CHRONOPSYCHOLOGIA:
Dyscyplina naukowa zajmująca się analizą prawidłowości, rządzących rytmicznymi zmianami w organizmie człowieka, zachodzącymi zarówno na poziomie fizjlogicznym, jak i psychicznym.
RYTM:
Jest zaprzeczeniem stanu stagnacji, wiąże się nie tylko ze zmianą, ale również z powtarzalnością, gdyż obserwowane zmiany mają charakter cykliczny.
najprostszym sposobem przedstawienia rytmu jest krzywa sinusoidalna, którą można scharakteryzować jako regularne, powtarzające się co pewien stały okres czasu oscylacje badanej zmiennej wokół średniego poziomu
WŁAŚCIWOŚCI RYTMU, TERMINOLOGIA:
wartość średnia (mezor)
okres, czas trwania jednego pełnego cyklu zmian
amplituda, określala jako połowa odległości między najniższym i najwyższym punktem krzywej
akrofaza, jej wskaźnikiem jest czas osiągania przez zmienna maksymalnej wartości w trakcie cyklu
nadir, odwrotność akrofazy, opisuje moment osiągania przez rytm wartości minimalnej
najwyższą temperaturę ciała rejestruje się każdego dnia w godzinach popołudniowych
okres trwania rytmu jest określany w jednostkach czasu realnego - sekundy, godziny, doba lub czasem trwania zjawisk atmosferycznych - rytmy miesięczne związane z fazami Księżyca oraz rytmy roczne, natomiast w zależności od uwarunkowania wyodrębnia się rytmy endogenne i egzogenne
KLASYFIKACJA RYTMÓW ZE WZGLĘDU NA CZAS ICH TRWANIA:
rytmy ultradobowe, okres ich trwania wynosi mniej niż 20 godzin na przykład rytmy skurczów serca
rytmy okołodobowe, ich okres trwania mieści się w zakresie od 20 do 28 godzin, są one uważane za podstawowe jednostki czasu odmierzane przez zegar biologiczny, przykład - cykl aktywności i czuwania, rytm wydzielania hormonów
rytmy infradobowe, charakteryzują się okresem trwania dłuższym od 28 godzin, mogą to być rytmy okołotygodniowe, okołomiesięczne (na przykład przebieg cyklu hormonalnego u kobiet) czy okołoroczne (przykład - zjawisko depresji zimowej), możemy się również spotkać z określeniem rytmu sezonowego.
RYTMY ENDOGENNE:
Powstają samoistnie wewnątrz organizmu, są wrodzone i występują u wszystkich przedstawicieli danego gatunku. Za podstawową cechę rytmów endogennych uważa się niezależność ich powstawania od cyklicznych zmian środowiska zewnętrznego.
poszczególne procesy fizjologiczne zdecydowanie różnią się natężniem wewnętrznego uwarunkowania
za najsilnniejsze endogenne rytmy występujące w organizmie ludzkim są uważane dobowe oscylacje temperatury, kortyzolu oraz faza snu REM
eksperymenty swobodnie płynących rytmów badały przebieg rytmów w warunkach izolacji od specjalnej grupy bodźców środowiskowych, które informują organizm o upływającym czasie
RYTMY EGZOGENNE:
Są efektem oddziaływań środowiska zewnętrznego, przykładami rytmów egzogennych są m.in. typ depresji (określany mianem zimowej) czy godziny pracy.
SYNCHRONIZATORY:
Synchornizatory warunkują dostosowanie wewnętrznych, wrodzonych rytmów do rytmicznie zmieniających się pór doby, dzięki temu zapewniona zostaje zgodność między zewnętrznymi a wewnętrznymi mechanizmami odmierzającymi czas.
w ciągu dnia wydolność umysłowa człowieka ulega dość wyraźnym wahaniom
im wyższa temeratura, tym krótszy był czas reakcji
wyższa temperatura sprzyja lepszemu wykonaniu zadań poznawczych
rytmy endogenne mogą się przejawiać nie tylko w sferze biologicznej, ale także psychicznej
ZEGAR BIOLOGICZNY:
Określenie dla złozonych mechanizmów warunkujących zdolność do generowania rytmu biologicznego. Zegar biologiczny człowieka, podobnie jak u ssaków i niektórych ptaków, jest zlokalizowany w mózgu, a ściślej mówiąc centralny rozrusznik znajduje się w jądrach nad skrzyżowaniem nerwów wzrokowych, zlokalizowanych w podwzgórzu.
PAMIĘĆ KRÓTKOTRWAŁA:
Pamięć charakteryzująca się krótkim odstępem czasu dzielącym prezentację i odtwarzanie materiału oraz bardzo ograniczoną pojemnością. Zadania wymagające pamięci krótkotrwałej są najsprawniej wykonywane między godziną 8 a 11 rano, po czym następuje powolny, ale postępujący spadek sprawności.
PAMIĘĆ OPERACYJNA:
Element pośredniczący między pamięcią krótkotrwałą i długotrwałą, utrzymuje się w stanie gotowości struktury pamięci długotrwałej przez aktualizację magazynu pamięci krótkotrwałej. Pamięć opercyjna ma ograniczoną pojemność i czas przechowywania, ale oba te parametry przybierają wyższe wartości niż w pamięci krótkotrwałej. Zadania wymagające pamięci operacyjnej są najsprawniej wykonywane między godziną 12 a 14, po czym następuje gwałtowny spadek. Opisana zależność między porą dnia a efektywnością funkcjonowania pamięci operacyjnej przyjmuje inną postać, gdy zostanie uwzględniony poziom trudności zadania.
PAMIĘĆ DŁUGOTRWAŁA:
Charakteryzuje się ona zarówno nieograniczoną pojemnością, jak i czasem przechowywania zawartej w niej treści, w pamięci długotrwałej przechowywana jest cała wiedza podmiotu. Optymalną porą doby dla wykorzystywania magazynu pamięci długotrwałej są godziny popołudniowe a zwłaszcza wieczorne, między godziną 18 a 20.
efektywność poszczególnych typów pamięci w różny sposób zmienia się w zależności od wielkości aktywacji, przekonują dane nad wpływem bodźców zakłócających, tak zwanych dystraktorów, których obecność podwyższając poziom aktywacji, prowadzi do odmiennych konskewencji dla poszczególnych typów pamięci
godziny poranne zdają się być okresem, gdy szczególnie sprawnie wykonywane są zadania wymagające prostych, czy wręcz elementarnych procesów poznawczych, natomiast godziny popołudniowe i wieczorne zdają się sprzyjać bardziej złożonym formom aktywności poznawczej
wyniki na wymiarze ranności - wieczorności osób wykonujących tak zwane wolne zawody, śwadczą pośrednio, że wieczór sprzyja złożonej aktywności poznawczej