WSPÓŁCZESNE SYSTEMY POLITYCZNE (wykład 27.10.2011)
CECHY PAŃSTWA DEMOKRATYCZNEGO:
- precyzyjnie określony zespół instytucji funkcjonujących w przestrzeni politycznej
- obywatele, społeczeństwo ma sprecyzowane oczekiwania, zna swoje prawa
i obowiązki, wie jak budować społeczeństwo obywatelskie
- decyzje mają rozstrzygający charakter w przestrzeni politycznej
(rozstrzygamy w oparciu o większość)
Świadome społeczeństwo zdaje sobie sprawę, że ma możliwości, wpływ na decyzje podejmowane w państwie.
I. SYSTEM PARLAMENTARNO-GABINETOWY
np. Polska, Niemcy
Kluczową rolę w powołaniu rządu odgrywa parlament. Parlament legitymizuje,
uprawnia gabinet (rząd) do rządzenia. Rząd rządzi ale jest odpowiedzialny przed parlamentem.
Cechy:
- musi istnieć parlament (przynajmniej 1-izbowy), który zajmuje się stanowieniem
prawa; parlament musi pochodzić z powszechnych wyborów
- zasadniczy wpływ na to, jak zostanie powołany rząd ma większość parlamentarna
(większość wygodna z perspektywy premiera)
- gabinet (rząd) ponosi odpowiedzialność parlamentarną (wotum nieufności)
- najważniejsze osoby w państwie ponoszą odpowiedzialność konstytucyjną
(np. prezydent, ministrowie)
- istnieje możliwość wcześniejszego rozwiązania parlamentu na wniosek premiera
- głowa państwa (najczęściej prezydent) spełnia funkcje głównie reprezentacyjne
(ale ma też np. „veto')
- nie występuje separacja władz (bardzo często parlamentarzyści są również
ministrami)
II. SYSTEM PREZYDENCKI
np. USA
Opiera się na separacji władz.
Cechy:
- prezydent jest jednocześnie szefem rządu (władza jednoosobowa)
- prezydent i parlament pochodzą z wyborów powszechnych
(nie zawsze bezpośrednich ale jednak powszechnych)
- prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej przed kongresem
(ponosi ją przed narodem)
- prezydent nie ma możliwości skrócenia kadencji kongresu
III. SYSTEM PÓŁPREZYDENCKI (SEMIPREZYDENCKI)
np. Francja, Rosja
Łączy systemy parlamentarno-gabinetowy i prezydencki w nieco zmodyfikowanej formie/
Cechy:
- prezydent pochodzi z wyborów powszechnych
- występuje tzw. dualizm władzy wykonawczej (podwójna egzekutywa)
(z jednej strony uprawnienia władzy wykonawczej spoczywają na prezydencie,
a z drugiej na premierze)
- prezydent odpowiada przed konstytucją, a nie politycznie
- prezydent ma szerokie kompetencje
(znacznie większe niż premier w znacznej części)
- prezydent musi powołać premiera na wniosek parlamentu
- istnieje możliwość skrócenia pracy parlamentu i przedterminowe wybory
IV. SYSTEM PARLAMENTARNO-KOMITETOWY
np. Szwajcaria
Władza jest jednolita.
Cechy:
- najważniejszą instytucją jest parlament, mianuje prezydenta i premiera
- parlament pełni funkcję scalającą poszczególne części narodu
- głowa państwa nie może rozwiązać parlamentu
SYSTEMY NIEDEMOKRATYCZNE
I. SYSTEM TOTALITARNY (komunizm, hitleryzm)
np. były Związek Radziecki
Wszelkie przejawy życia polit., gosp., społ., zdominowane są przez jedną ideologię;
wszystko wypełnia wiara w ideologię.
Cechy:
- występują dwa ośrodki władzy:
Państwowy Rząd państwowy (premier)
Partyjny Rząd partyjny (sekretarz partii) najważniejszy! (pociąga za sznurki)
- często dublowano stanowiska (zależność rządu od partii)
( z jednej strony ministerstwo obrony narodowej,
z drugiej komitet obrony narodowej)
- wszechobecny i wszystko ogarniający terror polit., gosp.
państwo budowane na strachu
- dominująca rola policji politycznej (dbała o to, żeby jakiekolwiek formy
demokracji były usuwane z życia)
- dążenie do podporządkowania wszystkich ludzi ideologii
(człowiek ma być taki jak każe ideologia, ma za niego myśleć)
II. SYSTEM AUTORYTARNY - „rządy silnej ręki”
Takie państwa nie są zainteresowane powszechnymi wyborami, a samozwańczą władzą.
Nawet jeśli już są wybory to są sterowane. Władza reżimowa - wszystko podporządkowane