Gospodarka Ukrainy w I półroczu 2003 r.
Makrowskaźniki gospodarcze za I półrocze 2003 r. są nadspodziewanie wysokie, przewyższające znacznie „budżetowe” założenia na cały 2003 r. oraz wyższe niż uzyskane w I kw. 2003 r.
PKB wzrósł w I półroczu o 7,5% a produkcja przemysłowa o 12,4% (w stosunku do I półrocza 2002 r.). Tak wysokie przyrosty są powiązane z wysokim przyrostem produkcji przemysłowej w tych branżach, których wyroby w znacznej części przeznacza się na eksport, dla którego wyraźnie poprawiła się od III kw. 2002 r. koniunktura za granicą. Pozwoliło to również utrzymać w I półroczu wysoką dynamikę eksportu z końca roku ubiegłego. Ten efekt był dźwignią produkcji przemysłowej w I półroczu 2003 r. Na wyhamowanie dynamiki PKB w połowie roku wpływa wymarznięcie ozimin zbóż oraz susza. Nie bez znaczenia dla wyników 2003 r. będzie mieć też spodziewana w 2003 r. inflacja (zakładana na 4,0 - 6,0% a wg lipcowych prognoz NBU 8,0 - 12,3%), wysoka w porównaniu z ubiegłym rokiem, gdy miała miejsce deflacja -0,6%. W I półroczu 2003 r. inflacja wyniosła 4,6%.)
Najwyższe przyrosty produkcji przemysłowej osiągnięto w I półroczu 2003 r. w przemysłach o wysokim w 2002 r. udziale w wartości produkcji przemysłowej: w maszynowym o 27,9% (z udziałem 12,5%), w spożywczym o 19,5% (z udziałem 18,0%), w metalurgicznym i metalowym o 12,1% (z udziałem 22,8%) oraz w chemicznym i petrochemicznym o 13,8% (z udziałem 6,3%) a w energetyce i dystrybucji gazu i wody o 10,5% (przy udziale 14,7%).
Produkcja rolna spadła w I półroczu 2003 r. o 6,0% (przy czym w przedsiębiorstwach rolnych spadła o 18,1% a w gospodarstwach ludności o 0,3%.
W transporcie przewozy w tonokilometrach wzrosły o 12,2%, obroty handlu hurtowego wzrosły o 6,3%, detalicznego o 15,1% (ceny stałe).
Powyższe proporcje znalazły bezpośrednie odzwierciedlenie w dynamice eksportu towarów, który w I półroczu 2003 r. wzrósł o 26,9% (i osiągnął 10 309,7 mln USD). W okresie od stycznia do maja 2003 r. w przypadku metali tzw. czarnych i wyrobów z nich wzrósł aż o 35,6% (przy ich udziale w eksporcie w 2002 r. 33,0%), w przypadku produktów mineralnych o 70,0% (stanowiły one odpowiednio 12,5% eksportu) a artykułów spożywczych o 60,0% (3,0% eksportu). Eksport wyrobów chemicznych wzrósł o 34,1% (udział 7,8%). Eksport tekstyliów i odzieży wzrósł o 11,6% a eksport maszyn i urządzeń wzrósł o 14,3% (udział 9,8%). Tylko eksport metali kolorowych (w związku z wprowadzonymi ograniczeniami) spadł o 64,5%, ich udział stanowił 6,7%.
Dla wysokości tych wskaźników dynamiki eksportu miało też znaczenie, że gdy w I półroczu 2002 r. wystąpił spadek eksportu, zwłaszcza do Rosji, głównego odbiorcy ukraińskiego eksportu to w I półroczu 2003 r. eksport do Rosji był wyższy aż o 28,6% niż w takim samym okresie przed rokiem (o 410,7 mln USD) i stanowił 17,9% całego ukraińskiego eksportu towarów.
Wzrost importu towarów do Ukrainy był silniejszy od wzrostu eksportu (odwrotnie niż przed rokiem) i to bardzo wysoki, bo o 29,0%. Import osiągnął w I półroczu 2003r. 9 865,1 mln USD. Miały tu znaczenie 2 główne czynniki: tendencje wzrostowe w wielu gałęziach produkcji przemysłowej Ukrainy, w szczególności przemysłu maszynowego (o 27,9%, przy udziale 12,5%) i spożywczego (wzrost o 19,5%, przy udziale 18,0%) oraz w budownictwie (wzrost o 21,3%) i transporcie, przy skromnych wynikach produkcji koksu i produktów naftowych (spadek o 1,3%), wydobycia górnictwa (wzrost o 2,5%) i przemysłu lekkiego (wzrost o 2,0%). Import produktów mineralnych (o udziale w 2002 r. 41,5%) wzrósł w okresie styczeń-maj 2003 r. o 27,6%, import maszyn i urządzeń wzrósł o 24,5% (przy udziale 14,7%) a import wyrobów chemicznych o 19,8% (udział 8,1%). Istotne znaczenie dla wzrostu importu Ukrainy w I półroczu 2003 r. miał aż 37,4% wzrost importu towarów z Rosji (o 1034,5 mln USD), z którego aż 70% przypadało na nośniki energii (a udział Rosji w imporcie do Ukrainy stanowił w tym okresie 38,5%).
Kolejnym czynnikiem był znaczny, utrzymujący się trzeci już rok, wzrost płac realnych - za I półrocze 2003 r. o 15.7% w stosunku do analogicznego okresu w 2002 r. (średnia płaca w całym I półroczu wyniosła 423,97 UAH).
Import środków transportu i artykułów spożywczych wzrósł (w okresie styczeń - maj 2003 r.) po 80% (przy udziale w 2002 r. 4,7% i 3,7%). Wzrósł import odzieży i tekstyliów (o 17,8%). Znaczna część wzrastającego popytu ludności kierowana jest na zwiększenie spożycia artykułów żywnościowych, głównie krajowych - przez biedniejszą część społeczeństwa a przez bogatszą - również importowanych. Import artykułów spożywczych wzrósł aż o 60% (wobec nieurodzaju import surowców rolniczych wzrósł o 22,6%). Grupy o największych dochodach zwiększyły zakupy samochodów, mających znaczenie prestiżowe.
Saldo obrotów towarowych z zagranicą było za I półrocze 2003 r. dodatnie, wyniosło 444,6 mln USD ale było niższe o 7,1% niż przed rokiem. Saldo obrotów towarami i usługami wyniosło 4855,2 mln USD i było o 6,5% wyższe niż przed rokiem. Eksport towarów i usług wzrósł o 30,8% i wyniósł 12,3 mld USD a import towarów i usług wzrósł o 21,3% i wyniósł 10,5 mld USD. (Tymczasem na cały 2003r. założono w ustawie budżetowej wzrost eksportu o 1% a importu o 3,5%.) Saldo obrotów usługami wyniosło 1410,6 mln USD i wzrosło o 11,6%.
Saldo bilansu płatniczego (obrotów na rachunku bieżącym) było za I półrocze 2003 r. dodatnie i wyniosło 1,8 mld USD (9% PKB), gdy przed rokiem 1,4 mld USD (8,3% PKB).
Bezpośrednie inwestycje zagraniczne wzrosły w ciągu I półrocza 2003 r. (przyrost netto) o 458,8 mln USD (Urząd Statystyczny podaje 573,6 mln USD, o 10,5% więcej niż przed rokiem) z przewidzianych na cały rok ustawą budżetową 750 mln USD. Osiągnęły one w końcu czerwca 2003 r. wartość 6037,5 mln USD. (W I półroczu napływ inwestycji zagranicznych wynosił 581,8 mln USD a odpływ 123,2 mln USD.)
Zadłużenie państwowe Ukrainy zwiększyło się w ciągu I półrocza 2003 r. o 3,6% na 66,776 mld UAH (12 521,7 mln USD), w tym zagraniczne na koniec czerwca 2003 r. wyniosło 8,5962 mld USD (wzrosło o 6,4%) a wewnętrzne 20,93 mld UAH i zmniejszyło się o 2,1%.
Rezerwy walutowe wyniosły na koniec czerwca 2003 r. 6,168 mld USD, tj. o 1,751 mld USD więcej niż w końcu 2002 r. Wg ocen NBU mogą one wzrosnąć do końca 2003 r. na 7,0 mld USD.
Wpływy budżetowe (budżet konsolidowany) za I półrocze 2003 r. wyniosły 33,2 mld UAH (31,6% PKB), tj. 46,5% zakładanych na cały rok. Wpływy do budżetu z prywatyzacji wyniosły za 6 miesięcy 2003 r. 967,6 mln UAH (przy całych wpływach z prywatyzacji 1028 mln UAH), z zaplanowanych na cały rok 2,1 mld UAH. Wydatki budżetowe wyniosły odpowiednio 30,7 mld UAH (29,2% PKB), co stanowi 41,4% założonych na cały rok..
Saldo budżetowe było dodatnie i wyniosło 2,5 mld UAH (+2,4% PKB). Są opinie, że uzyskano je poprzez zaleganie ze zwrotami VAT oraz korygowanie planowanych wpływów.
NBU utrzymywał stopę dyskontową na niezmienionym poziomie 7%. Średnia w I półroczu 2003 r. stawka kredytów hrywnowych banków komercyjnych obniżyła się na 17,2% (ze średniej 21,8% w całym 2002 r.) a średnia stawka depozytów banków komercyjnych spadła z 6,9% na 6,7%.
Kurs hrywny był stabilny i wynosił na koniec czerwca 2003 r. 5,332 UAH/USD, jak i na koniec roku 2002. NBU zamierza skupić w 2003 r. 1,76 mld USD (w 2002 r. skupił 1,8215 mld USD) ale nie wystarczy to dla przeciwdziałania realnemu wzmocnieniu hrywny w ciągu 2003 r.
Inflacja w I półroczu 2003 r. wyniosła 4,6% w wyniku wzrostu cen artykułów spożywczych o 6,4%, gdyż ceny artykułów niespożywczych wzrosły tylko o 0,2% a ceny usług o 1,8%. Ceny producentów wyrobów przemysłowych wzrosły o 3,9%.
Bezrobocie w I półroczu 2003 r. spadło na 1036,9 tys. osób a stopa bezrobocia na 3,7%.
Opracowała:
dr Maria Bogacka
I Sekretarz
WEH Ambasady RP w Kijowie
3