***

J.S. Mill -empiryzm

- >próbował odpowiedzieć na pytanie: „Skąd się biorą twierdzenia ogólne?”- skoro badamy jednostki, to jak uogólnić wnioski jednostkowe i wyniki badań na całe społeczeństwo

Mill sformułował zasady (kanony), które wg niego pozwalały uogólniać jednostkowe wnioski, poprzez odwołanie do indukcji.

-> z indukcji biorą się twierdzenia ogólne

-> 3 podstawowe kanony:

a) kanon jedynej zgodności

b) kanon jedynej różnicy

c) kanon zmian współtowarzyszących

ad .a)

A₁ A₂ A₃ -> B

A₁ a₂ A₃ -> B

A₁ A₂ a₃ -> B jedyna zgodność to A₁ i jest ona przyczyną B

A₁ a₂ a₃ -> B

A-> B₁ B₂ B₃

A-> B₁ b₂ b₃

A-> B₁ b₂ B₃

A-> B₁ B₂ b₃

Jeżeli jakaś okoliczność stale towarzyszy występowaniu danego zjawiska, przy czym inne okoliczności ulegają zmianie, to wtedy jest ona przyczyną, lub skutkiem.

Przykład : W ciągu X lat padał śnieg i wtedy leciała kometa, więc ona musi być przyczyną.

ad. b)

A₁ A₂ A₃ -> B A -> B₁ B₂ B₃

a₁ A₂ A₃ -> B a -> b₁ B₂ B₃

Jeżeli jakaś okoliczność występuje, gdy zachodzi dane zjawisko, a nie występuje ta okoliczność gdy zjawisko nie zachodzi, to ta okoliczność jest skutkiem lub przyczyną danego zjawiska.

Przykład: Obaj chłopcy byli narażeni na promieniowanie, ale tylko jeden z nich brał lekarstwo i nic mu nie dolegało. Na tej podstawie (kanonu jedynej różnicy) wnioskujemy, że lekarstwo miało wpływ na, to iż jednemu z chłopców nic nie dolegało.

ad .c) kanon ten stosuje się, gdy niemożliwe jest zastosowanie kanonu jedynej zgodności i kanonu różnicy

A₁ A₂ A₃ -> B

ΔA₁ A₂ A₃-> ΔB A₁ jest przyczyną B

A-> B₁ B₂ B₃

ΔA-> Δ B₁ B₂ B₃ A jest przyczyną B₁

Przykład: Im więcej się uczę, tym mam gorsze stopnie. Więc przyczyną ocen jest nauka.

d) kanon połączonych metod zgodności i różnicy

Jeśli mamy więcej przypadków, gdy dane zjawisko zachodzi, zaś tylko jedną wspólną okoliczność, a nie istnie nic wspólnego poza tym jednym zjawiskiem, to wówczas ta okoliczność, którą się różnią jest przyczyną, bądź skutkiem.

Przykład : Siedmiu studentów uczyło się na 3 dni przed egzaminem, otrzymali średnio 3,5 a 10 studentów, którzy uczyli się na dzień przed egzaminem otrzymało średnio 4,5. Więc wg tego kanonu lepiej się uczyć dzień przed egzaminem.

e) kanon reszt

A, B C, D A C B D

Gdy odejmiemy od zjawiska, te jego składniki, do których co, wiem że są skutkiem owego zjawiska, to reszta tego zjawiska jest skutkiem poprzedniego.

Przykład: Jakaś substancja nie działa na X. Jeśli do wywaru coś dodano i teraz ta nowa formuła oszałamia X, tzn. że to ona (nowa formuła) ma taki wpływ na X. - wiemy to dzięki kanonowi reszt.

KANONY SĄ ZAWODNE. DOCIEKANIE ZWIĄZKÓW PRZYCZYNOWO- SKLUTKOWYCH JEST EFEKTEM UMYSŁU.

***

Problem naukowy - pytania/ zbiór pytań, na które badacz szuka odpowiedzi

-> źródła problemów (skąd się biorą problemy):

- obserwacje

- sprzeczności, paradoksy

- badania przypadków

- z samej nauki

- z analogii

Problemy biorą się z ciekawości, którą badacze chcą zaspokoić.

-> Jakie mają być problemy badawcze?

- Falsyfikacjonizm Poppera- dobrze postawiony problem, powinien: dać odpowiedź pozytywną, bądź negatywną; nie mieć nadmiernie ogólnego charakteru; to taki problem, z którego wynikają sprawdzalne hipotezy

Przedmiot badań- obszar realizacji problemu, fragment rzeczywistości, której problem dotyczy.

-> błąd indywidualizmu, błąd ekologizmu

1. błąd indywidualizmu- wyprowadzanie wniosków o grupach z wniosków dotyczących jednostki (nadmierne uogólnianie)

2. błąd ekologizmu- wyprowadzanie wniosków o jednostkach, z wyników charakteryzujących grupy

*Rodzaje problemów badawczych:

ISTOTNOŚCIOWE- o charakterze opisowym, strukturalnym, np. „Czy na psychologii jest więcej kobiet, czy mężczyzn?”, ich rozwiązanie niewiele wnosi do badania. Najczęściej problemy istotnościowe są pierwotne, ale mało ważne.

ZALEŻNOŚCIOWE- np. „Od czego zależy X?” , pytanie o związki przyczynowo-skutkowe, o strukturę zależności między X a np. Y.

***

Zmienna zależna i niezależna- pojęcia przyjęte tu niesłusznie, dotyczące procedury eksperymentalnej, a przecież badanie nie musi być eksperymentalne

Zmienna wyjaśniana i wyjaśniająca- lepiej używać tych pojęć

WIELKOŚĆ- mówi o tym, co jest przedmiotem treścią tych problemów; dotyczy rzeczy występujących w świecie rzeczywistym, a one przeniesione w obszar teorii, to konstrukty teoretyczne. Konstrukty teoretyczne, gdy mają charakter mierzalny będą zmiennymi.

Wśród zmiennych mamy:

1. wyjaśniane i wyjaśniające

2. zależne i niezależne (zal.- zależą od badacza, niemal.- nie zależą od badacza)

3. 
   istotne (główne i uboczne) i nieistotne

kontrolowane i niekontrolowane

*Hipotezy badawcze i statystyczne

->Hipotezy

- wstępna odpowiedź na jakiś problem

- wysunięte przypuszczenie, w celu wyjaśnienia jakiegoś zjawiska

Hipoteza powinna być:

-empirycznie sprawdzalna!!!

- pozwalać na przewidywanie nowych faktów

- nie tworzyć „błędnego koła” w wyjaśnianiu

- dotyczyć istotnych zagadnień w danej części nauki

- jednoznacznie sprecyzowana

- być zawsze hipotezą kierunkową!!! (np. A>B ; A<B), bo hipotez bezkierunkowych nie można odrzucić

-być wyrażona w formie prawidłowości, nie może być związkiem przypadkowym, niepowtarzalnym

- powinna mieć charakter reguły, warunku

- nie powinna być definicją

- nie może być generalizacją

- hipotezy są przypuszczeniami

- powinna być jednoznacznie sformułowana

Hipoteza statystyczna- odpowiedzialny za obserwowaną prawidłowość jest mechanizm probabilistyczny (przypakowy)

* Pytania

a) rozstrzygnięcia ( Czy….?)

b) dopełnienia ( nie zaczynające się od „czy”)

ad. A) - odpowiedź jest ukryta w pytaniu ( odp. to albo…, albo….)

ad b). pytania problemowe (dlaczego…?), procesowo- narracyjne (Jak…?) i nieproblemowe

Pytanie może być sformułowane w sposób błędny.

->Pozytywne i negatywne założenie pytania

Pozytywne- istnieje choć jedna prawidłowa odp. na to pytanie

Negatywne- istnieje choć jedna fałszywa, bezpośrednia odp. na pyt.

Przykłady:

Pozytywne: „Kto był królem Polski?”

Negatywne: „ W którym roku była wiosna?”

- jeśli nie jest spełnione założenie o pozytywnym/ negatywnym pytaniu, to nie jest sprawdzony wymóg empiryczny!

*Skale i pomiary

- aby to co liczymy móc porównywać miedzy sobą, musimy sprowadzić najpierw na odpowiednie skale

Skale Stevensa:

-są nie tylko różne skale, ale i różne poziomy pomiaru (charakter hierarchiczny)

1. pomiar na skali nominalnej- to klasyfikacja, zliczanie, odpowiadają tylko na pytania, czy coś jest równe, czy różne, np. nr telefonu

= i ≠

2. pomiar na skali porządkowej- ułożenie wyników w określonym porządku

= ≠ < > , np. stopnie szkolne

3. pomiar na skali interwałowej- „liczby staja się liczbami”, interwał jest równy, 0 jest umowne, określamy odległość między obiektami

= ≠ < > + - , np. X jest cięższy od Y o 2 kg.

4. pomiar na skali ilorazowej- równość stosunków, 0 ma charakter absolutny

= ≠ < > + - : *

Niewiele wyników z psychologii wyrażanych jest na tej skali ( ale wyrażona na niej jest technika Q-sort)

Wyniki wyrażone na wyższej skali, można sprowadzić na skalę niższą.

---