NLPZ I OPIOIDY, Leki znieczulające miejscowo, przeciwhistaminowe dermatologiczne
BÓL
-uszkodzone komórki ->uwalniana subst P, kininy, prostaglandyny, K+ ->pobudz rec. bólowych
-2 drogi przenoszenia bólu do rogów grzbietowych rdzenia kręgowego:
I) Włókna C -bezmielinowe, pierwotne, aferentne
II) Włókna A delta - zmielinizowane
Podział bólu
Ból ostry - znaczna uciążliwość, nagłe wystąpienie
Ból przewlekły - ból długotrwały, nawracający, trwający dłużej niż 6 miesięcy
Bół trzewny - tępy lub ostry ból powstający w mm gładkich lub w narządach unerwionych „sympatycznie”
Bół somatyczny (nocyceptywny) - stały nękający, pochodzący z mm, powięzi, więzadeł, naczyń lub st
Ból neuropatyczny - opisywany jako palący, „postrzałowy” lub mrowienie
Podział leków p/bólowych
1) Leki opioidowe
2) p/bólowe nie będące opioidami, mające dodatk wł: p/gorączkowe p/zapalne ich działanie ma charakter pułapowy i nie znoszą silnych bólów
Wspólne działania farmakologiczne
-Przeciwbólowe
-Przeciwgorączkowe
-Przeciwzapalne
-Przeciwplytkowe
-Uricosuric
Wspólne działania uboczne
-Zaburzenie funkcji płytek
-Gastritis i choroba wrzodowa
-Ostra niewydolność nerek
-Zatrzymanie sodu i wody i obrzęki
-Analgesic nephropathy
-Przedłużenie ciąży i zahamowanie porodu
-Uczulenia (Nadwrazliwość)-nie immunologiczna tylko z powodu braku PG
PODZIAŁ LEKÓW O POWINOWACTWIE DO REC.OPIOIDOWYCH
1.LEKI AGONISTYCZNE-” CZYSTI AGONISTY”-MORFINA
2.LEKI AGONISTYCZNE O SŁABYCH WŁ. ANTAGONISTYCZNYCH-PENTAZOCYNA
3.LEKI ANTAGONISTYCZNE O SŁABYCH WŁ. AGONISTYCZNYCH-NALORFINA
Wykorzystanie wł.antagonistycznych:
a)znoszą objawy przedawkowania(depresję ośr.oddechowego)leków gr.1
b)Natomiast nie znoszą,gr.2
4.LEKI ANTAGONISTYCZNE-” CZYSTI ANTAGONISTA ”-NALOKSON
-ZNOSZĄ OBJAWY PRZEDAWKOWANIA GRUPY 1 i 2
MORFINA
Morfina-najsilniejsze działanie p/bólowe
-właściwości farmakologiczne:
a) głównie dział.ośrodkowe,obwodowo najsilniej na p.pokarmowy
b) głównie na podtypy μ rec. opioidowych-także κ i δ
c) wiązanie się z rec. ma charakter stereoswoisty
DZIAŁANIE OŚRODKOWE
Działanie p/bólowe
-jest proporcjonalne do zastosowanej dawki:
*bóle o miernym nasileniu: 5-10mgpodskór.
*bóle silne: 15-20 mg
-łatwiej ustępują bóle tępe, przewlekłe - b.nowotworowe
-bóle ostre,np. złamania kości długich -^dawki
-znosi emocje (lęk, uczucie zagrożenia, paniczny strach)
#oporne na działanie p/bólowe morfiny:- bóle w wiądzie rdzenia talamiczne, neuropatyczne
Należy pamiętać o depresji ośrodka oddechowego:
-spada wrażliwość neuronów ośr.oddechowegoci
-czynność oddechowa zwalnia się i spłyca
-może wyst.juz po dawce leczniczej
-nie wyst. duszność
-w ostrych zatruciach-przyczyną śmierci
Wpływ na wydz. dokrewne
-os przysadkowo - podwzgórzowa
-^ADH - spada diureza
Hamowanie uwalniania FSH, LH i TSH
Na ACTH - wpływ złożony:
& stres - hamuje
& wymioty - nasilone
Na ośr. wymiotny- 2-fazowe:
I faza wczesna-pierwsze >=5mg (+)
II faza- dział.wtórne (-)
-Obniżają próg drgawkowy
-hamują przekaźnictwo GABA-ergiczne (ostrożnie u chorych z padaczką)
Zwężenie źrenic
-(+) j. dodatkowego n. okoruchowego
-nie rozw. się tolerancja
(opioid o obwodowym działaniu cholinolitycznym- petidyna -rozszerza żrenice)
DZIAŁANIE OBWODOWE
ZWIĘKSZENIE NAPIĘCIA MM. GŁADKICH
(wyj. mm.gładkie naczyń i macicy)
*opioidy o własciwościach cholinolitycznych np.petidyna-słabszy wpływ
Skurcz odźwiernika - Skurcz mm.okrężnych jelit -zahamowanie czynności propulsyjnej i wyst. zaparć spastycznych
Skurcz zwieracza Oddiego- wzrost p w drogach żółciowych-p/wskazane w kolach wątrobowych
- Skurcz zwieracza pęcherza i mm.moczowodów- utrudnienie oddawania moczu
Uwalnia histaminę- u astmatykow może prowadzic do skurczu oskrzeli
-rozszerzenie naczyn krwionośnych
-podłoże odczynów skórnych (świąd,pokrzywka)
Hamuje czynność skurczową macicy, wydłużają poród
Dobrze przenikaja przez barierę łożyskową-depresja oddechowa noworodków
OSTRE ZATRUCIE
KIEDY MOŻE WYSTĄPIĆ:
- przedawkowanie w celach leczniczych
- przypadkowe u osob uzaleznionych
- próby samobójcze
OBJAWY ZATRUCIA
Upośledzenie czynności oddechowej, z nasiloną sinicą
Seność, przechodząca w głeboką śpiączkę
- temp.spada
- napięcie mm.szkieletowych zmniejsza się
- osłabienie lub zniesienie odruchów
- póniejsze stadium-może dojść do drgawek,szczególnie dzieci
*Bardzo silne zwężenie źrenic (różnicujemy z zatruciem barbituranami)
LECZENIE ZATRUCIA
1.Usunięcie niewchłonietego związku przy zatruciach doustnych
2.Opóźnienie wchłaniania przy innych drogach zatrucia
3.Udrożnienie dróg oddechowych
4.Sztuczne oddychanie O2+ CO2
5.Zwalczanie wstrzasu
6.Leki antagonistycąne- w celu przywrocenia prawidlowego oddychania
- u osob uzaleznionych ze szczegolna ostrożnościa,przed zespołem abstynencji
- powtarzamy dawki lekow,bo działają krocej niż agoniści,w celu powrotowi zaburzen
TOLERANCJA
ROZWOJ JEJ JEST NIERÓWNOMIERNY DLA POSZCZEGÓLNYCH SKŁADOWYCH
1)Szybko zmniejsza się skutecznosć działania p/bólowego i euforyzującego
2)Nieznacznie osłabia się dzialanie depresyjne na ośr. oddechowy
3)Szybko ustępuje działanie wymiotne opioidów
4)Szybki rozw. tolerancji w stos. do działania p/kaszlowego
NIE MA ROZW.TOLERANCJI
1)Na spastyczne działanie morfiny (przewlekle zaparcia u osób uzależnionych)
2) Mioze ( szpileczkowate źrenice
Rozwija się najpoźniej po 3 tyg. ciągłego podawania morfiny
Rozwój tolerancji na dzialanie p/bolowe hamują antagoniści rec. Glutaminianergicznego
ZALEŻNOŚĆ FIZYCZNA I ZESPÓŁ ABSTYNENCJI
Zależność fiz:przymus stos leku w celu zapobieżenia zespołowi abstynencji
Zespół abstynencji:u osób uzależnionych,po nagłym odstawieniu leku,lub też zastosowaniu farmakologicznego antagonisty
ZESPÓŁ ABSTYNENCJI
OBJAWY:
-dysforia
-łzawienie
-katar
-bezsenność(z uporczywym ziewaniem)
-zlewne poty
-podwyższenie ciśn.tętniczego
-drżenia mięśniowe
-bolesne skurcze jelitowe
-stany deliryczne
-drgawki
-zapaść
NASILENIE OBJAWÓW ZESPOŁU ZALEŻY OD:
1)związki
2)czasu jego nadużywania
3)wielkości dawek
4)drogi podania
***HEROINA- bardzo szybko wywołuje zależność,łatwo przenika do OUN
***MORFINA-łatwo,ale wolniej
***KODEINA-wyjątkowo tylko po długim okresie stosowania wywołuje zależność fizyczną
Leczenie
ETAPY:
1)Przejście z zależności niekontrolowanej w kontrolowaną (zwykle doustną) np..metadon
2)Stopniowa detoksykacja organizmu
3)Resocjalizacja osoby uzależnionej i utrwalenie uprzednio uzyskanych wyników leczenia
Metadon
Zapobiega objawom odstawiennym
Doustnie,nie powoduje błogostanu a także nie dopuszcza do wyst. euforii po dożylnym podaniu heroiny czy morfiny; podany dożylnie wyw.euforie
Postacie metadonu stos. W lecznictwie:zaw.niewielki dodatek naloksonu-nie wchł.się z p.pok.-po podaniu doustnym jest bez działania,a wstrzyknięty dożylnie znosi euforyzujące działanie opioidu
ZASTOSOWANIE
-p/BÓLOWE-stosujemy gdy inne leki nie działają
-Obrzęk płuc wywołany ostrą niewydolnością lewokomorową
-p/kaszlowe-stos.kodeina
-Silnie zapierająco-nie stos.klinicznie
Leki opioidowe stopnia 3 wg WHO
-Morfina
-Hydromorfon
-L-metadon
-Oksykodon
-Petydyna
-Buprenorfina
-Pentazocyna
Opioidi stopnia 2 wg WHO
-Kodeina
-Dihydrokodeina
-Tilidyna
-Tramadol
-TTS z fentanylem?
Środki miejscowo znieczulające
-Hamują przewodzenie w nerwach, czego następstwem jest bezbolesność określonych części ciała
-Działanie to jest okresowe i odwracalne po pewnym okresie czasu
Miejscowe znieczulenie - wymagania działania
-Niska toksyczność ( tkankowa i nerwowa)
-Krótki okres latencji
-Dostateczną długość działania
-Dobra penetracja
-Całkowita analgezja
-Brak działania alergizującego
Znieczulenie powierzchniowe
-Polega na zastosowaniu odpowiedniego środka na powierzchnię skóry lub błon śluzowych
-Najczęściej pod postacią roztworów, żeli, maści, pudrów płynnych
-Najczęściej stosowane w laryngologii i okulistyce
Znieczulenie nasiękowe = infiltracyjne
-Polega na wstrzyknięciu roztworu znieczulającego w bezpośrednią okolicę pola operacyjnego
-Odmianą znieczulenia nasiękowego jest dożylne podanie środka miejscowo znieczulającego do okolicy ciała, w której krążenie przerwano za pomocą opaski uciskowej
Znieczulenie przewodowe nerwów obwodowych
-Polega na wstrzyknięciu miejscowo środka znieczulającego w bezpośrednim sąsiedztwie nerwów obwodowych
-To tzw. blokada
-Inne rodzaje czucia, jak również funkcje ruchowe i wegetatywne mogą być zaburzone
Znieczulenie obwodowe ośrodkow
a) Rdzeniowe (podpajęczynówkowe)Anestetyk jest wprowadzany do przestrzeni podpajęczynówkowej, miesza się z płynem m-r., hamuje przewodzenie w korzeniach nerwowych przechodzących przez sieć podpajęczą. Wstrzyknięcie odbywa się w okolicy lędźwiowej. Przeważnie w ten sposób znieczula się dolną część ciała.
b) Nadoponowe (zewnątrz oponowe, epiduralne)
Anestetyk jest deponowany w przestrzeni zewnątrzoponowej, może być stosowany w odcinkach piersiowym i szyjnym, powstaje głębokie i stabilne znieczulenie. Do przestrzeni zewnątrzoponowej może być wprowadzony dren - podawanie środków znieczulających w chorobach nowotworowych
Znieczulenie miejscowe - mechanizm działania
Środki miejscowo znieczulające stabilizują przepuszczalność błon komórkowych, wskutek tego odpowiednie komórki stają się mniej pobudliwe, zaburzona jest propagacja impulsów, jeśli dotyczy to kom. nerwowych, rozwija się blok przewodzenia
Blokowanie impulsów przez środki miejscowo znieczulające polega na zmniejszeniu przepuszczalności błony komórkowej w stosunku do jonów Na, co hamuje proces depolaryzacji. W mniejszym stosunku blokowane są kanały K
Przewodzenie w małych niemielinizowanych włóknach jest hamowane przez środki miejscowo znieczulające najszybciej
Niemielinizowane włókna typu C przewodzą bodźce bólowe i blokowane są najwcześniej
Pozostałe włókna typu A aferentne i eferentne blokowane są później
Charakterystyka środków miejscowo znieczulających
Estrowe środki miejscowo znieczulające
PROKAINA
-Nie ma właściwości uzależniających i mniej toksyczna od kokainy
-Rzadko stosowana
-Nie jest stosowana do znieczuleń powierzchniowych !!!
-Dość dobra do znieczulenia infiltracyjnego, nad- i podoponowego
-Znieczulenie trwa 30-45 min
-Nie przekraczać dawki 1,0 g (10-15 mg/kg m.c)
-Najczęściej stosowana jako 1-2% wodny roztwór chlorowodorku
-Hydrolizowana przy udziale cholinoesteraz osoczowych
-Ma działanie przeciwarytmiczne
TETRAKAINA
-Działa dłużej 3-10 godzin
-Stosowana we wszystkich rodzajach znieczuleń w dawce nie przekraczającej 100-200 mg (1,5 mg/kg m.c)
-W roztworze 0,5% używana do znieczuleń powierzchniowych w okulistyce
-Działa około 16 razy silniej od prokainy
BENZOKAINA
-Nierozpuszczalny w wodzie !!! nie może być użyty we wstrzyknięciach!!!
-Stosowany powierzchniowo w celu zniesienia bólu, swędzenia w powierzchownych zmianach skórnych lub błonach śluzowych
-Stosuje się kilkuprocentowe zawiesiny wodne z dodatkiem glicerolu, etanolu, maści zasypek lub czopków
Amidowe środki miejscowo znieczulające
LIDOKAINA
-Stosowana w postaci chlorowodorku
-Działa 4 x silniej od prokainy
-Stosowana do wszystkich rodzajów znieczulenia miejscowego
-Do znieczulenia powierzchniowego błon śluzowych jest używana w postaci 4-10% roztworu
-Ampułki 2-50ml zawierają 0,5-5% roztwory
-Do znieczulenia rdzeniowego stosowana z dodatkiem glukozy lidokaina ciężka
-W 64% łączy się z białkami krwi
-Czas działania ½-2 godzin
-Słabo blokuje przewodnictwo nerwowo mięśniowe oraz wywiera działanie przeciwarytmiczne
Bupiwakaina
-Analog lidokainy
-Wiąże się z białkami w 84-96% !!!!!
-Działa 4 x silniej od lidokainy !!!
-Działa ok. 3 godzin w znieczuleniu zewnątrzoponowym, a w międzyżebrowym do kilkudziesięciu godzin
-Stosowana w roztworach 0,25-0,5%, dawka max. 250mg
-Trudno przenika przez barierę łożyskową i może być stosowana w położnictwie
-Bywa używana do znieczulenia nasiękowego, blokady nn obw i do znieczulenia zewnątrzoponowego
MEPIWAKAINA
-Podobna do bupiwakainy
-Wiąże się z białkami w 77%
-Czas działania 90-180 minut
-Stosowana w postaci 1-4% roztworów
-Nie powinno przekraczać się dawki 500mg
-2-3 % z dodatkiem norepinefryny, lub bez niej, są dość często stosowane w stomatologii
Działania niepożądane środków znieczulenia miejscowego
-Zasadniczo powstaje w wyniku przedawkowania i wpływa na układ nerwowy i układ krążenia
-Stosowane bez dodatków kurczących naczynia są szybciej wchłaniane z miejsca podania rośnie ich toksyczność i obszar działania
-Zwolnienie przewodzenia i siły skurczu serca, asystolia
-Reakcje alergiczne: wysypki, napady astmy, a nawet reakcje anafilaktyczne
-Reakcje uczuleniowe częściej występują po środkach estrowych np. prokainie
Leki przeciwhistaminowe -antyalergiczne
-Histamina (produkt dekarboksylacji amino kwasu histydyny występująca we wszystkich komórkach)
-Ma szczególne znaczenie jako mediator reakcji alergicznych typu wczesnego a uwolniona w dużych iłościach może spowodować wstrząs anafilaktyczny (rozszerza naczynia skórne, powoduje zaczerwienienie skóry)
Receptory histaminowe
-H1 ( w mięśniach gładkich naczyń, oskrzeli)
-H2 (błona śluzowa żołądka)
Blokery H1
I-generacja:
Klemastyna, Hydroksyzyna, Prometazyna (Diphergan),Difenhydramina, Ketotofen, Dimetynden (Fenistil), Dimenhydrynat (Aviomarin)
II generacja
Cetyryzyna (ZYRTEC), Loratadyna (Claritine), Feksofenadyna, Desloratadyna, Lewocetyryzyna (XUSAL)
Wskazania dla H1 blokerów
-Pokrzywka
-Alergiczny nieżyt nosa
-Alergiczne zapalenie spojówek
-Obrzęk Quinckego
-Alergie polekowe
-Ukłucia owadów
-Świąd
Działania niepożądane H1 blokerów
-I generacja-na OUN
-Zaburzenia żołądkowo-jelitowe
-Suchość w jamie ustnej
-Zaburzenia rytmu serca (terfenadyna-wycofana!!!)
-Nasilają działanie leków uspakajających, psychotropowych, alkoholu
H2 blokery
Cymetydyna, Ranitydyna, Famotydyna, Nizatydyna
Z wyjątkiem cymetydyny, bezpieczne leki, stosowane doustnie w leczeniu choroby wrzodowej!!
Leki dermatologiczne
-Skóra: bariera między otoczeniem a wewnętrznym środowiskiem
-Terapia zewnętrzna
-Podłoża!!!
-Zazwyczaj-leczenie miejscowe -czasami-przy powaznych i rozległych zmianach chorobowych-leczenie układowe!!
Najczęstsze choroby skóry leczone farmakologicznie
-Wypryski
-Trądzik
-Łuszczyca
-Zakażenia skóry
Leki przeciwzapalne w dermatologii
-Glikokortykosteroidy
-Inhibitory kalcyneuryny
Sterydy w chorobach skóry
-I. Bardzo silnie działające:KLOBETAZOL
-II. Silne działanie: BETAMETAZON, FLUTIKAZON
-III. Słabe: HYDROKORTYZON
Działanie przeciwzapalne, immunosupresyjne i antyproliferacyjne !!!
ATROFIA SKÓRY przy długim stosowaniu silnych sterydów
Środki w leczeniu zaburzeń rogowacenia skóry
Ditranol (0,05-3%)
Psoraleny (PUVA)-metoksalen: nudności, zaćma
Preparaty dziegciowe i sulfonowane oleje łupkowe(mniejsze genotoksyczne działanie)
Analogi Vit. D3
Leki immunosupresyjne
Retinoidy (RAR i RXR receptory) 0,025-0,01%
Nadtlenek benzoilu
Leki w leczeniu trądzika (erytromycyna, klindamycyna + układowo tetracykliny
Keratolityki (kwas salicylowy)
Ochronne substancje