Współczesne Systemy Polityczne

System polityczny zbiór różnych ogniw ,które mają funkcję w przestrzeni społeczno-politycznej które mają wspólnie realizować potrzeby . Ogół instrukcji politycznych i społecznych , mają zagospodarować przestrzeń.

Instytucje:

Władza polityczna

Partie

Grupy interesu

Zawiązki zawodowe

Obywatele ( grupy formalne i nieformalne)

Skupia się na maxymilizacji interesów . Np. system uczelniany : władza uczelni oraz studenci.

Siłą jednostek jest grupa o wspólnych celach, wartościach, hierarchii. Może wybierać przedstawicieli na różnych stopniach wybory samorządowe, parlamentarne, prezydenckie.

Zrzeszamy się by mieć wpływ na zmiany w państwie.

Komisja trójstronna: władza - związki zawodowe

Pracodawcy

Organy te nie mogą bez siebie funkcjonować.

Jeżeli społeczeństwo jest bierne władza może stwierdzić ,że może wszystko robić.

Wszystkie części organizmu społecznego są równie ważne. System musi mieć ułożone relacje, odpowiedzialność.

System polityczny

1 Idee i wartości co jako naród wyznający daną religię , idee.

Idee uniwersalne:

- suwerenności narodu

- pluralizm polityczny ( różnorodność poglądów)

- trójpodział władzy

2 organizacja systemu politycznego

- Decyzje będą zapadać centralnie

- samorządowy ( decyzje przez ludzi na poziomie lokalnym)

System : centralny i samorządowy

Jest system jest przychylnym jednostce ?

3 prawodawstwo

- trzeba brać pod uwagę kwestie kulturowe, religijne, obyczajowe, moralne

Funkcje systemu politycznego :

Regulacyjna - polega na tym ,że uzgadniając relację pomiędzy członkami systemu uporządkowuje system

Mediacyjna - w ramach systemu mamy narzędzia ,które mogą posłużyć w sytuacji awaryjnej czyli w sytuacji konfliktu. ( metafora: mediacje małżeństwa przed rozwodem )

Adaptacyjna - możliwość bezkolizyjnego wejścia w system. ( np. wdrażanie studentów w syst. Uczelni )

Innowacyjna - jeśli syst. Polityczny wymaga otwarcia się na nowe możliwości i działania musi być wstanie to zrobić. Stale zmienia się otoczenie , świat. Gotowość na modyfikację.

Klasyfikacja systemu politycznego :

1 Podział ze względu na reżim polityczny:

- demokratyczne

- niedemokratyczne

Demokratyczne :

- Prezydencki

- pół prezydencki

- parlamentarno- gabinetowy

- parlamentarno - komitetowy

Niedemokratyczne :

- autorytarny

- totalitarny

2 Podział ze względu na organizację państwa :

- monarchia ( klasyczna monarchia w Europie to Watykan )

- republika

3 Podział ze względu na organizację geograficzną, terytorialną państwa:

- unitarne ( jednolite) - wszystkie składowe nie mają różnic formalnoprawnych

- złożone - występują różnice pomiędzy np. stanami kantonami

Kryterium Systemu politycznego

• Konstytucja

• Zasada suwerenności narodu

- naród ma uprawnienie władzy, jest suwerenem. Oznacza niezależność od obcych państw i czynników wewnętrznych, które mogłyby wpływać destruktywnie na władzę państwową ( grupy interesów w państwie i poza nim ) .

Nie ma państwa w pełni suwerennego - element dobrowolnego zrezygnowania z części suwerenności ( Unia Europejska)

(silne państwa mogące zrezygnować z paktów - np. Norwegia, Szwajcaria )

Suwerenność - żaden byt zewnętrzny i wewnętrzny nie jest na tyle silny by dyktować jak głosować. ( nie jest to d końca możliwe)

-dobro wspólne

- możliwość bezpośredniego udziału w (referendum) władzy

- demokracja pośrednia - władza jest przedstawicielem narodu, wyborców.

• System polityczny funkcjonuje na zasadzie przedstawicielstwa

• Zasada państwa prawa
  -system ,który funkcjonuje w różnych aspektach działania państwa na zasadzie prawa obowiązującego

System oparty o funkcjonowanie różnych podmiotów systemu politycznego w oparciu o prawo.

- prawo jest hierarchiczne, wynika z czegoś ( akt najważniejszy i wynikające z niego inne )

- ingerencja w życie społeczne ale w sposób uprawniony, uzasadniony ( np. dobra powszechne)

- prawo musi być stabilne ( prawo nie działa wstecz)

- legalizm - każdy urząd musi mieć uprawnienia

- gwarancja praw i swobód obywatelskich - państwo jako byt współdzielony

• Zasada podziału władzy
  -ustawodawcze
  - wykonawcze ( tendencja wpływu na pozostałe)
  - sądy (przestrzeganie prawa

• Pluralizm polityczny ( organizacje ,związki, grupy nacisku)

Systemy

-prezydialny

- parlamentarny

Republika - rządy ludu, władza pochodzi od suwerena narodu. Powód powstania, koniec XVIII w. sprzeciw zawłaszczania państwa przez monarchię . Zbyt kategoryczne zachowanie monarchy. 90 3

Cechy republiki:

1. Władza pochodzi z powszechnych wyborów swoich przedstawicieli. Każdy ma prawo do kandydatury i wybierania.

2. Występuje kadencyjność rządów. Władza wybierana na określony czas. Konstytucja i ustawy może zawiązać czas do kilku kadencji. ( np. 2)

3. Władza wykonawcza ponosi odpowiedzialność konstytucyjną, formalno-prawną. Polityczną

4. Poszczególne rodzaje władzy są od siebie niezależne. Współdziałają.

5. Wszelkie decyzje podejmowane są w imieniu republiki ( np. Zobowiązanie wynikające z członkowstwa z unią Europejską )

Monarchia

Forma ustroju państwa oparta o władzę sprawowaną przez monarchę dziedzicznego lub elekcyjnego .

Wybory króla ( zawężona liczba wyborców )

- monarchie parlamentarne ( obecnie )

- konstytucyjne

- monarchia absolutna ( np. Watykan - elekcyjna jednoczesnie)

Zasady konstytucyjne państwa

Konstytucja - najwyższy akt prawny stojący u podstaw ustroju politycznego , gospodarczego, kulturalnego w każdym państwie.

Jest ważna bo :

- szczególna treść ( poszczególne części , preambuła )

- konstytucja jest aktem stojącym najwyżej w hierarchii państwa

- generalnie jest trwała ( trwałość )

Uchwalenie konstytucji:

1. Nadawana ( przez zwierzchnią władzę okupacyjną )

2. Obywatelskie - powoływane z woli narodu

Rodzaje konstytucji:

• Niepełna - nie podają wszystkich zasad obow. Instytucje w państwie.

• Pełne - zawierają całość , opis ogólnych zasad na ,których ma się opierać system polityczny.

Podział ze wzgl. Na formę:

- pisane

- niepisane ( ustne)

Funkcje konstytucji :

1. Normatywna - źródło prawa dla innych aktów.

2. Socjalizacyjna - (społeczna) - ma scalać , wychowywać, pokazywać jakimi wartościami kieruje się naród

3. Programowa - zapisy konstytucji muszą ukierunkowywać kolejne działania państwa.

Terytorialność państwa

Unitarne - jednolite. Jeden system polityczno gospodarczy . To samo prawo obejmuje całe państwo. Takie same szczeble władzy i prawodawstwo. Jedno obywatelstwo ( można pochodzić z różnych grup etnicznych )

Złożone - podział polityczny formalno-prawny. Poszczególne części tworzą byt państwowy ( landy, kantory, stany) Można podlegać innemu prawu, obywatelstwu. ( unie personalne, federacje, konfederacje) Uznana jest jedna władza.

Władza

Funkcja kontrolna - parlament czuwa nad przestrzeganiem konstytucyjnych ustaw, uprawnień, pilnuje rząd w interesie całego państwa.

Przykłady kontroli parlamentu, co? Kiedy ?

1. Bardzo daleko idący wpływ na formowanie rządu

2. Posiada funkcje kontrolne w zakresie egzekwowania odpowiedzialności członków rządu ( wotum zaufania, trybunał stanu)

3. Powoływanie komisji śledczych - to sprawa parlamentarna nie karna.

4. Interpelacja zapytań poselskich - każdy poseł ma prawo wnoszenia interpelacji w sprawie bieżącej. W każdym momencie poseł ma prawo wniesienia interpelacji.

5. Udzielanie absolutorium, np. z wykonania budżetu

6. Parlament sprawuje kontrolę za pomocą ratyfikowania międzynarodowych umów.

7. Pełni funkcje kontrolne wobec innych instytucji

Funkcja kreacyjna - kreuje instytucje parlamentarne i rządowe. Np. : Najwyższa Izba Kontroli, NBP, Rzecznicy ( Praw Obywatelskich, Praw Dziecka) , KRRiT. Przedstawicieli do Trybunału Stanu i Konstytucyjnego

Władza wykonawcza

- Czuwa nad tym aby prawo było wykonywane, by polityka danego podmiotu była wykonywana, przede wszystkim na poziomie państwa.

- reprezentuje państwo na zewnątrz i czuwa nad polityką wewnętrzną

Polityka zagraniczna Polityka wewnętrzna

Reprezentuje Czuwa nad wykonaniem

Wewnętrznego prawa

( oświata ,zdrowie )

Modele władzy wykonawczej:

1. Model dualistyczny - kiedy władza wykonawcza dzielona jest między dwa podmioty np. rząd prezydenta ( króla )

2. Model monokratyczny - taki gdzie władza wykonawcza skupiona jest w jednym ręku. Decyzje polityki zagranicznej i wewnętrznej jest skupiona w jednym organie. ( NP. USA- prezydent, Szwajcaria - rząd)

Elementy władzy wykonawczej:

Głowa państwa - generalnie jednoosobowy organ władzy wykonawczej. Istotną cechą głowy państwa jest to ,że może wykonywać funkcje formalne i nieformalne . Może wykazywać albo cechy władzy silniejszej bądź słabszej.

W systemie prezydenckim ( patrz USA) i pół prezydenckim ( Francja) jest silniejsza. Parlamentarno- gabinetowa - ograniczona funkcja ( Polska - reprezentuje i wpływa na politykę) lub całkowicie ( Niemcy - tylko reprezentacyjna).

Co wpływa na pozycję głowy państwa ?

1 wynika ze sposobu jej wyboru - wybory powszechne, bezpośrednie - siła rośnie; zgromadzenie parlamentarne - słabsza siła

2 Zależy od ilości i jakości kompetencji które posiada.

3 Rodzaj odpowiedzialności. Tzn. jeśli w polityce wewnętrznej kompetencje prezydenta są duże to tak samo wielka jest odpowiedzialność.

Rząd - kolegialny organ władzy wykonawczej składający się z premiera ( prezesa rady ministrów) i ministrów.

Prawo powołania rządu przysługuje partii mającej większość w wyborach. Można spotkać sytuację nieformalnych rządów posiadających kompetencje rządu - USA administracja prezydenta spełnia funkcje rządu. Sekretarze pełnią namiastkę funkcji ministrów.

Rodzaje rządu:

1 system rządów kolegialnych - nie ma takiej sytuacji że premier jest ważniejszy od ministrów. Premier jest pierwszym wśród równych.

2 System gabinetowy - premier na czele rządu, kieruje poszczególnymi ministerstwami i ministrami.

3 system kanclerski - kanclerz ponosi odpowiedzialność za działanie rządu. Rząd można odwołać na bazie konstytutywnego wotum nieufności. Kanclerz spełnia funkcję nieograniczonej władzy.

---