Socjologia
Społeczeństwo jako mikro i makro struktura społeczna
Prof. Jan Turowski - Określił, że społeczeństwo jest to historycznie ukształtowana wielkość wielość zbiorowości grup społecznych oraz instytucji wzajemnie od siebie uzależnionych, zintegrowanych przez instytucje nadrzędne np. (naród , państwo) i posiadających określone wspólne warunki bytu i wspólne kompleksy kultury.
Wyznaczniki: wielkość, powiązanie , integracja nadrzędna , wspólne kompleksy kultury.
Ujęcie demograficzne społeczeństwa : zbiór jednostek jako populację . Najistotniejszą cechą jest wielość.
Ujęcie grupowe społeczeństwa: W tym ujęciu podkreślane jest to że pomiędzy jednostkami musza występować jakieś powiązania i zależności. Herbert Spenser - organizm społeczny.
Ujęcie systemowe : zostało opracowane przez Tarkota Parsonsa . Społeczeństwo to powiązany układ pozycji, statusów społecznych i typowych dla tych statusów ról.
Ujęcie strukturalne: Robert Merton . Społ. To sieć relacji międzyludzkich ,najistotniejsze są schematy i formy odnoszenia się ludzi do siebie . W każdym społ. Istnieją schematy powiązań , wartości.Są uniwersalne i obowiązują wszystkich.
Ujęcie interakcjonistyczne: podkreśla ,że społ. To pewien kongromelat ( całość która jest zlepkiem różnych często niepasujących ze sobą elementów ) . Każda jednostka jest obdarzona świadomością .
Ujęcie kuluralistyczne : istotna jest kultura społ. I społ. jest uznawana za matryce pewnych znaczeń , wartości , reguł, podzielanych przez zbiorowość.
Ujęcia zdarzeniowe ( polowe ) : społ. Traktowane jest jako nieustannie zmieniające się pole pełne zdarzeń społecznych. Jednostki tworz. Społ. Są w nieustannej aktywności. Społeczeństwo ciagle się zmienia i staje na nowo, przyjmuje nowe kształty, jest dynamicznym tworem.
Typy społeczeństw:
Społeczeństwo tradycyjne - Oparte jest na rolnictwie i dominuje w nim gospodarka naturalna. Jednostkami produkcyjnymi są samowystarczalne gospodarstwa domowe. Rynek i wymiana towarowa są słabo rozwinięte. Pieniądz ma niewielki wpływ na kształt stosunków społecznych i nie określa miejsca człowieka w tym społeczeństwie. Człowiek jest postrzegany jako cząstka zbiorowości a nie jako autonomiczna jednostka. Komunikacja i przekaz informacji odbywa się głównie drogą ustną. (Umiejętność czytania i pisania posiadali tylko wybrani członkowie społeczeństwa.) Ludność skupiona jest na terenach wiejskich. ( nie było miast wtedy ). Społ wiejska jest zamknięta ,zasiedziała, mało ruchliwa przestrzennie, ale mająca silne poczucie wspólnoty. Podstawowymi częściami składowymi społ. trad. są rodziny i sąsiedztwa. Zachowawczość , orientacja przeszłościowa - wyraża się w poszanowaniu tradycji. Przeszłość i wierność tradycji dostarcza wzory zachowań.
Społeczeństwo przemysłowe - istotą społ. Przem . jest gospodarka rynkowa i masowe wytwarzanie dóbr materialnych. Wytwarzanie odbywa się przez wykorzystanie maszyn poza gospodarstwem domowym. Zysk staje się motywacją działań gospodarczych . Pieniądz nabiera znaczenia jako wyznacznik miejsca człowieka w społeczeństwie. Rozwojowi przemysłu, (industrializacja ) towarzyszy procesy urbanizacji ( rozwoju miast ). Zwiększa się przestrzenna i społeczna ruchliwość ludzi. Umacnia i rozrasta się centralna władza państwowa a słabnie nieformalna kontrola społeczna, co wzmaga rozrost kontroli formalnej ( policji, sądów). Upowszechnia się umiejętność pisania i czytania i rośnie rola wykształcenia. Pojawiają się i rozwijają się środki społecznego przekazu ( prasa , radio , telewizja) i w rezultacie tych środków przekazu wytwarza się kultura masowa. Jednostka przestaje być cząstką zbiorowości i zyskuje wartość autonomiczną i ważną motywacją działań jest chęć sukcesu osobistego. Najważniejsze zbiorcze cechy to : dążenie do osobistych sukcesów, indywidualizm jednostek i ich racjonalność ,wiara w siłę umysłu oraz sekularyzacja,( doświadczenie).
Społeczeństwo po przemysłowe - inaczej postindustrialne, postnowoczesne. Daniel Bell wprowadził to pojęcie w swojej pracy z 1979 r. Wytwarzanie dóbr i usług oparte jest na powszechnej automatyzacji. `cykle produkcyjne wykonywane są przy udziale zespołów maszyn i linii automatycznych . Technika maszynowa jest zastępowana jest przez technikę intelektualna. Wiedza jest wykorzystana do celów praktycznych, konstrukcji skomplikowanych maszyn. Gwałtownie wzrasta liczba osób zatrudnionych w sektorze 3 , czyli w zawodach usługowych ( administracja, handel, transport, ochrona zdrowia, szkolnictwo , sądownictwo ) Wskaźnikiem społ. Postind. jest zatrudnienie ponad 50 % zatrudnienie w zawodach usługowych. W przestrzeni społecznej pojawia się krytyka industrializmu i powstaje ruch ochrony środowiska naturalnego. Zmiana warstwowości społeczeństwa, powstaje nowa elita którą są wysoko wykwalifikowanych specjalistów. Wytwarzanie dóbr i usług zdominowane jest przez wielkie korporacje przemysłowo handlowe. ( coca-cola, microsoft) Wiele form ludzkiej aktywności odbywa się w wielkich skupiskach ludzkich ( hale fabryczne, ośrodki rekreacyjne, mecze ) Znaczenie kulturowe : powstają ex-terytorialne ośrodki twórczości kulturalnej , udostępnianie za pomocą środków masowego przekazu.
Społeczeństwo organizacji - Przestrzeń społeczna nowoczesnych społeczeństw wypełniona jest mnogością organizacji różnego rodzaju spełniających różnorodne funkcje. Zycie społeczne jednostek polega na przemieszczaniu się ludzi pomiędzy tymi organizacjami wiec ,człowiek jest zdany na te organizacje i jego jakość życia zależy od sprawnego funkcjonowania organizacji. Prekursor : MAX Weber - 1864 -1920 przewidział że kolejnym etapem będzie społeczeństwo organizacji. Określi ł że szczególna postać które będą funkcjonować w społ. Będzie : „biurokracja „ szczególna postać organizacji społecznej. Szczególnie określił typ idealny tych organizacji:
Drabina biurokratyczna - pozycje społ. Spotykane w org., społ. Są rozlokowane hierarchicznie , każdy wyższy urząd ma w stosunku do niższego przywileje , większy prestż.
Specjalizacja i podział funkcji - każda org. ma określony zakres kompetencji, jest wyspecjalizowana w jednym zakresie.
Depersonalizacja - stosunki pomiędzy urzędnikami i urzędnikami a petentami powinny być pozbawione elementów osobistych i emocjonalnych a powinny się skupiać wyłącznie na sprawach merytorycznych. ( brak układów i znajomości )
Sposób rekrutacji na urzędników powinna być prowadzona według kryteriów uniwersalistycznych ( wiedza , umiejętności, fachowa wiedza ) , na drodze otwartych konkursów.
Każda organizacja powinna posiadać z góry ustalone kryteria i procedury awansowania urzędników.
Wynagrodzenia urzędników - wszelkie gratyfikacje powinny być przyznawane według ustalonych kryteriów.
Wszelkie czynności jakie są podejmowane w urzędach i organizacjach powinny mieć formę pisemną. Taka forma jest niezbędna do kontroli i odpowiedzialności za swoje działania.