pytania na zakres 1 (5 osób):
1.Przewodniczący rysuje na kartce: budynek, przyłącze wody na trójniku do tego budynku, studnię obok budynku. Proszę dokończyć szkic inwentaryzacji.
(Trzeba było dorysować punkty osnowy, pikiety z numerami, miary od naroży do trójnika i do studni, opis przyłącza z czego i jaka średnica. Podst nowe rozporządzenie w sprawie standardów)
2. Parametry układu 2000 od kiedy wprowadzany oraz jakie zniekształcenie na południku osiowym i jakie odwzorowanie(o zniekształcenie chodziło o tym że 2000 zmniejsza odległości na osiowym bo skala jest 0.999923 ,
natomiast nie koniecznie wprowadzony jest od końca 2009 bo jeśli była jeszcze wprowadzana forma cyfrowa to można było przedłużyć czas układom lokalnym. (K1 1998)
Odwzorowanie poprzeczne walcowe GK)
************************************************************
3.Wszystko o niwelacji geometrycznej w ciągach. nowe rozp
4.Jakie elementy mierzymy przy studni kanalizacyjnej. G-4.4
5.Kalibracja rastra wg nowego rozporządzenia.
6.Czy można zrobić aktualizacje mapy zasadniczej (nie chodzi o oddawanie operatów mdcp czy inwentaryzacji) aktualizacja bieżąca i okresowa (O-2, K-1 1987, K-1.2)
************************************************************
7.Jakimi metodami mierzymy rzeźbę terenu.
8.Symbol Kapliczki w K-1
9.Czy są dopuszczalne ciągi wiszące.
************************************************************
10.Jak się zakłada repery robocze.
11.Pomiar studzienek kanalizacyjnych przepisy BHP. rozp + G-4.4
12.szkic dokumentacyjny, szkic tyczenia-kiedy się wykonuje i jakie elementy.
************************************************************
13.Co zawiera mdcp.
14.Niwelacja trygonometryczna i geometryczna.
15.Rodzaje niwelacji powierzchniowej.
16.GPS jakie się wykonuje pomiary dodatkowe na stanowisku.
17.Generalizacja elementów ogrodzenia.
pytania na 1 z ustnego
1. zniekształcenie liniowe (jaki rząd i jak się rozkłada) w układzie 2000
2 różnice między Kronsztadt 86 i 60
W Polsce istnieją dwa układy o nazwie miejsca odniesienia "Kronsztad", które różnią się datami wprowadzenia:
Układ "Kronsztad 60" był wynikiem dowiązania do mareografu w Kronsztadzie, poprzez wykonanie pomiarów wysokościowych w czasie tzw. II kampanii pomiarowej z lat 1947-1955[2]. W czasie pomiaru sieci, dokonane zostały dwustronne pomiary na parokilometrowych odcinkach granicznych, wiążących sieć polską z siecią ZSRR. Miało to miejsce w rejonie Gronowa i Terespolu. Następnie sieć wyrównano.
Układ "Kronsztad 86" był wynikiem tzw. III kampanii pomiarowej z lat 1974-1982[2] podczas której pomierzono ponownie dowiązanie sieci i ponownie wyrównano. Dowiązanie miało miejsce na granicy z ZSRR w rejonie miejscowości: Mamonowo, Swierdłowo, Kuźnica, Terespol i Hrebenne.
Różnice pomiędzy tymi układami na terenie Polski wynoszą od 2 cm do 8,5 cm. Nie jest to spowodowane zmianą poziomu morza, lecz dołożeniem kolejnych obserwacji i ponownym wyrównaniem sieci wysokościowej.
3. znak geodezyjny
3. do czego można wykorzystać pomiary fotogrametryczne (z głowy)
- mapy topograficzne
- ortofotomapy
- inwentaryzacja architektoniczna
- pomiary mas ziemnych, kruszyw
- pomiary wyrobisk, odkrywek…
- NMT
4. numeryczny model terenu
"numeryczną reprezentację powierzchni terenowej, utworzonej poprzez zbiór odpowiednio wybranych punktów leżących na tej powierzchni oraz algorytmów interpolacyjnych umożliwiających jej odtworzenie w określonym obszarze"
NMT, Numeryczny Model Terenu - jest numeryczną, dyskretną (punktową) reprezentacją wysokości topograficznej powierzchni terenu wraz z algorytmem interpolacyjnym umożliwiającym odtworzenie jej kształtu w określonym obszarze[1]. Tak zdefiniowany model zawiera informacje o relacjach topologicznych łączących poszczególne punkty w terenie. Zdefiniowanie topologii następuje w wyniku zastosowania algorytmów interpolacyjnych, odtwarzających ukształtowanie modelowanej powierzchni w odniesieniu do dowolnej analizowanej cechy środowiska.
W systemach komputerowych, przez oprogramowanie GIS najczęściej są tworzone dwa podstawowe typy NMT: regularny w postaci prostokątnej siatki punktów (GRID) (model pseudorastrowy) i nieregularny w postaci siatki trójkątów (TIN) (model trójkątowy, ang. Triangular Irregular Network)[3][4][5][6]. Na obszarze Polski są dostępne następujące cyfrowe modele wysokościowe przedstawiające rzeźbę terenu, w oparciu o które można numerycznie opracować numeryczne modele terenu:
modele DTED poziomu 0, 1 i 2;
modele opracowane w ramach danych SRTM 1 i 3 międzynarodowej misji promu kosmicznego Endeavour;
modele powstające w ramach prac nad projektem LPIS - Systemem Identyfikacji Działek Rolnych (ang. Land Parcel Information Systems) z wykorzystaniem archiwalnych zdjęć lotniczych w skali 1 : 26 000;
modele powstające w ramach systemu osłony powodziowej SMOK (System Monitoringu i Osłony Kraju);
modele wysokościowe powstające w ramach opracowania bazy TBD (Bazy Danych Topograficznych);
modele wysokościowe oparte na danych cyfrowych VMap (Vector Smart Map), np. dane bazowe VMap L2 opracowane przez Służbę Topograficzną WP oraz GUGiK.
rozp w sprawie SIT
dla obszaru kraju i obszaru województwa prowadzi się bazę danych obiektów topograficznych z numerycznym modelem rzeźby terenu
5 jaka jest różnica pod względem czasu między mapa zasadniczą a topograficzną
w tym pytaniu chodziło o to, że zasadniczą aktualizuje się okresowo i na bieżąco, a topograficzną tylko okresowo
5. WINGIK jest organem I czy II stopnia
w rozumieniu KPA w sprawach geodezji i kartografii WINGIK jest organem I instancji
6 dane do gesut skąd pozyskać
mapa zasadnicza
materiały zawierające wyniki inwentaryzacji zgromadzone w PZGiK
ewidencja gruntów i budynków
materiały ZUDP
ewidencje branżowe
7 prace nie podlegające zgłoszeniu
tyczenie obiektów budowlanych oraz pomiary bud-montaż
pomiary objętości mas ziemnych
pomiary przemieszczeń i odkształceń
prace na terenach zamkniętych
pomiary geod. do orientacji podziemnych wyrobisk górniczych
pomiary specjalne na terenach: kolei, lotnisk, dróg, lasów
ustalenie pow zasiewów
prace kartograf - kompilacja materiałów nie pochodzących z PZGiK
8. jak się stabilizuje pkt osnowy III klasy
Punkty osnowy szczegółowej stabilizuje się jednopoziomowo, stosując znaki z plastiku,
metalu lub innego trwałego materiału, po ich zabetonowaniu lub innym trwałym
połączeniu z podłożem lub ścianą budynku. Na terenach rolnych i leśnych dopuszcza się
stabilizację dwupoziomową, z zastosowaniem słupa betonowego nie krótszego niż 0,70 m
wraz z betonową płytką. Poszczególne znaki powinny być oddzielone warstwą ziemi
o grubości co najmniej 0,03 m.
9. co zrobić jak został usunięty reper
instrukcja G-4:
§116 zniszczonych lub uszkodzonych znaków wysokościowych nie należy odtwarzać, lecz w przypadku konieczności zastąpić nowym znakiem zlokalizowanym w odpowiednio dobranym dla tego celu miejscu.
10. sprawdzenie warunków niwelatora (pozioma oś celowa)
11. szkic tyczenia i dokumentacyjny
12. po jakim czasie ośrodek wydaje dokumenty po robocie
Generalnie najwięcej pytań jest z instrukcji G-3, G-4 wytycznych technicznych G-4.4, można powiedzieć, że trzeba je znać na pamięć.
O co może zapytać komisja:
generalizacja szczegółów
tyczenie budynku
pomiar studzienek
prace związane z tyczeniem i inwentaryzacją sieci uzbrojenia terenu
tyczenie budynku w ostrej granicy
tyczenie budynku gdy jest większy niż działka ???
dokładność pomiaru dla poszczególnych grup
maksymalne długości celowych przy pomiarze tachimetrycznym, węgielnicą
osnowa POLREF
szkic tyczenia
szkic dokumentacyjny
ZUDP terminy, uzgodnienia
pomiar i kontrola pomiaru ronda
kontrola interpolacji warstwic na mapie
metody niwelacji
pomiar masztu
co to jest mapa zasadnicza
zakładanie reperu roboczego
co to są motywy urbanistyczne
Spróbujmy zdefiniować, co to są te "motywy urbanistyczne".
Motywy urbanistyczne - to wytyczne urbanistyczne miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, stanowiące dane wyjściowe do wykonania stosownych obliczeń geodezyjnych (geodezyjnego opracowania planu).
Motywy urbanistyczne moga określać przebieg osi ulic, linii rozgraniczających itp. w określonej miarami odległości od istniejacych trwałych punktów sytuacyjnych (motywów sytuacyjnych, zw. też elementami urbanistycznymi), budynków, trwałych ogrodzeń, punktów osnowy geodezyjnej itp., a nawet siatki kwadratów.
Motywy urbanistyczne powinny spełniać odpowiednie warunki geometryczne, np. gdy linia rozgraniczająca ulicy (lub oś ulicy) ma być linią prostą to jej przebieg powinien byc określony tylko dwoma motywami urbanistycznymi.
Wszelkie inne (dalsze) motywy urbanistyczne służa tutaj jako elementy dodatkowe (ew. sprawdzajace).
Dopiero, jeśli w planie przebieg linii nie został nawiązany do punktów sytuacyjnych i nie został określony warunkami geometrycznymi (prostopadłość, równoległość), opracowanie geodezyjne takich linii może być uproszczone poprzez graficzne pobranie współrzędnych punktów z planu.
mapa do celów projektowych co zawiera
szkic polowy
na czym polega geodezyjne opracowanie projektu
metody pomiaru szczegółów
osnowa III klasy zakładanie i pomiar
osnowa dwufunkcyjna
62 pytania jakie mogą paść na części ustnej:
co powinna zawierać mapa do celów projektowych
przyłącze energetyczne i szambo, czy wymagają pozwolenia na budowę - przyłącza i szczelny zbiornik na gnojówkę do 25m3 objętości nie wymagają pozwolenia na budowę
które punkty osnowy pomiarowej podlegają ochronie
7.341.28.12.4.4 - co to jest
dlaczego nastąpiło przejście z układu 65 na 2000
zdawałam w marcu 2011 roku i wchodziłam jako 1 dziewczyna więc:
1 pytanie czy otwierała pani kiedyś studzienkę kanalizacyjną
2. proszę narysować studzienkę (przekrój) i zaznaczyć w których miejscach mierzy się wysokość
3. szkic niwelacji i generalnie jak się robi niwelację
4. wymienić kolory uzbrojeń na mapie
5. jak poprowadzić warstwice między dwoma punktami o zadanej wysokości
6. czy GPSem można zmierzyć wysokości na studzience?i dlaczego.
czy można robiąc mdcp nie zachowywać kołnierza 30m, czy zawsze trzeba mierzyć z kołnierzem 30 metrowym? (otóż nie zawsze trzeba zachowywać kołnierz - w razie wątpliwości obszar ten określa organ, który wydaję pozwolenie na budowę)
------------------------------------------------------
1. Generalizacja szczegółów w trakcie pomiaru
2. Zasady zgłaszania roboty i naliczania opłat w przypadku obszaru położonego w kilku powiatach lub województwach
3. Jakie dokumenty geodeta sporządza po zakończeniu budowy i komu je przekazuje
-------------------------------------------------------
Na ustnym z jedynki pytają o plan zagospodarowania terenu, punkt pomiarowy , co oznacza rząd osnowy, jakie ogrodzenia wykazuje się na mapie, jakie elementy się tyczy przy tyczeniu drogi, pytania o ZUDP, przepisy bhp też się trafiają.
------------------------------------------------------
Witam.
Ja jak zdawałęm na 1 w grudniu to miałem pytania na ustnym.
1.W jakim zakresie robi się mapę do celów projektowych.
2. Jak tyczy się budynek i co tyczymy i jak to zazanczamy i gdzie.
3. Czy patrząc na mapę zasadniczą mogę okreslić z jaką dokładnością zostało okręslone szczegóły terenowe.
4. Podczas inwentryzacji powykonawczej stwierdzam rozbieżności z projektem i jakie dalej podejmuje kroki.
wpis do dziennika budowy
---------------------------------------------------------
- czynności na stanowisku przy biegunowej metodzie pomiaru (bez szczegółów typu ustawienie instrumentu)
- kolor warstwic na mapie - jasnobrązowy
- jak oznaczamy tereny budowlane i zurbanizowane na mapie
3.Grunty zabudowane i zurbanizowane dzielą się na:
1) tereny mieszkaniowe, oznaczone symbolem - B,
2) tereny przemysłowe, oznaczone symbolem - Ba,
3) inne tereny zabudowane, oznaczone symbolem - Bi,
4) zurbanizowane tereny niezabudowane, oznaczone symbolem - Bp,
5) tereny rekreacyjno-wypoczynkowe, oznaczone symbolem - Bz,
6) użytki kopalne, oznaczone symbolem - K,
7) tereny komunikacyjne, w tym:
a) drogi, oznaczone symbolem - dr,
b) tereny kolejowe, oznaczone symbolem - Tk,
c) inne tereny komunikacyjne, oznaczone symbolem - Ti.
- jak mierzymy przewody podziemne (chodzi o szerokość)
- czynności geodezyjne od opracowania projektu po przez wyznaczenie w terenie do inwentaryzacji
- jaka jest hierarchia podzielności przez kolejne elementy wody, tereny kolejowe, drogi publiczne itd. (wody dzielą tereny kolejowe itd.)
- definicja pasa drogowego - wydzielony liniami granicznymi grunt wraz z przestrzenią nad i pod jego powierzchnią, w którym są zlokalizowane droga oraz obiekty budowlane i urządzenia techniczne związane z prowadzeniem, zabezpieczeniem i obsługą ruchu oraz z zarządzaniem drogą.
- z jakich części składa się mapa zasadnicza (plus rozwinięcie pojęć)
- generalizacja linii
- pomiar krawężnika
- oraz wiele wiele innych
-------------------------------------------------------
a bylo mniej wiecej tak:
generalnie jesli nie ma kamieni i geodeta z 1 nie posiada 2 to budynku nie powinien tyczyc. granice wytycza geodeta z 2 a potem dopiero moze tyczyc budynek geodeta z 1
-------------------------------------------------------
1) co powinna zawierać mapa do celów projektowych?
2) przyłącz energetyczny i szambo, czy wymaga pozwolenia czy nie ?
3) które punkty osnowy pomiarowej podlegają ochronie
4) 7.341.28.1244 - co to jest?
5) dlaczego nastąpiło przejście z układu 65 na 2000?
6) jak się dzielą standardy geodezyjne?
7) przenoszenie wysokości przy budowie
8 ) prace nie wymagające zgłoszenia
9) jak wytyczyć obiekt, jeżeli instrument ma duże błędy kątowe?
10) jak się tyczy łuk kołowy? Jakie odległości między kolejnymi tyczonymi punktami łuku?
11) niwelacja tachimetryczna
12) ZUD-y, odległości między kablami, dopuszczalne dochyłki, wykazywanie na mapie itd. ogólnie cała inwentaryzacja mediów
13) generalizacja szczegółów terenowych
14) punkt bliski - instrukcja G-2, sprawdzić co jest w nowym rozp
15) co zawiera mapa do celów projektowych
16) osnowa dwufunkcyjna
17) symbol kapliczki
18) obowiązujący układ współrzędzych
19) reguły kryłowa-Bradisa
Reguły Bradis-Kryłowa - ogólne zasady stosowane w geodezji określające zasady zaokrąglania liczb oraz działań na liczbach przybliżonych[1].
Wyniki pomiarów i obliczeń wyrażone liczbami przybliżonymi powinny być tak obliczane i zapisywane aby charakteryzowały rząd wielkości liczby i jej dokładność. Na przykład, jeżeli obliczono długość odcinka:
z błędem nie przekraczającym 1 m prawidłowym zapisem jest 1614 m
z błędem nie przekraczającym 0,1 m prawidłowym zapisem jest 1613,8 m
z błędem nie przekraczającym 0,01 m prawidłowym zapisem jest 1613,83 m
Cyfry znaczące i zera występujące na końcu liczby powinny mieć znaczenie dwojakie - wskazywać rząd wielkości liczby oraz jej dokładność.
Działania na liczbach przybliżonych[edytuj]
Przy dodawaniu lub odejmowaniu liczb, wynik końcowy powinien posiadać tyle cyfr po przecinku, ile posiada liczba o najmniejszej dokładności, np.:
12,6 + 7,83 = 20,4
128,54 - 45,7 = 82,8
Przy mnożeniu lub dzieleniu liczb, wynik końcowy powinien posiadać tyle cyfr znaczących, ile posiada liczba o najmniejszej liczbie liczb znaczących, np.:
24,43 x 17,357 = 424,0
0,0054 : 7 = 0,0008.
Przy podnoszeniu liczby do potęgi (głównie przy podnoszeniu do kwadratu lub sześcianu), wynik końcowy powinien posiadać tyle cyfr znaczących, ile posiada liczba potęgowana, np.:
26,833 = 19310.
Przy wyciąganiu pierwiastka z liczby (głównie pierwiastka drugiego lub trzeciego stopnia), wynik końcowy powinien posiadać tyle cyfr znaczących, ile posiada liczba pierwiastkowana, np.:
√39,34 = 6,272.
Liczby będące wynikami pośrednimi zapisujemy, uwzględniając dodatkowo kolejną cyfrę, pomimo powyższych reguł. W końcowym rozwiązaniu dodatkową cyfrę opuszczamy lub zapisujemy mniejszą czcionką.
Jeżeli niektóre dane zawierają więcej znaków dziesiętnych lub liczb znaczących niż pozostałe dane w działaniach (dodawanie, odejmowanie, mnożenie, dzielenie, potęgowanie, pierwiastkowanie), wówczas zaokrąglamy je zachowując o jedną cyfrę więcej niż wynika z pierwszych czterech reguł.
Jeżeli chcemy uzyskać wynik końcowy o k cyfrach, to do obliczeń należy brać dane z taką ilością cyfr, które zgodnie z powyższymi regułami w końcowym rozwiązaniu dadzą k+1 cyfr.
20) użytki - z jaką dokładnością mierzyć?
21) pomiary wysokościowe studzienek różnych typów
22) co zrobić w przypadku otrzymania zlecenia pomiaru pionowości komina?
23) co się dołącza do zgłoszenia roboty?
24) rząd i klasa osnowy
25) jakie dane z dawnych pomiarów należy wykorzystać przy tworzeniu mapy?
26) co należy zrobić przed zejściem z terenu po wykonaniu niwelacji?
Po zakończeniu pomiaru niwelacyjnego odcinka w obu kierunkach należy obliczyć:
1) różnicę między przewyższeniami uzyskanymi z pomiarów w kierunku głównym i powrotnym:
2) średnie przewyższenie z pomiaru odcinka w obu kierunkach:
3) średnią długość odcinka R (w km) jako sumę długości celowych:
Jeżeli wartość r nie mieści się w dopuszczalnych granicach, należy powtórzyć pomiar odcinka w tym kierunku, do którego obserwator ma mniejsze zaufanie. Pomocne mogą tu być notatki dotyczące stanu pogody i warunków terenowych.
Jeśli powtórny pomiar nie spełni warunku dopuszczalnej wartości r, należy powtórzyć pomiar w kierunku przeciwnym.
Numery niwelowanych punktów na szkicu i w dzienniku sprawdzić po zakończeniu pomiaru na stanowisku.
27) rząd poprawek dla układu 1965
28) co zawiera mapa do celów projektowych i kto okresla zakres mapy?
29) jak sie tworzy godło mapy zasadniczej?
30) symbol lasu i drzewa iglastego
31) metody zakladania osnowy pomiarowej
32) rodzaje i kolory sieci uzbrojenia podziaminego
33) co to jest "Rn"?
34) jak inwentaryzujemy studzienkę teletechniczną?
35) kto uzgadnia projekt?
36) co podlega tyczeniu i inwentaryzacji?
37) jakie są grupy dokładnościowe szczegółów terenowych?
38) jakie sa miary kontrolne przy pomiarze elementów 1 grupy metodą tachimetryczna?
39) jakie warunki powinien spalniac sprzet przy pomiarze biegunowym?
40) jakie dokumenty sporzadza geodeta przy wytyczeniu budynku?
41) jak wytycza sie siec cieplownicza?
42) jak zamierzamy studzienke kanalizacyjna?
43) jaka czynność geodety w przypadku nowego budynku jest elementem niezbędnym do dokonania wpisu do księgi wieczystej?
44) co to są szczegóły III grupy dokładnościowej?
45) jaka jest różnica w pomiarze sieci uzbrojenia terenu w przypadku pomiaru powykonawczego, a w przypadku pomiaru w ramach aktualizacji istniejącej mapy zasadniczej?
46) na jakiej podstawie i jakie prawa ma geodeta wchodząc na teren prywatnej posesji w celu wykonania prac geodezyjnych?
47) omówić metodę niwelacji trygonometrycznej
48) w przypadku mapy do celow projektowych mozna wykonac mape jednostkowa w ukladzie lokalnym. Jaki warunek musi byc spełniony?
brak mapy zasadniczej, pojedyncze obiekty o prostej konstrukcji
49) odwzorowania dla ukladu 1965 oraz 2000
2000 odwzorowanie Gaussa-Krugera, poprzeczne walcowe
65 quasi-seterograficzne
50) jakie są miary kontrolne przy nowo wybudowanym budynku?
51) pytanie o układach: ogólna charakterystyka 65, 1992, 2000, porównać 65 z 2000, jakie są zniekształcenia na 65 i do kiedy 65 może być stosowany?
52) dlaczego 65 pod pewnymi względami traktować możemy jak układ lokalny?
53) elementy kontrolne przy pomiarze szczegółów
54) rodzaje niwelacji
55) z jakich zrodel uzyskujemy dane o uzbrojeniu w przypadku wykonywania mapy do celow projektowych?
56) cięcie warstwicowe dla skali 1:1000
57) w jaki sposob na mapie zasadniczej opisuje sie przewod teletechniczny zamierzony przy użyciu wykrywacza?
58) W jaki sposób zamierza się zbiornik podziemny?
59) jakie czynnosci geodeta wykonuje przy wytyczeniu?
60) co to są szczegóły III grupy dokładnościowej?
61) jaka jest różnica w pomiarze sieci uzbrojenia terenu w przypadku pomiaru powykonawczego a w przypadku pomiaru w ramach aktualizacji istniejącej mapy zasadniczej?
62) na jakiej podstawie i jakie prawa ma geodeta wchodząc na teren prywatnej posesji w celu wykonania prac geodezyjnych?
------------------------------------------------------------------------------------------------
1.Pytanie o układach: ogólna charakterystyka 65, 1992, 2000 itd... Porównać 65 z 2000 różnice itd... Jakie są zniekształcenia na 65 i do kiedy 65 może być stosowany plu odwzorowanie. Dlaczego 65 pod pewnymi względami traktować możemy jak układ lokalny. Układ 2000 - południki osiowe, zniekształcenia, elipsoida. (radzę rozporządzenie o tym wykuć na blachę!)
2.Pytania z niwelacji. Najpierw ogólnie wszystkie metody z podaniem konkretnych przykładów a potem bardzo dokładnie niwelacja siatkowa.
3.Pytanie o mapę do celów projektowych. Najpierw ogólnie a potem problemowo z podaniem przykładów. Pytania szczególowe. Np. : Skąd uzyskujemy uzbrojenie: czyli: mapa zasadnicza, branże, zudy, wywiad w terenie, użykownicy (np. nic nie ma z uzbrojenia w terenie i na mapach a jest w terenie budynek czyli wiadomo: woda i prąd oraz kanalizacja bądż szambo a może też i gaz chyba że jest z butli , to do domu generalnie powinno być dołączone skoro mieszkają, itd....), przekopy kontrolne no i metoda o swej chlubnej nazwie winking smiley tzw. penetracja.