Ruch skautowy
Opisywana w prasie mała odporność fizyczna młodych Anglików w czasie południowo-afrykańskiej wojny z Burami wywołała szeroką dyskusję. Niepokój i doświadczenia z tej imperialnej wojny wykorzystał pułkownik angielskich wojsk kolonialnych Robert Baden-Powell, powołując w 1908 r. organizację skautów angielskich.
Baden-Powell angażował chłopców synów miejscowych kolonizatorów, zwłaszcza do służby wywiadowczej, z której wywiązywali się znacznie lepiej niż młodzi żołnierze brytyjscy.
Pierwszym zadaniem organizacji skautowej było więc przygotowanie militarne młodzieży do pełnienia zadań związanych z łącznością i z wywiadem (słowo skauting pochodzi od angielskiego: scout - wywiadowca, zwiadowca; to scout - tropić, obserwować z ukrycia).
Rozważania nad ówczesnymi związkami młodzieży, doprowadziły Baden-Powella do przekonania, że dobrze zorganizowane i właściwie zaplanowane gry terenowe dla młodzieży mogą być skutecznym środkiem nie tylko przygotowania wojskowego, ale także ogólnego wychowania.
W ten sposób powstała organizacja skautowa, która przejęła wiele elementów struktury wojskowej jak: karność i dyscyplina, jednolite umundurowanie, zewnętrzne formy zachowania, podporządkowanie itp.
Stanowiła więc swoistą formę gry wojskowej z wyraźnie (początkowo) określonymi utylitarnymi celami: miała być organizacją militarną, zapewniającą dopływ zdrowej młodzieży do angielskiej armii kolonialnej, której rozrost postępował równolegle z narastaniem ruchów wyzwoleńczych wśród kolonizowanych narodów imperium brytyjskiego.
Ogromny rozwój organizacji skautowej, nastąpił już w pierwszych latach po jej utworzeniu. Jej szybkie upowszechnianie się w wielu europejskich krajach wynikało z jej swoistych założeń programowych, przede wszystkim ze specyficznych właściwości systemu wychowawczego opartego na dobrej znajomości psychologii wieku młodzieńczego. Drużyny skautowe obejmowały początkowo dzieci i młodzież w wieku 12 - 17 lat życia. Założenia wychowawcze skautingu, w pierwszym okresie jego rozwoju, Baden-Powell ujął następująco: „skauting jest grą dla chłopców pod przewodnictwem chłopców, w której starsi bracia stwarzają młodszym zdrowe otoczenie i zachęcają do zdrowych zajęć, ułatwiających wyrobienie cnót obywatelskich
W późniejszych latach rozbudowano system wychowawczy skautingu i objęto nim dzieci w młodszym wieku szkolnym. Zorganizowano drużyny wilcząt (wolf-clubs) dla chłopców (w Polsce nazywano ich później „zuchami”) i dla dziewcząt (krasnoludków) w wieku 8 - 12 lat.
Organizacja skautowa dokonała ścisłej integracji zainteresowań młodzieży z jej aktywnością ruchową. Podstawowym terenem działalności skautów była wolna przestrzeń, natura w całej swej różnorodności. Już sam fakt wyprowadzenia młodzieży z zatłoczonych skupisk miejskich na powietrze - stanowił czynnik wielkiej atrakcyjności, zwłaszcza w okresie szybko postępującej urbanizacji i technicyzacji całego codziennego życia. Organizacja skautów rozszerzając wiedzę i kształtując postawy młodzieży, jednocześnie stwarzała doskonałe warunki rekreacji fizycznej, szczególnie dla młodzieży wielkich miast.
Metoda wychowania skautowego oparta została na systemie „prób”, przez które musiał przejść każdy młodociany uczestnik organizacji, oraz „sprawności”, które trzeba było opanować. Metoda ta była ciągle doskonalona, zarówno przez wprowadzenie coraz większego bogactwa prób, jak i przez ścisłe ich powiązanie z naturalnym procesem rozwoju psychicznego młodzieży. Istota „prób” skautowych polegała na tworzeniu sytuacji, w których skaut musi samodzielnie stosować posiadane wiadomości i umiejętności lub nabywać nowe, niezbędne do rozwiązania zadań praktycznych. Tą naturalną drogą członek organizacji skautowej poszerzał swoją wiedzę (umiejętności) oraz kształtował wartościowe cechy psychiczne. Gradacja stopni i sprawności pobudzała ambicję i emulację młodzieży.
Aktywność ruchowa młodzieży skautowej na otwartej przestrzeni była ściśle związana z poszerzaniem znajomości przyrody i społeczeństwa. Środkiem do tego celu było obozownictwo młodzieży, wycieczki, różnorodne prace terenowe. Młodzież organizowała sama własne, zbiorowe życie na obozach i w czasie wędrówek, wykonując różnorodne czynności jak np.: sprawy porządkowe, przyrządzanie posiłków, zdobywanie produktów, wyposażanie terenu w różne urządzenia itd. Ambicją jej było uzyskanie doskonałej umiejętności poruszania się w terenie i radzenia sobie w każdych warunkach, w każdej sytuacji. W miarę rozwoju organizacji skautowej coraz większy nacisk kładziono na poznanie środowiska społecznego (poza przyrodniczego), organizowanie wzorowego współżycia w tym środowisku, rozwijanie różnych form służby na rzecz środowiska (pomoc, wykonywanie prac użytecznych itp.).
Wartości pedagogiczne systemu skautowego sprawiły, iż organizacja ta już przed I wojną światową zdobyła wielką popularność w wielu krajach. System wychowawczy, początkowo mający na celu kształcenie cech przydatnych w służbie wojskowej, ulegał następnie rozszerzeniu. Skauting bowiem zyskał uznanie jako uniwersalna organizacja wychowawcza młodzieży. Dla koordynacji żywiołowo rozwijającego się ruchu powołany został w 1909 r. pod przewodnictwem Baden-Powella Związek Skautów (Boy-Scouts Association).
W 1910 r. powstała analogiczna organizacja dla dziewcząt. Skauting miał być autonomiczną organizacją młodzieży. Funkcję instruktorów pełnili starsi skauci, szkoleni na specjalnych kursach.