Doros³e Dzieci Alkoholików
Kim s¹? To doroœli, którzy wychowywali siê w rodzinach nadu¿ywaj¹cych alkoholu. Gdy byli dzieæmi, musieli zbyt wczeœnie dorosn¹æ. S¹ doroœli, a nadal w g³êbi siebie pozostaj¹ dzieæmi.
Marzenna Kuciñska
Pañstwowa Agencja Rozwi¹zywania Problemów Alkoholowych (i nie tylko) szacuje, ¿e w Polsce ¿yje prawie 4 miliony dzieci, których rodzice nadu¿ywaj¹ alkoholu, oraz oko³o 1,5 miliona dzieci alkoholików.
Kiedy dorosn¹, czêœæ z nich zacznie piæ, czêœæ zwi¹¿e siê z osobami uzale¿nionymi, a pozosta³e bêd¹ starannie unikaæ myœlenia o tym, co wydarzy³o siê w ich dzieciñstwie. Z moich szacunków wynika, i¿ Doros³e Dzieci Alkoholików (DDA) stanowi¹ oko³o 40 proc. doros³ej populacji Polaków.
Doœwiadczenia wyniesione z rodziny alkoholowej mocno rzutuj¹ na bliskie kontakty w ¿yciu doros³ym. Prawie po³owa z tych DDA, którzy zg³aszaj¹ siê po poradê psychologiczn¹, nie decyduje siê na zalegalizowany zwi¹zek, a jedna trzecia zawieranych przez nich ma³¿eñstw koñczy siê rozwodem. To znacznie wiêcej ni¿ wœród ogó³u Polaków. Doros³e Dzieci Alkoholików boj¹ siê przede wszystkim powtórzenia we w³asnym zwi¹zku tego, co dzia³o siê w ich domu rodzinnym. Du¿a czêœæ jest g³êboko przekonana, ¿e w ma³¿eñstwie mo¿na siê tylko krzywdziæ.
Bliskie zwi¹zki to tak¿e relacje z w³asnymi dzieæmi. DDA czêsto maj¹ k³opoty z odnalezieniem siê w roli rodzica. Wielu z nich rozpoczyna terapiê w³aœnie z powodu problemów ze swoimi dzieæmi. Obawiaj¹ siê, ¿e je skrzywdz¹, wnosz¹c do wychowania doœwiadczenia z domu. Czasem nie potrafi¹ z nimi rozmawiaæ. Maj¹ k³opot z w³aœciw¹ ocen¹ tego, czy problemy ich syna albo córki s¹ „normalne”, czy te¿ powinny byæ niepokoj¹cym sygna³em. W niektórych DDA w³asne dzieci budz¹ agresjê. Trudno im siê powstrzymaæ przed krzykiem, groŸbami czy uderzeniem. Jednoczeœnie maj¹ œwiadomoœæ, ¿e to nie dziecko zawini³o, ¿e agresja bierze siê gdzieœ z g³êbi ich samych. Szukaj¹ pomocy dla siebie, aby nie krzywdziæ w³asnych dzieci.
Wielu DDA nie decyduje siê na to, ¿eby mieæ dzieci (ponad po³owa uczestnicz¹cych w terapii), albo podejmuje tak¹ decyzjê póŸno, po trzydziestym roku ¿ycia. Gdzieœ g³êboko tkwi w nich lêk, ¿e dla ich syna czy córki ¿ycie oka¿e siê równie okrutne, jak dla nich samych.
Czêœæ DDA rezygnuje z w³asnego ¿ycia osobistego, poniewa¿ przyjmuj¹, ¿e ich podstawowym zadaniem ¿yciowym jest opiekowanie siê mam¹ albo tat¹, a czêsto nawet czuwanie, by nawzajem nie zrobili sobie krzywdy. Niekoniecznie mieszkaj¹ z rodzicami, a rodzice wcale nie s¹ ludŸmi schorowanymi ani bardzo starymi. Spotkaæ mo¿na i takich DDA, którzy maj¹ w³asne rodziny, ale ka¿dy weekend, œwiêta i wakacje spêdzaj¹ z rodzicami. Zdarzaj¹ siê tak¿e rodziny, w których wszystkie doros³e, trzydziestoletnie czy czterdziestoletnie „dzieci” mieszkaj¹ z rodzicami.
...ci¹g dalszy
W trakcie terapii okazuje siê, ¿e czêœæ DDA ma mocno zakodowane, choæ rzadko uœwiadamiane poczucie, ¿e ich podstawow¹ rol¹ ¿yciow¹ jest „byæ dobrym dzieckiem”: „m¹¿ (¿ona) to nie rodzina; rodzina to rodzice, dziecko, brat”. Odkrycie, ¿e „byæ dobr¹ córk¹ czy dobrym synem” jest znacznie wa¿niejsze ni¿ „byæ dobr¹ ¿on¹ albo dobrym mê¿em”, zazwyczaj zmienia zupe³nie porz¹dek œwiata. Szczególnie dotyczy to kobiet. S¹ zaskoczone, jak ³atwo zaprzepaœciæ dom i rodzinê, kiedy podstawowa odpowiedŸ na pytanie: „kim jestem?”, brzmi: „córk¹”.
Zwykle wiêŸ Doros³ych Dzieci Alkoholików z rodzicami jest bardzo silna, choæ kontakty nie zawsze uk³adaj¹ siê dobrze. Najczêœciej DDA skar¿¹ siê, ¿e tak naprawdê nie potrafi¹ rozmawiaæ z matk¹ czy z ojcem. Niechêtnie je¿d¿¹ do domu rodzinnego, bo czuj¹ tam napiêcie, niepokój i bezradnoœæ. Czasami mówi¹ wrêcz o nienawiœci do któregoœ z rodziców. Przera¿eniem napawa je myœl, ¿e bêd¹ musia³y z nimi zamieszkaæ, kiedy stan¹ siê oni niedo³ê¿ni.
Mo¿emy wyró¿niæ kilka typów Doros³ych Dzieci Alkoholików: wyobcowani, smutni, skrzywdzeni, uzale¿nieni, wspó³uzale¿nieni, odnosz¹cy sukcesy, z poczuciem ni¿szoœci.
Wyobcowani najczêœciej nie zdaj¹ sobie sprawy, ¿e to, co prze¿yli w domu rodzinnym, ma nadal wp³yw na ich ¿ycie i samopoczucie. Po prostu uwa¿aj¹ siê za innych, bardziej skomplikowanych lub popl¹tanych wewnêtrznie. Zazdroszcz¹ innym s³abszych napiêæ wewnêtrznych, mniejszej liczby dylematów i konfliktów, mniejszych wewnêtrznych obci¹¿eñ, o wiele rzadziej pojawiaj¹cego siê poczucia smutku i osamotnienia. W sytuacjach spo³ecznych bardzo silnie kontroluj¹ siê. Maj¹ poczucie, ¿e ludzie z pewnoœci¹ ich oceniaj¹, i to niekorzystnie.
Wielu DDA leczy siê z powodu depresji (to smutni). Bior¹ kolejne specyfiki, które nie przynosz¹ ulgi ani nie zmniejszaj¹ przygnêbienia. Czasem przychodz¹ do psychologa, szukaj¹c zrozumienia siebie i rozwi¹zania problemów, a tak¿e potwierdzenia, ¿e z nimi wszystko w porz¹dku. Zwykle koñcz¹ na pierwszej wizycie. Boj¹ siê ruszyæ to, co jakoœ przysch³o, przycich³o. Po co znów ma boleæ? Ich wspomnienia pe³ne s¹ doœwiadczeñ utraty czegoœ lub kogoœ. Mówi¹ o braku uwagi i braku fizycznego bezpieczeñstwa, o g³odzie czy opuszczeniu. Dramaty i koszmary z okresu dzieciñstwa staj¹ siê w ¿yciu doros³ym Ÿród³em niewypowiedzianego bólu i smutku, których nie ukoi tabletka.
...ci¹g dalszy
Ale s¹ równie¿ DDA uœwiadamiaj¹cy sobie, jak bardzo zostali skrzywdzeni tym, co dzia³o siê w domu, gdy byli dzieæmi. Nosz¹ w sobie ¿al, rozgoryczenie, z³oœæ, a nawet nienawiœæ: najczêœciej w stosunku do tego z rodziców, który pi³, ale czasem równie¿ wobec tego, który choæ nie pi³, tak¿e krzywdzi³. Pozostaj¹ w pozycji ofiary nawet wtedy, gdy sprawcy ju¿ nie ma, lub te¿ nie jest ju¿ w stanie nic z³ego zrobiæ. Czuj¹ siê pokrzywdzeni i przez pryzmat swojej krzywdy postrzegaj¹ œwiat i ludzi.
Istnieje tak¿e grupa takich DDA, którzy sami zaczêli piæ na³ogowo. Siêgnêli po alkohol, bo na przyk³ad próbowali poradziæ sobie z trudnoœciami. Choæ boleœnie pamiêtaj¹ dzieciñstwo podporz¹dkowane rytmom picia i niepicia, doros³e ¿ycie uk³adaj¹ tak samo. Teraz to oni s¹ najwa¿niejsi, a ¿ycie rodzinne toczy siê wokó³ ich picia i niepicia.
Niektóre Doros³e Dzieci Alkoholików, przyzwyczajone w dzieciñstwie do zajmowania siê innymi i pomagania najbli¿szym (matce, bo ma za du¿o obowi¹zków; ojcu, bo sam nie jest w stanie czegoœ zrobiæ; rodzeñstwu, bo jest mniejsze lub bardziej nieporadne), wik³aj¹ siê w zwi¹zki z osobami, którymi trzeba siê opiekowaæ (np. z osobami uzale¿nionymi, z g³êbokimi problemami). ¯ycie z partnerem, który nie wymaga opieki czy poœwiêcenia, uwa¿aj¹ za nudne, zbyt pouk³adane.
Wielu DDA pracuje na odpowiedzialnych, dobrze wynagradzanych stanowiskach i odnosi sukcesy zawodowe. Potrafi¹ jednak pracowaæ równie efektywnie w zamian za przys³owiowe dobre s³owo. Zaskakuj¹co dobrze rozwi¹zuj¹ trudne zadania w sytuacji stresu i pod presj¹. Zwykle nie maj¹ problemów z wywi¹zywaniem siê ze swoich obowi¹zków. Nie boj¹ siê trudnych zadañ ani ryzyka. S¹ odpowiedzialni i nie rezygnuj¹ ³atwo. Dbaj¹ o potwierdzanie swoich kompetencji, ucz¹c siê i podejmuj¹c nowe wyzwania. W efekcie s¹ zwykle bardzo dobrymi i ma³o wymagaj¹cymi pracownikami.
Œwietnie te¿ potrafi¹ radziæ sobie z publicznymi prezentacjami - nikt nie widzi ich silnego napiêcia czy lêku przed ocen¹. Ludzie podziwiaj¹ czêsto ich opanowanie i spokój zewnêtrzny, nie zdaj¹c sobie sprawy z tego, jak sprzeczne jest to, co widz¹, z tym, co dzieje siê „w œrodku” tych ludzi.
Poczucie ni¿szoœci i niekompetencji towarzysz¹ce Doros³ym Dzieciom Alkoholików zazwyczaj odzywa siê w kontakcie z innymi osobami. Sk³ada siê na nie kilka czynników: kiepski obraz siebie wyniesiony z wczesnego dzieciñstwa, brak dobrych doœwiadczeñ w bliskich relacjach z ludŸmi i brak podstawowych umiejêtnoœci interpersonalnych (rozmawianie, nawi¹zywanie bliskich kontaktów, rozwi¹zywanie konfliktów czy nieporozumieñ). Rzadko za poczuciem ni¿szoœci u DDA stoi brak wykszta³cenia czy nieradzenie sobie w ¿yciu. Ponad po³owa osób zg³aszaj¹cych siê na terapiê ma wykszta³cenie œrednie, a 40 proc. wy¿sze. Otoczenie najczêœciej postrzega Doros³e Dzieci Alkoholików jako ludzi dobrze radz¹cych sobie w ¿yciu, bez wiêkszych problemów.
Marzenna Kuciñska
Marzenna Kuciñska kieruje Oœrodkiem Psychoterapeutycznym Instytutu Psychologii Zdrowia PTP w Warszawie. Zajmuje siê psychoterapi¹ DDA, badaniami nad efektywnoœci¹ szkoleñ i psychoterapii. Prowadzi szkolenia z podstaw pomocy psychologicznej. Jest autork¹ wielu artyku³ów poœwiêconych przede wszystkim terapii alkoholików i efektywnoœci psychoterapii. Lubi fantastykê i bryd¿a. Ma 36 lat, mê¿a i 10-letni¹ córkê.
http://kiosk.onet.pl/charaktery/1119269,1475,artykul.html