Oatley, K., Jenkins, J.M. (2003) Zrozumieć emocje r. 6 (s. 160-185)

• pierwszy komunikat emocjonalny- krzyk noworodka

TEORIA EMOCJI RÓŻNICOWYCH

• znani zwolennicy tej teorii: Izard, Malatesta

• teorie wywiedziono z tezy Tomkinsa, że każda emocja wrodzona tworzy „pakiet” :

konkretna emocja + zestaw zmian somatycznych + ekspresja mimiczna (płynąca od nich inf. zwrotna wzmacnia emocje)

• ekspresje emocji są zewnętrznymi znakami wewnętrznych programów

• programy ulegają modyfikacjom

• u dzieci można obserwować programy nie zmodyfikowane przez kulturę

• kieruje nas w stronę dojrzewania struktur wrodzonych, wstępnie zaprogramowanych i podzielonych na „pakiety”

TEORIA SYSTEMÓW DYNAMICZNYCH

• główni autorzy: Fogel, Camras, Marc Lewis

• teoria ta nie mówi o wrodzonych programach neurofizjologicznych (co jest logiczne bo musi się czymś różnić od poprzedniej teorii)

• na wzorce interakcji składa się pewna liczba składników pochodzenia genetycznego

• składniki zostają ze sobą powiązane w odpowiedzi na cechy środowiska, ale także w miarę rozwoju całego systemu hamują się wzajemnie

• system osoba-inny staje się samoorganizujący (emocje przejawiają się jako typy interakcji pomiędzy składnikami a zdarzeniami zew.) np. eksperyment Valensteina, Coxa, Kakolewskiego (1970) - identyczna elektro stymulacja mózgu powoduje różne wzorce działania zależnie od tego co jest dostępne w otoczeniu.

• Zasady z hipotezy Fogla:

• podstawą emocji są samoorganizujące się systemy dynamiczne

• systemy te zależą od wciąż ewoluujących sekwencji działania w poszczególnych środowiskach, a nie tylko od programów wew.

• Poszczególne kategorie emocji skonstruowane są z gradientów czasowych oraz intensywności cech wokalnych gestykulacyjnych i innych

• według tego stanowiska emocje mają charakter emergentny - powstają z integracji procesów niższego rzędu, które same nie są emocjami

• kieruje nas w stronę transakcji jednostka-środowisko w których powiązania między wew. doświadczeniem i zew. ekspresją nie są z góry ustalone

EKSPRESJA EMOCJI W PIERWSZYM ROKU ŻYCIA (NIEMOWLĘCTWO)

• dorośli dobrze rozpoznają radość dzieci w wieku od 2 do 12 mieś.

Rozwój uśmiechu:

pierwszy tydzień życia - w fazie snu REM (to jeszcze nie oznaka radości)

po pierwszym miesiącu - podczas delikatnego głaskania

po dwóch miesiącach - w kontakcie z opiekunem

po trzech miesiącach - w reakcji na zdarzenia takie jak dzieci starsze i dorośli

ale też gdy dziecko opanuje jakąś umiejętność (Lewis, Alessandri, Sullivan - pociąganie za sznurek włącza muzykę)

• funkcja uśmiechu- wzbudzenie zainteresowania i radości dorosłych

• ekspresja dyskretnych emocji negatywnych

• Oster, Hegley i Nagel - ekspresja negatywna niemowląt ukazuje tylko niezróżnicowany dystres, istotne jest jego natężenie

• Izard i Malatesta - ekspresję strachu, gniewu i smutku można rozróżnić już od wczesnego dziecińśtwa

• schematy analizy ekspresji mimicznej:

MAX Izarda z modyfikacją AFEEX

Baby-FACS Oster z adaptacją Ekmana i Friesena (FACS)

• wątpliwości:

porównanie obydwu schematów dało różne wyniki

filmy dzieci podczas szczepień

eksperyment ze sznurkiem i muzyką- kiedy przestały włączać muzykę- grymasy zarówno: gniewu smutku rozkapryszenia

wniosek: „prawdziwym” sprawdzianem tego czy dzieci doznają emocji jest okazanie specyficznej ekspresji mimicznej w reakcji na właściwy bodziec wyzwalający

badania Haitt, Campos, Emde

• dzieci 10 miesięczne

• 6 rodzajów warunków wyzwalających

• aby spełnić kryteria dana ekspresja musiała wystąpić znacznie częściej niż inna i musiała wystąpić we właściwych sobie warunkach

• tylko radość spełniła oba kryteria, w mniejszym stopniu strach, natomiast zdziwienie występowało w połączeniu z innymi

obserwacja naturalna Camras

• obserwacja ekspresji mimicznej córki

• pierwsze 2 mieś życia: ekspresja wstrętu, strachu, dystresu-bólu i gniewu

• ekspresje te często nie występowały pod wpływem oczekiwanych bodźców wyzwalających

Camras przypuszcza że emocje są komunikatami, które ulegają modyfikacji w miarę zmian potrzeb dziecka. Popiera ona koncepcję systemów dynamicznych Fogla.

ZMIANY ROZWOJOWE W WYZWALANIU EMOCJI

eksperyment Scarr i Salapatek

• poniżej 7 mieś. życia mało reakcji strachu i dystresu, z wiekiem coraz więcej lękliwego unikania

• inny rozkład czasowy strach zaczynał się koło 7 m. Ż. Osiągał szczyt pod koniec pierwszego roku, a potem jego natężenie spadało

• przedszkolaki doznają strachu pod wpływem motywów imaginacyjnych (duchy, potwory i spółka)

• we wczesnych latach szkolnych dominuje strach przed obrażeniami cielesnymi

• w okresie dojrzewania- lęki społeczne

• dystres rozłąki rozpoczyna się w 6m.ż., osiągając szczyt pomiędzy 15 i 18 m. ż., a potem spada do tego stopnia, że z ukończeniem 3 lat jest bardzo rzadki

• strach zależy od kontekstu, obcość jest jedną z determinant dystersu

ZDOLNOŚĆ DZIECI DO ROZRÓŻNIANIA EMOCJI INNYCH I REAGOWANIA

Field badania metodą habituacji- czy noworodki rozróżniają typy ekspresji emocji.

• rzeczywiście ulegały habituacji i dyshabituacji na trzy różne miny

• wykazywały pewną zdolność do naśladowania oglądanej miny

• zanim pojawią się okazje do uczenia się noworodki potrafią rozróżniać emocje okazywane przez tą samą osobę

• możliwe jednak że dzieci habituowały się na inne aspekty twarzy niż te które wyrażały emocje (np. Caron, Caron i Mayers twarz gniewna lub radosna z zębami lub nie, były nie rozróżniane)

• przed ukończeniem 4 mieś. dzieci rozróżniają emocje tylko w głosie potem dopiero wizualnie

• dzieci zwracają większą uwagę na głos „macierzyński” i wykazują wtedy więcej emocji pozytywnych

• możliwe że zdolności naśladowcze mają dla dzieci ważne skutki emocjonalne

• Melzoff postawił hipotezę że to mimika u dziecka wywołuje emocje

KONSTRUOWANIE RELACJI DZIECKA Z INNYMI

• Field mówi o „dostrajaniu” polega ono na tym że opiekun pomaga regulować pobudzenie dzięki odczytywaniu sygnałów od dziecka i dotrzymywaniu mu kroku. Daje to dziecku dobre samopoczucie bez dezorganizacji jego zachowania .

• Cohn i Tronick wykazali istotną rolę emocji w interakcji matka-dziecko

(kiedy matki demonstrowały „afekt płaski” czyli nie wyrażały żadnej emocji niemowlęta wykazywały bardziej ostrożną ekspresję, częściej protestowały ich zachowanie było bardziej zdezorganizowane)

• Wolf zauważył że już w pierwszym tygodniu dzieci uśmiechały się częściej na głos matki niż obcy. W pierwszych 6 tygodniach uśmiech częściej na głos niż na twarz potem odwrotnie.

• Wraz ze wzrostem ilości wokalizacji spada ilość uśmiechów, wydłuża się też czas od usłyszenia głosu do uśmiechnięcia się

• Wyrażanie gniewu: (badanie z krępowaniem ruchów)

• dzieci 1mieś. nie wykazywały gniewu

• dzieci 4- i 7 mieś. wykazywały gniew

• dzieci 4 mieś. patrzyły na osobę krępującą i jej ruchy

• dzieci 7 mieś. patrzyły na matkę (gniew jako komunikat do matki)

dzieci używały też wokalizacji żeby zwrócić na siebie uwagę

• „odniesienie społeczne” informacja od opiekuna wykorzystana do modyfikowania własnego działania w sytuacji wieloznacznej ( eks. Sorca z pozornym urwiskiem- kiedy matka była uśmiechnięta przechodziły, kiedy przerażona-nie)

• dzieci po 1 roku życia zaczynają modyfikować własne działania na podstawie emocji rodziców

DZIAŁANIA KOOPERACYJNE I PARTNERSTWO KORYGOWANE PRZEZ CEL

• Bowllby „działanie korygowane przez cel” - współpraca między dwoma osobami pozwalająca im osiągnąć ich cele

ROZRÓŻNIENIE „JA” I INNYCH

• odróżnienie „ja” i innych stabilizuje się w przeciągu 2 roku życia (obserwujemy wtedy emocje oparte na empatii i zakłopotaniu)

• u noworodka reakcja płaczem na płacz może być zalążkiem późniejszej empatii

• w 2 r. ż. dzieci reagują pocieszeniem na dystres innego dziecka (robią to tak jak same lubią być pocieszane)

• po skończeniu 3 r. ż. sposoby pocieszenia są bardziej dostosowane do potrzeb drugiej osoby

Hoffman wyróżnił 4 stadia rozwoju empatii:

• empatia globalna- poczucie dystresu wyzwalane jest przez „zarażenie” lub naśladownictwo

• empatia egocentryczna- dziecko wie że druga osoba przeżywa dystres, ale reaguje jakby to ono było w dystresie

• empatia - zrozumienie że uczucia drugiej osoby mogą różnić się od własnych

• empatia finalna- świadomość że w toku czyjegoś życia różne doświadczenia prowadzą do różnych reakcji

• zakłopotanie łączy się z rozpoznaniem „ja” (jest doznawane po ukształtowaniu poczucia „ja”)

• dzieci które rozpoznają się w lustrze doznają zakłopotania inne strachu

• „ja” ma charakter społeczny

JĘZYK EMOCJI W DZIAŁANIACH KOOPERACYJNYCH

• dzieci zaczynają mówić o własnych stanach wew. koło 18 m. ż. (potem stopniowo wzrasta ilość)

• otwiera to nowy poziom stosunków interpersonalnych

• język dotyczący emocji umożliwią rozwój wspólnych znaczeń stanów wewnętrznych

ROZUMIENIE PRZYCZYN EMOCJI PRZEZ DZIECI

• między 2 a 3 r. ż następuje szybki rozwój języka, także terminologii emocjonalnej. Dziecko zaczyna tworzyć własne teorie na temat emocji. Potrafi mówić o różnych emocjach wywołanych przez ten sam przedmiot.

• W 4 r. ż. dzieci podając możliwe powody doznawania emocji, odwołując się do nastawienia na cel innych ludzi (historyjka o słoniu co nie lubił coli)

• Incydenty emocjonalne w przedszkolu (Fabes)

• 55% wyjaśnień emocji - charakter zew. 45% - charakter wew.

• emocje negatywne więcej wyjaśnień wew. niż pozytywne

• więcej wyjaśnień wew. dla emocji intensywnych

• emocje negatywne i intensywne ukierunkowują dzieci na poszukiwanie wyjaśnień „mentalistycznych”

RROZUMIENIE MASKOWANIA EMOCJI

• świadome modulowanie emocji lub zastępowanie jej inną rozpoczyna się w młodszym wieku szkolnym

• już czterolatki rozumiały że emocja rzeczywista i okazywana nie muszą sobie dopowiadać (rozumienie historyjek)

• zdolność dzieci do maskowania uczucia wzrasta z wiekiem (badanie z nieodpowiednim do wieku prezentem)

• dziewczynki wcześniej niż chłopcy maskują emocje

• japońskie dzieci szybciej są uczone kontroli ekspresji emocjonalnej, nie stwierdzono natomiast różnicy jeżeli chodzi o wiek w którym pojawia się świadome rozumienie rozróżnienia emocji wew. i okazywanych

• świadomość kontrolowania emocji w szerokim zakresie raczej nie pojawia się przed wiekiem 6 lat

DZIECIĘCE ROZUMIENIE AMBIWALENCJI

• ambiwalencja -polega na doznawaniu dwu konfliktowych emocji w tym samym czasie

• dzieci okazują ambiwalencje zanim są tego świadome (jednolatki po rozłące chcą cię znowu przytulić, ale też gniewnie odpychają matkę)

• dopiero dzieci 10letnie rozumieją ambiwalencję

stadia:

• dzieci mówiły że mogą doznawać dwu emocji naraz

• mogą doznawać dwu emocji pozytywnych lub negatywnych jednocześnie

cieszę się z 5 z rozwojówki i jestem zadowolony z zaliczenia

• dwie emocje o tym samym znaku wobec jednego przedmiotu

cieszę się i jestem dumna z 5 z rozwojówki

• dwie emocje o różnej walencji wobec różnych obiektów jednocześnie

cieszę się z 5 z rozwojówki, ale jestem smutna że jeszcze drugi semestr przede mną

• emocje o różnej walencji wobec tego samego obiektu (około 11 lat)

cieszę się ze zdanego egzaminu ale żałuję że to tylko 3

---