37. Ojczyzna - patriotyzm.
Kto kiedy powiedzia, i „Mickiewicz wielkim patriot by”. Wedug mnie to zbyt mao, poniewa niemal kady jego utwór powicony krajowi, tsknocie za ojczyzn, za wolnoci - jest inny, inaczej ujmuje to wzniose uczucie. Tym samym temat staje si ciekawy, daleki od monotonnego, opartego na schemacie wyliczanki, czy wywodu. Mickiewicz pisa o najwaniejszych sprawach epoki i swojego narodu. Dostrzega wartoci, które s wane w kadym czasie, takie jak honor, poczucie godnoci narodowej i osobistej, sprawiedliwo, prawo do wolnoci. Utwory poety uczyy mioci do kraju, podtrzymyway przekonanie o koniecznoci walki o woln Polsk i gosiy wiar w zwycistwo tej walki. Najwaniejszymi utworami napisanymi przez Mickiewicza przedstawiajcymi sytuacj kraju i postawy ludzkie wobec zaborów byy: ”Konrad Wallenrod”, „Dziadów cz III”, „Pan Tadeusz”, oraz liryka patriotyczna - „Do matki Polki”, „Reduta Ordona”.
W epoce romantyzmu Polska znajdowaa si w specyficznej sytuacji politycznej. Od kilkudziesiciu lat pozostawaa w niewoli trzech pastw zaborczych. Polacy nigdy nie pogodzili si z niewol narodow. Sytuacja polityczna spowodowaa e romantycy polscy podporzdkowali swe utwory tematyce walki o niepodlego. Ojczyzna pojmowana bya nie tylko w kategoriach obywatelskiej suby, ale take w kategoriach uczuciowych i emocjonalnych. ya w sercach i umysach Polaków, którzy nie tracili nadziei i nie rezygnowali z walki narodowo - wyzwoleczej. Takim utworem przedstawiajcym wielki patriotyzm i oddanie si Ojczynie jest „Konrad Wallenrod”.
„Konrad Wallenrod” jest prawdopodobnie najlepszym przykadem literatury tyrejskiej, zagrzewajcej do boju. Autor napisa j przebywajc na zesaniu w Rosji - aby zmyli rosyjsk cenzur zastosowa w niej jzyk ezopowy. Podstp uda si doskonale, utwór ukaza si najzupeniej legalnie, w samym sercu kraju wroga - Petersburgu. Okazao si e zawarte w nim wezwanie do boju miao ogromn si oddziaywania. Utwór ten rozpali serca modych konspiratorów i sta si jednym z impulsów, które przyczyniy si do wybuchu powstania listopadowego. Rzeczywistym bohaterem utworu byo wspóczesne Mickiewiczowi, walczce z caratem mode pokolenie patriotów polskich. Akcja utworu zostaa osadzona w kocu XIV w. kiedy Krzyacy zagrozili Litwie ostateczn zagad. Bohater mia sta si przykadem pomiennej i ofiarnej mioci ojczyzny, mia uczy e sprawa wolnoci narodu jest najwaniejsz rzecz w yciu czowieka. Konrad Wallenrod by bohaterem pokole podejmujcych swój czyn i los z poczuciem ich tragicznej nieuchronnoci. A dziki pieni starego wajdeloty Halbana potomni maj moliwo oceny istoty dziea bohatera, jest on bowiem „ark przymierza midzy dawnymi a modszymi laty”.
Gównym bohaterem utworu jest Litwin, który w dziecistwie zosta porwany przez Krzyaków . Dziecku krzyacy nadali imi Walter Alf. W zamku Krzyackim znajdowa si litewski wajdelota Halban. To on opowiada Alfowi o jego pochodzeniu i losach, piewa mu litewskie pieni, opowiada o Ojczynie. Walter wielokrotnie chcia powróci do Ojczyzny, ale Halban tumaczy mu, e jeszcze nie nadesza odpowiednia pora - Afl mia najpierw pozna wszelkie arkana sztuki rycerskiej, wszelkie tajemnice wroga. Kiedy Walter wzi udzia w walce, od razu wraz z Halbanem da si wzi do niewoli. Przyby do Kowna, a ksie Kiejstut da wiar opowieciom Waltera. Pozosta on na dworze ksicia, uczy Litwinów nowoczesnych metod walki, wkrótce te podj za on córk ksicia Aldon. I tu rozpoczyna si dramat, gdy Waltera drczya sytuacja ukochanej ojczyzny, która bya ustawicznie nkana przez Krzyaków. Zrozumia te, e Litwini nie s w stanie pokona wroga w otwartej walce. Jako redniowieczny rycerz, cenicy nade wszystko, wzdraga si przed podstpnymi metodami walki, wiedzia jednak, e nie ma innego wyboru. Po dramatycznym poegnaniu z Aldon opuszcza Litw. Wkrótce jako giermek Konrada Wallenroda udaje si do Palestyny. Konrad ginie w tajemniczych okolicznociach, a Walter podszywa si pod jego posta, przyjmuje luby zakonne, walczy w Hiszpanii, a po mierci Winrycha zostaje wybrany mistrzem zakonu. Rzdzi zakonem nieudolnie, Krzyacy czsto przegrywaj, wydaje si jakby Litwini znali wszelkie posunicia Krzyaków. Konrad decyduje si do przystpienia do decydujcej walki. Prowadzi to Krzyaków do druzgoccej klski. Niestety bohater zostaje zdemaskowany, podsuchano bowiem jego rozmowy z tajemnicz pustelnic, któr bya w istocie Aldona. Wówczas bohater, aby unikn krzyackiego sdu popenia samobójstwo, co powoduje te mier jego ony Aldony.
Konradzie mówi si jako o bohaterze tragicznym. Tragiczne byo jego ycie gdy, aby osign wyszy cel siga po rodki nieetyczne - zdrad i podstp. Przeywa konflikt - musi wybiera midzy honorem, a obowizkiem walki. Powica wasne ycie, modo i szczcie dla dobra narodu. Mickiewicz ukaza pod postaci Wallenroda tragizm Polaków, którym przyszo y pod zaborami. Pisarz przytacza pie wajdeloty Halbana, która wyraa poprzez swoje sowa ch walki o wolno Ojczyzny. Posta gównego bohatera jest dla wspóczesnych wzorem prawdziwego patrioty. „Konrad Wallenrod” nie jest jedynym dzieem, które powicone jest krajowi innym wielkim i wanym utworem s „Dziady” cz III.
„Dziady” z niezwyk si wyrazu przedstawiaj przeladowania, jakim wadze carskie podday Polaków. Obraz cierpie niewinnych modych ludzi, przeraajce okruciestwo carskich urzdników - to gówny problem utworu.
Mickiewicz wcza ten problem w porzdek metafizyczny, stawiajc cierpienia Polski na równi z mk Chrystusa. Rozwaajc nad sensem cierpienia narodu, wysuwa teori mesjanizmu polskiego. Gosi ona, i nasz naród jest narodem wybranym,
walczcym w imi dobra i sprawiedliwoci z carem - reprezentantem za, wysannikiem szatana. Polakom sprzyjaj siy anielskie, a ich ofiara zrównana jest z ofiar Jezusa. Tak jak On skona na krzyu, aby zbawi cay wiat, Polska zginie pokonana przez Rosj i inne pastwa zaborcze - cierpic za wolno wszystkich narodów. Tak jak Chrystus, kraj nasz odrodzi si, by dziki tej ofierze powsta nowy, wspaniay wiat bez przemocy i zniewolenia jednych narodów przez drugie. „Dziady” cz III powstay po upadku powstania listopadowego.
Mickiewicz przedstawi w utworze wielki patriotyzm, powicenie si jednostki w imi Ojczyzny. Ukazane jest to w „Wielkiej Improwizacji” Konrada. Mickiewicz uczyni go poet. Konrad wygasza monolog, który jest owocem niezwykego natchnienia poetyckiego, a jednoczenie kreuje on bohatera, jako wielkiego patriot, gotowego odda swe ycie w obronie wasnego narodu. Konrad nosi takie samo imi jak poprzedni bohater Mickiewicza - Wallenrod, co wskazuje na to, e obie postacie reprezentuj t sam ide - nie mog pogodzi si z niewol swego kraju. „Wielka Improwizacja” to oskarenie Boga o obojtno wobec narodu. W szczytowym momencie uniesienia Konrada ogarnia poczucie niezwykej potgi, równej mocy boskiej. Bohater mówi o swej wielkiej mioci do Ojczyzny, któr tak bardzo pragnie widzie woln i szczliw. W tym celu da od Boga, aby mu da moc panowania nad wiatem, wówczas bdzie rzdzi ludmi czystym aktem woli - uczuciem. Bunt przeciwko Bogu wyraa si w trzech blunierstwach: Bóg nie jest mioci, tylko mdroci, mio to omyka Boga, a Bóg nie jest Ojcem wiata, lecz jego carem. Konrad chce jak mityczny Prometeusz podj samotn walk z Bogiem, w celu uszczliwienia narodu. Utosamianie si z Ojczyzn, ch podjcia samotnej walki o dobro narodu, ch uszczliwienia ludzi przez jednostk - tak postaw nazywamy prometeizmem. Buntujcy si Konrad, mimo swego patriotyzmu, mimo umiowania narodu, którego cierpienia odczuwa jak swoje wasne, ponosi klsk. Blunierstwa wypowiedziane przez Konrada powoduj, e popada on w moc szatana. Poeta, ukazujc klsk Konrada, nie chcia pozostawi czytelnika w przekonaniu, e naród polski nie ma ju adnej szansy na odzyskanie utraconej wolnoci. T nadziej poeta przedstawi w symbolicznym „Widzeniu ksidza Piotra”. Rozpoczyna si ono od obrazu przeladowanej modziey. W dalszej wizji ksidz Piotr widzi jedno „dzieci”, które wyroso na obroc i wskrzesiciela narodu. Mickiewicz nadaje mu tajemnicze imi „czterdzieci i cztery”. Po tym proroctwie nastpuje obraz mczestwa narodu polskiego.
„Dziady” Mickiewicza, szczególnie cz III nale do najwaniejszych utworów polskiej literatury. Oddziayway one na pokolenie pisarzy, oraz uksztatoway wiadomo patriotyczn Polaków.
Zupenie inn wizj prezentuje „Pan Tadeusz”. Soneczn, sodk, rozjanion sentymentem wobec minionych czasów Polski szlacheckiej. Patriotyzm tu - to mio do dawnych obyczajów i pielgnowanie tradycji, to pami o historii Ojczyzny, to dziaalno Jacka Soplicy i zryw napoleoski. Zagadnienia walki narodowowyzwoleczej skupione s wokó postaci Napoleona. Polska w latach 1811 - 1812 czekaa z wielk nadziej na wkroczenie wojsk Napoleona. Mickiewicz wiedzia, e Napoleon nie speni adnych oczekiwa Polaków, a mimo to nie próbowa obali jego mitu w polskim spoeczestwie. „Pan Tadeusz” nawizuje do historii Polski - od konfederacji barskiej do obrad Sejmu Wielkiego. Motywy muzyczne Jankiela ujmuj Konstytucj 3 majow, powstanie kociuszkowskie, rze Pragi, powstanie Legionów Dbrowskiego. Mickiewicz zawar wizj narodu, który dc do niepodlegoci zniesie paszczyzn i podziay stanowe.
Wykreowa Jacka Soplic, bohatera dynamicznego, który przeywa jedyn w yciu, nieszczliw mio do Ewy Horeszkówny. Przeywa wewntrzny konflikt po dokonaniu zbrodni na Stolniku. Wstpuje do zakonu bernardynów, walczy i organizuje powstanie na Litwie. Bohater, podobnie jak Wallenrod, rezygnuje ze szczcia osobistego. Nie jest jednak samotnym bojownikiem, lecz emisariuszem, agituje szlacht i chopów do wspólnej walki. Poeta wiadomie podkrela jak wielkie znaczenie w yciu czowieka odgrywa suba dla Ojczyzny. arliwy patriotyzm i powicenie si dla niej powoduje, e Jacka Soplic stawiamy w rzdzie tych bohaterów literackich, którzy stanowi dla nas wzory osobowe, godne naladowania. Na przykadzie Jacka widzimy przemian caego pokolenia polskich rewolucjonistów, którzy po klsce powstania listopadowego, zrozumieli jak wielkim bdem bya idea samotnej walki szlachty, która nie zdecydowaa si szuka poparcia i pomocy wród polskiego ludu.
Bezporednie wyznanie mioci poety do Ojczyzny pozostanie na zawsze w „Inwokacji”, która jest wyrazem wielkiej tsknoty do rodzinnej Litwy. Epos zamyka i utrwala pikno Ojczyzny - tragizm dziea rodzi si natomiast w zestawieniu z „Epilogiem”, gdy po sonecznym wspomnieniu nastpuje ponura rzeczywisto wygnaca na paryskim bruku.
Wielki patriotyzm i umiowanie Ojczyzny wyraony zosta w liryce patriotycznej Mickiewicza. Bardzo wanym wierszem o wymowie patriotycznej jest liryk „Do matki Polki”. Przedstawia on romantyczn wizj Polaka, swoisty „model wychowawczy” syna cierpicego narodu. Czegó uczy si ma mody Polak? Ma przygotowywa si do spisku, konspiracji, nocnych rozmów. Utwór ten silnie kreuje polskie cierpitnictwo, wizj patriotyzmu, penego powicenia.
Innym wierszem który dotyczy powstania listopadowego jest „Reduta Ordona”. Tematem jest obrona reduty na Woli. Poeta opisuje wydarzenie z epickim rozmachem, dynamik uj batalistycznych, cay fragment powica wizji cara - despoty. Wiersz ma charakter patriotycznej edukacji modych pokole. Punkt kulminacyjny wiersza to wysadzenie reduty. Ten tragiczny fina musia wstrzsn Mickiewiczem, przekonanym, e Ordon poleg na
polu walki. Tymczasem genera przey, wysadzi tylko proch - zdecydowa si na bohaterski czyn, zanim Moskale zdyli zawadn redut.
Nie s to wszystkie patriotyczne dziea A. Mickiewicza.
Kade jest inne, kade posiada kreatywn moc dla polskiej kultury - mit spiskowca, buntownika, postawa wallenrodyzmu, kult bohaterów, szacunek dla tradycji. Bez wtpienia literatura pisarza jest przepeniona patriotyzmem i mioci do kraju.
Natomiast odwieczn „plam” na biografii Mickiewicza jest to, i nie bra udziau w powstaniu listopadowym. Swoist rehabilitacj miay by „Dziady Drezdeskie” i czynny udzia w yciu polskiej emigracji, która wci walczya o spraw polsk.
Adam Mickiewicz utosamia losy narodu i swoje wasne z losami bohaterów utworów literackich, którzy buntowali si przeciwko niewoli narodowej. Poeta w pikny i doniosy sposób ukazuje wartoci, które dla czowieka wspóczesnego powinny by najwaniejsze. S to: mio i powicenie si walce o dobro kraju, patriotyzm.
Twórczo Mickiewicza ugruntowaa w nas przekonanie, i Ojczyzna odgrywa w naszym spoeczestwie szczególn rol. Nie tylko jest naszym domem, rodzin, ale take ostoj. To dla niej walczymy, powicamy si chcc j widzie woln i niezalen. Nasz mio, a czasem nawet krew przelewamy, aby bya niepodlega. Pisarz poprzez kreacj bohaterów uczy nas solidarnoci, mioci, powicenia i walki. Jego dziea inspiroway Polaków do walki za wolno narodu, stanowi dla wielu pokole Polaków lekcj mioci do Ojczyzny. Mio Ojczyzny i walka o wolno zostay postawione wobec wielkich kontekstów. Mickiewicz przedstawia bohatera jako naród. Jest on samotnym indywidualist, skóconym z otoczeniem, walczcym o dobro ludnoci.
Wzrusza te i budzi nasz podziw tak wielki bunt przeciwko niewoli narodowej, a przede wszystkim twórc - który cakowicie utosamia losy narodu ze swoimi wasnymi.
Jak wspóczesny czytelnik spoglda na Ojczyzn i patriotyzm z punktu widzenia teraniejszego? Na pewno obca nam jest ta tragedia, któr przeyo pokolenie romantyków. Budzi w nas zachwyt wielka sia uczu do Ojczyzny, narodu, wielki patriotyzm, który pomaga przetrwa trudne chwile zwtpienia. Walka o wolno kraju bya najwaniejsz spraw romantyków. My, ludzie wspóczeni mamy nieco inne pojcie moralnoci. Zagonieni, obarczeni egzystencj losu nie mamy czasu myle o Ojczynie, jej wolnoci. Korzystamy z tego co nam niesie teraniejszo, nie pamitamy o przeszoci, ani nie wybiegamy w przyszo. Dlatego te wielkie dziea Mickiewicza maj za zadanie przypomina nam o tym wielkim patriotyzmie, mioci i wolnoci, któr mamy dziki wielu wspaniaym ludziom. Mczestwo narodu polskiego, czyny gównych postaci ma w nas rozwija wiadomo narodowej walki o wolno i mio, która pozwala wierzy w to i Polska zawsze bdzie wolna i niepodlega w swoich granicach narodowych.