Kształcenie kadr i rozwój badań naukowych
W pierwszych powojennych latach, na skutek szybkiego rozwoju szkolnictwa, wystąpiły duże braki kadrowe. Poza tym odeszli ze szkolnictwa nauczyciele - Niemcy i Rosjanie. Brakowało także nauczycieli wychowania fizycznego, których przecież niewielu wykształcono w galicyjskich seminariach.
Zgodnie z postulatami Sejmu Nauczycielskiego i dekretem Naczelnika Państwa z dn. 7 lutego 1919 r. O obowiązku szkolnym ustalono, że kształcenie nauczycieli odbywać się będzie w 5-letnich seminariach nauczycielskich. W programie nauczania, wśród innych przedmiotów, wiele miejsca zajmowało wychowanie fizyczne. Przygotowanie teoretyczne obejmowało: anatomię, fizjologię, antropologię, higienę ogólną i szkolną. Natomiast kształcenie praktyczne tworzyć miał blok ćwiczeń cielesnych obejmujących także gry i zabawy ruchowe.
Programy seminariów uległy modyfikacji w 1921 r. i 1926 r. Taka forma kształcenia nauczycieli przetrwała do reformy szkolnej w 1932 r., kiedy powołano do życia licea pedagogiczne oparte na podbudowie zreformowanych 4-letnich gimnazjów.
W szkołach średnich, nauczycielami wychowania fizycznego mieli być absolwenci studiów uniwersyteckich, którzy ukończyli dodatkowe, specjalistyczne kursy.
W Uniwersytecie Jagiellońskim, od 1895 r. działały zawodowe kursy wychowania fizycznego, które - na skutek trudności finansowych - dopiero w 1927 r. - przekształcono w samodzielne Studium Wychowania Fizycznego.
W Uniwersytecie Poznańskim, od momentu jego powstania w 1919 r., utworzono Katedrę Wychowania Fizycznego i Higieny Szkolnej. W oparciu o nią - od 1924 r. zaczęło swoją działalność Studium Wychowania Fizycznego. Jego twórcą był prof. Eugeniusz Piasecki.
Z jego udziałem powstała także w Poznaniu, w 1921 r., Centralna Wojskowa Szkoła Gimnastyki i Sportów podporządkowana Ministerstwu Spraw Wojskowych. Jej komendantem został lekarz, płk Walerian Sikorski, który był wysokiej klasy specjalistą w gimnastyce i metodykiem wychowania fizycznego. (Obydwaj z Piaseckim byli endekami).
W 1927 r., po „czystce kadrowej”, miejsce Sikorskiego zajął piłsudczyk, zasłużony lekarz w sprawach sportu, płk Władysław Osmolski.
W całym międzywojennym dwudziestoleciu, w różnych formach kształcenia, Studium WF UP ukończyło kilkuset absolwentów, jako specjaliści od medycyny sportowej i magistrowie wychowania fizycznego.
Studium WF UP miało także poważne osiągnięcia w badaniach nauko-wych, które wzbogacały polską teorię wychowania fizycznego. Szczególne znaczenie miały prace E. Piaseckiego, m.in.: Dzieje wychowania fizycznego (I wyd. 1925, II wyd. 1929) oraz Zarys teorii wychowania fizycznego (1931 i 1935).
Do jego wychowanków należeli późniejsi wybitni uczeni tej miary co: Wiktor Dega, Włodzimierz Missiuro, Stefan Błachowski, Karol Stojanowski i Eligiusz Preisler.
Współdziałając ze Studium WF UP, przy Klinice Ortopedycznej UP ukształtował się w 1919 r. poznański ośrodek gimnastyki leczniczej, w którym wykłady i seminaria prowadził najpierw prof. Ireneusz Wierzejski, a potem W. Dega - uznany za prekursora nowoczesnej rehabilitacji w Polsce.
Dorobek naukowy Studium z okresu 20-lecia międzywojennego, w zakresie fizjologii i antropologii, higieny, ćwiczeń wychowania fizycznego oraz szeroko pojętej teorii wychowania fizycznego, stał się fundamentem, na którym kolejne generacje naukowców - nauczycieli akademickich, dorobek ten pomnażały.
Zwolnienie płk Waleriana Sikorskiego z funkcji komendanta Centralnej Wojskowej Szkoły Gimnastyki i Sportów i mianowanie na jego miejsce płk. Władysława Osmolskiego doprowadziło wkrótce do likwidacji CWSGiS w Poznaniu i utworzenie na jego podbudowie kadrowej Centralnego Instytutu Wychowania Fizycznego w Warszawie (CIWF).
Warto przypomnieć, że utworzona rozkazem Ministra Spraw Wojsko-wych z 25 styczna 1921 r., CWSGiS w Poznaniu, miała „kształcić fachowych i oddanych sprawie wychowania fizycznego instruktorów, nauczycieli gimnastyki i sportów oraz organizatorów ćwiczeń fizycznych, dla jednostek wojskowych”. To zadanie szczególnie dobrze realizowała w zakresie: gimnastyki, boksu, szermierki i lekkiej atletyki (pomijano piłkę nożną, chociaż już wtedy należała do popularnych dyscyplin sportowych), dostarczając wojsku i klubom sportowym dobrze przygotowanych specjalistów. Dorobiono się także własnych metod treningowych w wybranych dyscyplinach sportu. Organizowano kursy dla podoficerów i oficerów (od 3 do 7 miesięcy), którzy otrzymywali uprawnienia pomocnika instruktora lub instruktora. Szkoła, w ostatnim okresie swego istnienia, zatrudniała wielu wybitnych zawodników wojskowych, co w dużej mierze przyczyniło się do unowocześnienia metod treningu i planów szkolenia zawodników w różnych dyscyplinach sportu..
Nowo kreowanym ośrodkiem kształcącym kadry dla potrzeb wychowania fizycznego, stał się powołany do życia w 1925 r. przy Minister-stwie WRiOP Państwowy Instytut Wychowania Fizycznego (PIWF) w War-szawie, w miejsce dotychczasowych Państwowych Kursów Wychowania Fizycznego. Przyjmowano tu corocznie ok. 100 słuchaczy, urlopowanych nauczycieli szkół powszechnych i średnich, posiadających maturę, albo dyplom ukończenia seminarium nauczycielskiego.
Pierwsi absolwenci opuścili PIWF, po 2-letnich studiach, w 1927 r. Absolwenci PIWF, obok lekarzy, byli głównymi rzecznikami wychowania zdrowotnego młodzieży oraz brali aktywny udział w pracach Sekcji Wychowania Fizycznego, jakie działały przy organizacjach związkowych nauczycieli.
W połowie 1927 r., Piłsudski, korzystając z nadwyżki budżetowej państwa, zlecił premierowi Felicjanowi Sławojowi-Składkowskiemu utworzenie Centralnego Ośrodka Wychowania Fizycznego w Warszawie (CIWF), który miał powstać z połączenia poznańskiej Centralnej Wojskowej Szkoły Gimnastyki i Sportów z warszawskim Państwowym Instytutem Wychowania Fizycznego. Na czele Instytutu miał stać dyrektor, wspomagany przez radę naukową. Jego budżet miał być zasilany z dwóch źródeł: przez Ministra Spraw Wojskowych i przez Ministra WRiOP.
W CIWF miano organizować 2-letnie kursy dla nauczycieli i 1-roczne kursy dla wojskowych. Od 1931 r. program ujednolicono, przyjmując taki sam program jaki realizowano w akademickich Studiach WF na uniwersytetach w Poznaniu i Krakowie. W 1938 r. CIWF przekształcony został na Akademię Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego i otrzymał prawa akademickie; absolwenci otrzymywali tytuły magistrów wychowania fizycznego.
Po okrzepnięciu CIWF, głównym ośrodkiem myśli teoretycznej staje się stopniowo Warszawa. Tu w 1932 r. przeniesiono redakcję miesięcznika „Wychowanie Fizyczne”. Nowym jego redaktorem jest płk dr Zygmunt Gilewicz, a następnie mgr Włodzimierz Humen.
W CIWF-AWF do 1939 r. wykształcono 496 absolwentów, w Krakowie - 488, w Poznaniu ok. 400, w dawnym warszawskim PIWF - 154 osoby. Na rocznych kursach państwowych wyszkolono 140 nauczycieli. Ponadto CWSGiS ukończyło 660 oficerów - instruktorów wychowania fizycznego po rocznych kursach, z których 200 otrzymało także uprawnienia do nauczania wychowania fizycznego w szkołach średnich.
Mimo, że większość absolwentów podjęła pracę w szkolnictwie, to potrzeby zdołano zaspokoić zaledwie w 55% w szkołach średnich i seminariach nauczycielskich i zaledwie w 11% w szkołach powszechnych.
Należy dodać, że prowadzono także w różnych rejonach Polski szkolenie na poziomie instruktorskim w wybranych dyscyplinach sportu lub tzw. organizatorów wychowania fizycznego i przysposobienia wojskowego przy udziale związków sportowych i Państwowego Urzędu WFiPW. Ten ostatni dysponował ośrodkami wychowania fizycznego w Białymstoku, Brześciu, Gdańsku, Grodnie, Katowicach, Krakowie, Lublinie, Lwowie, Łodzi, Łucku, Przemyślu, Toruniu, Warszawie i Wilnie.
Wyszkolono w nich np. w 1930 r. 3500 absolwentów, tzw. przodow-ników i instruktorów, w 1931 r. było ich - 4400, w 1932 r. - 13.750, a w 1933 r. - 14.600.
W 20-leciu międzywojennym nastąpił znaczny rozwój badań naukowych w wielu dziedzinach wiedzy. Ośrodek poznański szczególnie zasłużył się w badaniach dotyczących: fizjologii i antropologii, higieny i ćwiczeń fizycznych oraz szeroko pojętej teorii wychowania fizycznego. Do najbardziej ważnych należały prace E. Piaseckiego, Włodzimierza Missiuro, Karola Stojanow-skiego, Waleriana Sikorskiego i Jana Barana.
W Krakowie kontynuowano niejako tradycje H. Jordana - rozwijano problematykę gier terenowych i obozownictwo (Zygmunt Wyrobek), a w Warszawie - Jan Mydlarski rozwinął badania antropologiczne dotyczące sprawności ruchowej młodzieży polskiej, natomiast Zygmunt Gilewicz interesował się tematami z zakresu fizjologii.