Pismo greckie

Grecy przejęli alfabet fonetyczny od Fenicjan. Po czym przystosowali go do swoich potrzeb, wprowadzając znaki dla samogłosek. Mimo iż Grecy znali papirus, to głównie pisali na glinianych bądź też drewnianych tabliczkach, gdyż sprowadzany z Egiptu papirus był bardzo drogi. Pisano za pomocą trzciny maczanej w tuszu wytwarzanym z sadzy i gumy, który był bardzo wytrwały, o czym świadczą przetrwałe do dzisiejszych czasów bardzo czytelne teksty.

Pisarze i ich dzieła

W literaturze greckiej można zauważyć, ze przeważały dzieła o tematyce religijnej, były to głownie mity i powiadania o bohaterach. Dopiero później zaczęto opisywać codzienne życie Greków oraz aktualne wydarzenia polityczne. Do najsławniejszych pisarzy i poetów greckich zaliczymy na pewno:

HOMERA (przeł. IX i VIII w. p.n.e.)
Homer jest autorem najstarszych arcydzieł literatury europejskiej "Iliady" i "Odysei". Z jego tajemniczą postacią związanych jest wiele niejasności. Jedną z nich jest tzw. kwestia homerycka, czyli wątpliwości dotyczące wspólnego autorstwa obu dzieł. Przeprowadzone badania struktury i techniki pisarskiej zdają się potwierdzać jednak, że "Iliada" i "Odyseja" mają jednego autora. Nierozstrzygnięty pozostał spór 7 miast (Itaka, Smyrna, Pylosi, Argos, Kolofon, Chios, Ateny), przypisujących sobie miano miejsca urodzenia tego słynnego aojda - wędrownego śpiewaka. Istnieje też legenda o ślepocie poety, gdyż "homer" z greckiego oznacza "ślepy". Oba dzieła, "Iliada" i "Odyseja" zaliczała się do gatunku epickiego zwanego eposem (epopeją). "Iliada" opisuje ostatni atak wojny trojańskiej - konfliktu wywołanego porwaniem Heleny, żony króla Sparty, Menelaosa, przez księcia trojańskiego Parysa. W odwecie Grecy oblegali Troję przez 10 lat. Ostatecznie zdobyli ją i zburzyli. "Odyseja" opowiada o tułaczce Odyseusza, wojaka spod Troi, który wracał do swojego rodzinnego kraju, Itaki przez 10 lat.

HEZJODA Z ASKRY W BEOCJI (VII w. p.n.e.)
Hezjod był synem chłopa przybyłego z Azji Mniejszej, wiódł życie pasterskie i gospodarskie. Po śmierci ojca prowadził z bratem ostry spór o podział majątku. Konflikt ten znalazł odzwierciedlenie w poetyckich oskarżeniach oraz przestrogach dla adwersarza, jak i sędziów, którzy wydali niesprawiedliwy wyrok. Hezjod był poetą-śpiewakiem, brał udział w zawodach poetyckich, zwanych agonami. W twórczości podejmował często problematykę ciężkiej pracy rolników. Jest twórcą epickich poematów dydaktycznych, autorem poetyckiego poradnika dla rolników pt. "Prace i dnie", w którym wykłada nauki gospodarskie, daje wskazówki na cały rok, opisuje prace polowe i domowe, omawia narzędzia rolnicze, itp. Tekst poematu zawiera też liczne sentencje, przysłowia czy porzekadła, które wyrażają mądrość ludową, a dotyczą najczęściej stosunku człowieka do pracy. Dydaktyczny charakter nosi także opowieść o pochodzeniu bogów i powstaniu świata "Teogonia", która, podobnie jak "Iliada" i "Odyseja" Homera, kodyfikuje mity i wierzenia Greków, porządkując oraz ujednolicając ich wersje, oraz rejestruje zasób postaci i legend epickich, z których czerpała późniejsza poezja. Poemat stanowił ważne źródło wiedzy religijnej dla starożytnych. Hezjod jest też autorem uznanego za zaginiony genealogicznego poematu "Katalog niewiast". Opowiada on o śmiertelniczkach - matkach herosów greckich. Poecie przypisuje się też autorstwo zachowanego do dzisiejszych czasów utworu epickiego "Tarcza Achillesa", zawierającego opis zwycięskiej walki Heraklesa z Kyknosem, synem Aresa. Centrum poematu stanowi opis słynnej tarczy, nie tak jednak wspaniały jak w "Iliadzie".

TYRTAJOSA (VII w. p.n.e.)
Imię tego poety greckiego (bardziej znane jako łacińskie Tyrteusz) przeszło do historii jako symbol poety bojownika. Elegie patriotyczne Tyrtajosa zagrzewały Spartan do walk zaborczych z Meseńczykami. Z pięciu ksiąg jego twórczości zachowało się do naszych czasów ok. 150 wersów.

SAFONĘ (przeł. VII i VI w. p.n.e.)
Pierwsza znana poetka starożytna, autorka poezji miłosnej, przedstawiana na malowidłach z kitarą. Żyła i tworzyła na wyspie Lesbos w okresie wielkich walk politycznych. Była żoną bogatego kupca i matką sławionej w utworach córki Kleis. Wcześnie owdowiała, później przeżyła nieszczęśliwy romans, co prawdopodobnie skłoniło ja do popełnienia samobójstwa. Tworząc rodzaj związku kultowego, poświęconego muzom i bogini Afrodycie, wychowywała młode dziewczęta z dobrych domów, ucząc je muzyki, poezji, dobrych manier. Dedykowała im także liczne erotyki. Stworzyła zbiór złożony z siedmiu ksiąg i zawierający oprócz erotyków, pieśni weselne, utwory adresowane do córki, braci, a także hymny religijne (np. "Hymn do Afrodyty"). Rolę Safony zniekształciły z czasem plotki podtrzymywane przez komediopisarzy, którzy w towarzysko-religijnym kole Safony dopatrywali się jej niezdrowej miłości względem dziewcząt.

ANAKREONTA (VI w. p.n.e.)
Był poetą jońskim. Urodził się w Teos w Azji Mniejszej. Związany był z dworem tyrana wyspy Samos, Polikratesa i tyrana Hipparcha, władającego Atenami. W swoich pieśniach, jambach, satyrach i elegiach sławił miłość (często homoseksualną), biesiady w wesołej kompanii przyjaciół, wino, zabawy, młodość, flirt, urodę. Utwory Anakreonta są lekkie, dowcipne, ironiczne, ich twórca patrzy na siebie z dystansem, często posuwając się do autoironii. Od I w. p.n.e. miał wielu naśladowców.

SYMONIDESA (przeł. VI i V w. p.n.e.)
Był autorem pieśni chóralnych, uprawiał różne gatunki liryczne. Znany jest jako piewca władców i uroczystości dworskich. Starożytni cenili go za umiejętność wzbudzania litości i szlachetny patos. Symonides jest także autorem licznych epigramatów, m.in. słynnego epigramu na cześć bohaterów poległych pod Termopilami.

---