ma być wiceprezesów. Najliczniejszą kategorię w Rządzie stanowią ministrowie.

Zadania i obowiązki ministrów określane są przez ustawę, która zawiera także dokładny katalog każdego Ministerstwa. Zakres kompetencji ministra bez teki określany jest w zarządzeniu Prezesa Rady Ministrów.

Od II Rzeczpospolitej do dzisiaj wszystkie zmiany dokonywane na polu 19 ministerstw.

Wszyscy ministrowie resortowi są równorzędni. Na czele jest pozycja Prezesa Rady Ministrów (na mocy Konstytucji z 1997 roku jego pozycja została zwiększona). Prezes Rady Ministrów jest traktowany jako samodzielny organ. Mogą być wydawane decyzje czy rozporządzenia indywidualne lub kolegialne.

Powoływanie Rady Ministrów

Rząd nie jest organem kadencyjnym. Powołuje się w momencie przyjęcia przez prezydenta RP dymisji działającego rządu (dymisję składa premier, ale jest to równoznaczne z ustąpieniem całej Rady Ministrów). Po złożeniu dymisji prezydent prosi premiera o pełnienie funkcji do czasu powołania nowego rządu.

Konstytucja przewiduje 3 tryby powołania rządu:

• etap prezydencki + sejmowy - prezydent desygnuje (powierza misję utworzenia Rady Ministrów) premiera. Prezydent przy desygnacji musi uwzględnić wyniki wyborów do Sejmu. Po desygnowaniu kandydat na premiera w ciągu 14 dni musi złożyć na ręce prezydenta przysięgę wraz z członkami nowo utworzonego gabinetu. W ciągu kolejnych 14 dni zaprzysiężony premier udaje się do Sejmu i przedstawia swój program rządowy (wygłoszenie expose). Rozpoczyna się debata parlamentarna (pytania ze strony posłów, na które odpowiedzieć może tylko premier), po czym marszałek ogłasza glosowanie nad wotum zaufania (bezwzględna większość głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów)

• I procedura rezerwowa powołania Rady Ministrów - prawo wyboru premiera i desygnowania kandydata przechodzi na Sejm, który ma 2 tygodnie na wybór premiera. Kandydatów mogą zgłaszać grupy co najmniej 46 posłów. Terminy zgłaszania kandydatów ogłasza Marszałek Sejmu po opinii Konwentu Seniorów. Wybór premiera również następuje bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów (w głosowaniu imiennym) (desygnowanie premiera i udzielenie mu wotum zaufania w jednym glosowaniu). Premier konstruuje Radę Ministrów, przygotowuje program rządowy, przedstawia ją Sejmowi. Następuje głosowanie bezwzględną większością głosów. Na końcu zaprzysiężenie w obecności prezydenta i sporządza się akt powołania

• III procedura (II procedura rezerwowa) - prezydent powołuje premiera i na jego wniosek pozostałych członków Rady Ministrów. Odbiera się od nich przysięgę. Sejm w ciągu 14 dni wyraża wotum zaufania większością <?> głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów

Po fiasku 3. procedury prezydent jest zmuszony skrócenia kadencji Sejmu i Senatu i ogłosić nowe wybory parlamentarne. Skrócenie kadencji oznacza, że może rząd dalej działać, sprawować funkcje. Przy rozwiązaniu takiej możliwości nie ma.

Konstytucja przewiduje również 4 sytuacje dymisji rządu:

• pierwsze posiedzenie nowo wybranego Sejmu

• gdy dojdzie do nie udzielenia wotum zaufania wobec Rady Ministrów

• kiedy Sejm wyraził wotum nieufności wobec Rady Ministrów (ma charakter konstruktywny - od razu w tym samym głosowaniu mianowanie nowego premiera)

• sam premier składa rezygnację z pełnienia funkcji.

W momencie gdy premier składa wniosek na ręce prezydenta o zwolnienie go ze stanowiska wraz z pozostałymi członkami Rady Ministrów, dymisja następuje wtedy, gdy prezydent przychyli się do tego wniosku.

W trzech pierwszych sytuacjach prezydent jest obligatoryjnie zobowiązany do przyjęcia rezygnacji.

Odpowiedzialność Rady Ministrów

Rada Ministrów ponosi odpowiedzialność przed Parlamentem. Odpowiedzialność polityczna może przybierać formę solidarną lub indywidualną. Odpowiedzialność solidarna (kolegialna) odnosi się do wszystkich działań całej Rady Ministrów, podejmowanych na posiedzeniach rządu, ale także poprzez organy wewnętrzne (np. komitety). Odpowiedzialność ta dotyczy aktów prawnych, deklaracji politycznych czy konkretnych działań w wewnętrznej polityce międzynarodowej. Odpowiedzialność konstytucyjna jest odpowiedzialnością karną, w przeciwieństwie do politycznej. Odpowiedzialność polityczna jest negatywną oceną subiektywnie wyrażoną przez izbę poselską. Odpowiedzialność konstytucyjna ma charakter prawno-karny i jest to naruszenie przepisów konstytucyjnych lub ustaw oraz popełnienie przestępstwa w związku z zajmowanym stanowiskiem. Wstępny wniosek przy odpowiedzialności konstytucyjnej Marszałek Sejmu kieruje do Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej. Komisja bada zasadność zarzutów, kieruje wniosek do Sejmu (jeśli są zasadne), dołącza uzasadnienie. Sejm podejmuje uchwałę do powołania tego członka do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu. Musi ten wiosek zostać przegłosowany większością kwalifikowaną 3/5 ustawowej liczby posłów.

Premierzy Rady Ministrów w Polsce:

Tadeusz Mazowiecki

Jan Krzysztof Bielecki

Jan Ferdynand Olszewski

Waldemar Pawlak

Hanna Suchocka

Waldemar Pawlak

Józef Oleksy

Włodzimierz Cimoszewicz

Jerzy Buzek

Leszek Miller

Marek Belka

Kazimierz Marcinkiewicz

Jarosław Kaczyński

Donald Tusk

17.12.2009

Prezydent RP

Urząd formalnie został przywrócony 7. kwietnia 1989 roku - nowela kwietniowa. Zamierzenia w czasie obrad Okrągłego Stołu.

W III RP po raz pierwszy wybrano prezydenta w lipcu 1989. Był wybrany przez Zgromadzenie Narodowe. Pierwszym prezydentem był Jaruzelski. Rok później (wrzesień 1990) nowa ordynacja - powszechne i bezpośrednie wybory na prezydenta (listopad, 2.12.1990 II tura) - wygrał Lech Wałęsa.

Uprawnienia zostają zawarte w „Małej Konstytucji”. Prezydentowi przydziela bardzo dużo uprawnień, kompetencji. W 1997 roku wzmocniono pozycję szefa rządu, zmniejszone zostają kompetencje prezydenta. Ogólna pozycja ustrojowa zapisana w art. 126 Konstytucji (uprawnienie ustrojowe, a nie wszystkie kompetencje):

„1. Prezydent Rzeczypospolitej jest najwyższym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej i gwarantem ciągłości władzy państwowej. 2. Prezydent Rzeczypospolitej czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium. 3. Prezydent Rzeczypospolitej wykonuje swoje zadania w zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach.”

Zgodnie z tym artykułem funkcje prezydenta można podzielić na 2 grupy:

1. głowa państwa - najważniejszy przedstawiciel, ciągłość władzy

2. strażnik przestrzegania Konstytucji - gwarant suwerenności i bezpieczeństwa (organ egzekutywy)

Jako najważniejszy przedstawiciel RP prezydent ma prawo do reprezentowania państwa w stosunkach międzynarodowych i wewnętrznych (reprezentant) -> symbol państwa, uosobienie godności i majestatu państwa; funkcję wypełnia ciągle, przez całą kadencję.

Jako gwarant ciągłości władzy - rola arbitrażu politycznego; ma pilnować przestrzegania umów międzynarodowych, zapewnić funkcjonowanie państwa w systemie szczególnego zagrożenia. Jako arbiter polityczny ma przede wszystkim dbać o zachowanie ładu, ma czuwać nad harmonijnym funkcjonowaniem władz, na zapewniać ciągłość funkcjonowania władz państwa (szczególnie w sytuacji konfliktów), ma stać na straży nadrzędnych wartości, które stają na czele państwa.

Prezydent ma stać ponad podziałami. Ma korzystać ze swoim uprawnień na co dzień, gwarantując szczególne miejsce przepisów konstytucyjnych (np. środki wykorzystywane w tworzeniu prawa - np. weto)

Zasady i tryb wyboru prezydenta - w 2000 znowelizowano ordynację wyborczą, która do tej pory jest aktualna i wg niej wybiera się prezydenta RP. Prezydent wybierany jest przez naród, wybory są bezpośrednie, równe, tajne i większościowe. Czynne prawo wyborcze przysługuje wszystkim obywatelom, którzy ukończyli 18 rok życia, nie zostali ubezwłasnowolnieni i pozbawieni praw wyborczych. Wybierany jest na pięcioletnią kadencję i może być ponownie wybrany tylko raz (bardzo powszechny system w Europie; we Włoszech wybierany na 7 lat). Bierne prawo wyborcze - prawne warunki wybieralności:

• kandydat musi mieć ukończony 35 rok życia

• kandydat musi korzystać z pełni praw wyborczych do Sejmu

• kandydat nie może być skazany prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu oraz nie może być osobą złożoną z urzędu przez Trybunał Stanu

• nie może zostać kandydatem osoba, która urzędowała już jako prezydent przez 2 kadencje

Wybory na urząd prezydenta zarządza Marszałek Sejmu na dzień między 100 a 75 dniem przed końcem kadencji (musi być czas na uprawomocnienie wyniku i zaprzysiężenie nowego prezydenta przed końcem kadencji jego poprzednika).

Wybory zawsze odbywają się w piątym roku urzędowania. Zarządza się wybory w drodze postanowienia, w którym opisany jest cały kalendarz wyborczy.

Zgłaszanie kandydatów jest procedurą wieloetapową:

1. 1 etap:

1. ukonstytuowanie Komitetu Wyborczego (min. 15 osób)

2. Komitet musi zebrać 1000 podpisów obywateli popierających daną kandydaturę

3. zgłasza się kandydaturę do aktu rejestracyjnego

4. kandydat składa oświadczenie lustracyjne i zgodę w akcie rejestracyjnym

5. Sąd przeprowadza postępowanie lustracyjne, w którym stwierdza zgodność z oświadczeniem

2. 2 etap:

1. zebranie i przedłożenie przed Komitetem Wyborczym podpisów 100 000 obywateli posiadających czynne prawo wyborcze

2. złożenie listy poparcia przed Państwową Komisją Wyborczą - prawne zarejestrowanie

Wybór prezydenta dokonywany jest metodą większościową:

1. I tura - większość bezwzględna

2. II tura - przechodzi dwóch kandydatów, którzy mieli najwięcej poparcie; po 14 dniach - większość względna

O ważności wyborów decyduje Sąd Najwyższy w składzie Izby Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych.

Mandat prezydenta rozpoczyna się z chwilą objęcia urzędu po złożeniu przysięgi przed Zgromadzeniem Narodowym. Przysięga zawsze jest składana w ostatnim dniu urzędowania poprzedniego prezydenta (przyspieszony w wypadku przedterminowych wyborów).

Cały tekst przysięgi znajduje się w art. 130 Konstytucji RP:

„Prezydent Rzeczypospolitej obejmuje urząd po złożeniu wobec Zgromadzenia Narodowego następującej przysięgi: `Obejmując urząd Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, uroczyście przysięgam, że dochowam wierności postanowieniom Konstytucji, będę strzegł niezłomnie godności Narodu, niepodległości i bezpieczeństwa Państwa, a dobro Ojczyzny oraz pomyślnośc obywateli będą dla mnie zawsze najwyższym nakazem'. Przysięga może być złożona z dodaniem zdania `Tak mi dopomóż Bóg'.”

Warunek konieczny objęcia urzędu.

Wygaśnięcie mandatu:

• upływ kadencji

• sytuacje wyjątkowe:

• śmierć

• zrzeczenie się urzędu

• stwierdzenie nieważności wyboru prezydenta

• uznanie przez Zgromadzenie Narodowe trwałej niezdolności do sprawowania funkcji ze względu na zdrowie (głosowanie większością kwalifikowaną 2/3 głosów)

• złożenie z urzędu przez Trybunał Stanu

Prezydenta zastępuje Marszałek Sejmu lub Marszałek Senatu (na wypadek wakatu i choroby). Nie przejmuje on wszystkich funkcji. Ma tylko koordynować państwo do następnych wyborów.

Prezydent nie może sprawować żadnych innych funkcji. Prezydentowi w wykonywaniu swojej funkcji pomaga Kancelaria Prezydenta (organ pomocniczy, prezydent nadaje statut, powołuje i odwołuje jej szefa, charakter urzędu administracyjnego - techniczna obsługa prezydenta i pomoc w sprawowaniu funkcji).

Kompetencje prezydenta:

1. uprawnienia w stosunku do Parlamentu

1. zarządzanie wyborów do Parlamentu

2. zwoływanie pierwszego posiedzenia

3. skracanie kadencji Sejmu

4. uprawnienia związane z promulgacją (zatwierdzenie lub kwestionowanie aktów prawnych (ustaw))

5. ogłaszanie ustaw w Dzienniku Ustaw

6. występowanie w formie orędzia (orędzie nie podlega debacie)

2. uprawnienia w stosunku do Rządu

1. desygnowanie kandydata na Prezesa Rady Ministrów

2. powoływanie Rady Ministrów (odebranie przysięgi, zaakceptowanie listy stanowisk)

3. ma wpływ na obsadę personalną rządu

4. może dokonywać zmian w składzie rządu na wniosek premiera

5. przyjęcie dymisji rządu

6. przewodniczenie Radzie Gabinetowej (w innych państwach pod przewodnictwem Premiera; posiedzenia w bardzo istotnych kwestiach zwoływane przez prezydenta, bez możliwości zgłoszenia żadnej ustawy)

3. uprawnienia w stosunku do władzy sądowniczej

1. dysponowanie prawem łaski (swobodne decydowanie za wyjątkiem osób skazanych przez Trybunał Stanu) - tryb ułaskawienia regulowany jest przez Kodeks Postępowania Karnego

2. prezydent nie posiada żadnego wypływu na orzeczenie Sądu, ale posiada uprawnienia związane z organizacją władzy sądowniczej

1. prawo powoływania sędziów i organów władzy sadowniczej

3. powoływanie prezesa i wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego, Pierwszego prezesa Sądu Najwyższego oraz prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego (powołanie ich to nie akt indywidualny; prezydent musi brać pod uwagę kandydatury NSA, Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego - charakter formalny)

4. prawo występowania do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego (dotyczy tylko najważniejszych organów państwa)

5. prawo występowania z wnioskiem do pociągnięcia do odpowiedzialności konstytucyjnej członków rządu

4. uprawnienia w zakresie stosunków międzynarodowych

1. reprezentowanie państwa

2. mianowanie i odwoływanie przedstawicieli RP w innych państwach (ambasadorów)

3. przyjmowanie listów uwierzytelniających

4. przyjmowanie akredytacji wszystkich obcych państw na terenie RP (także decyzja nie jest indywidualna)

5. ratyfikowanie i wypowiadanie umów międzynarodowych, o czym musi powiadomić Sejm i Senat

6. może uczestniczyć w polityce zagranicznej, współtworzyć ją

---