Termin „prawo cywilne" wywodzi się z prawa rzymskiego, jest bowiem odpowiednikiem łacińskiego określenia ius civile. Źródłem tego określenia jest z kolei słowo civis. Civis to obywatel, a zatem ius civile to prawo obowiązujące obywateli danego państwa. Wpływ prawa rzymskiego na dzisiejsze sys­temy prawa cywilnego nie ogranicza się do przejęcia przez te systemy samej nazwy tej dyscypliny. Starożytni Rzymianie przeszli do historii jako naród o niezwykłe wysokim poziomie umiejętności prawniczych, z którego pochodzą prawnicy uznawani za autorytety przez wiele setek lat. Dzięki temu powstał zadziwiająco precyzyjny, sprawny system prawa cywilnego. Z kolei te cechy sprawiły, że prawo rzymskie odegrało olbrzymią rolę daleko poza granicami imperium rzymskiego. Polegała ona bądź na tym, że obowiązywało ono wprost na skutek jego recepcji przez niektóre kraje zachodnio­europejskie, bądź na tym, że zasady tego prawa stanowiły podstawę późniejszych systemów prawnych w wielu krajach. Innym ważnym czynnikiem wpływającym na kształtowanie się prawa cywilnego w wiekach średnich było prawo kanoniczne, czyli normy prawne wytworzone przez Kościół, które od­działywało na wszystkie gałęzie prawa oraz w całym świecie chrześcijańskim.

W Polsce prawo cywilne jest prawem stanowionym (od XIX wieku) i skodyfikowanym (od 1 stycznia 1965). Podstawowym źródłem prawa cywilnego jest Kodeks cywilny - ustawa z 23 kwietnia 1964, obowiązująca od 1 stycznia 1965. Dzieli się on na cztery..Księgi". Pierwsza (cz. ogólna) określa podstawowe wymagania składające się na tzw. prawo osobowe, dotyczące mienia, czynności prawnych, przedsta­wicielstwa, związane z cywilno prawnymi skutkami upływu czasu (np. przedawnienie). Druga zawiera regulacje tzw. praw rzeczowych (własność, użytkowanie wieczyste, prawa rzeczowe ograniczone ) oraz posiadania. Trzecia dotyczy zobowiązań (powstanie, treść, typologia najczęstszych rodzajów umów). Czwarta została poświęcona spadkom, czyli dziedziczeniu.

Prawo cywilne reguluje stosunki społeczne o charakterze majątkowym i nie majątkowym. Przez stosunki majątkowe rozumnie się stosunki własnościowe i to nie tylko powstałe na tle przy­należności rzeczy i innych dóbr do samego podmiotu, czyli dotyczące społecznego korzystania z tych dóbr, lecz również stosunki polegające na wymianie tych dóbr i usług, lub stosunki majątkowe to te, które mają za przedmiot interesy natury ekonomicznej.

Stosunki niemajątkowe to takie, których przedmiotem są dobra niemające bezpośredniej wartości eko­nomicznej, co jednak nie wyłącza, że mogą one niekiedy być ściśle powiązane ze stosunkami mająt­kowymi (tzw. dobra osobiste człowieka, jak zdrowie, wolność). W prawie cywilnym zdecydowanie przeważają stosunki majątkowe. Stosunki niemajątkowe dominują w dziale prawa cywilnego zwa­nym prawem rodzinnym. Uregulowanym osobnym kodeksem Stosunkami majątkowymi, a w mniejszym stopniu także niemajątkowymi zajmuje się nie tylko prawo cywilne, lecz także inne gałęzie prawa, zwłaszcza prawo administracyjne czy finan­sowe. Potrzebne jest dodatkowe kryterium, któryby pozwoliło na przeprowadzenie linii granicznej między prawem cywilnym a innymi gałęziami prawa. Przyjmuje się pogląd, według którego kryterium tego należy szukać w metodzie regulowania. Przyjmuje się, że dla stosunków cywilnoprawnych charakterystyczna jest zasada równorzędności stron, tzn., że żadna ze stron nie jest podporząd­kowana drugiej. Ta metoda regulacji jest według rozpowszechnionej opinii następstwem okoliczności, że u podstaw stosunków cywilno prawnych leży gospodarka towarowo-pieniężna, dla której cha­rakterystyczną (jako zasada) jest ekwiwalentność obrotu.

Podsumowując, prawo cywilne można określić jako gałąź prawa obejmującą zespół przepisów normujących stosunki majątkowe oraz niemajątkowe między osobami fizycznymi i osobami prawnymi na zasadzie równorzędności podmiotów Zasa­dy równości stron oraz autonomii ich woli powodują, że wiele norm prawa cywilnego zyskuje cha­rakter dyspozytywny (względnie obowiązujący). W zakresie, jakim umowa nie określa sytuacji praw­nej stron stosunku regulowanymi przepisami prawa cywilnego, normy tego ostatniego wypełniają „pustki'' w zakresie regulacji odnoszącej się do określonej umowną treści stosunku prawnego. Istotne jest również, że pod rządami prawa cywilnego osiągnięcie stanu faktycznego oraz przewidzianego normami prawa przeważnie wymaga aktywności zainteresowanego(np. polegającej na dochodzeniu przysługujących mu roszczeń), w zasadzie przed organami państwa.