Psychologia kliniczna - prof. dr hab. B. Waligóra
WYKŁAD IV
23.01.2011
Diagnoza w psychologii klinicznej
Diagnoza służy rozpoznaniu problemów pacjenta, po to aby przyjść mu z pomocą, poznać jego problemy i pomóc mu wyjść z kłopotów. Diagnoza pozwala na nazwanie tego cierpienia (np. nerwica). Nazwanie cierpień pacjenta nie jest jeszcze zrozumieniem jego cierpień, choć w jakiś sposób to zrozumienie ułatwia.
W latach 70 organizowano sympozja, konferencje poświęcone psychologii klinicznej, gdzie omawiano problem diagnoz.
Prof. Lewicki zaproponował pewną strukturę diagnozy, następnie wydał książkę.
Zgodnie z tą propozycją diagnoza składać się powinna z 3 warstw:
Opis, diagnoza zaburzeń zachowania - opis na czym to utrudnienie polega, opis tego co utrudnia kontakt człowieka ze światem;
dysfunkcje psychiczne, które wyjaśniają nam zaburzenia, przez które człowiek nieskutecznie żyje ze światem;
problemy etiologiczne - dotyczą one mechanizmów regulacyjnych tkwiących w jednostce, np. ktoś nie potrafi regulować swoich stosunków ze światem ze wzgl. na
zbyt wysoki poziom emocji;
Organiczne uwarunkowania trudności wynikają z tragicznych wydarzeń, np. pobicie, upadek z wysokości; nastąpiło uszkodzenie mózgu, które nie spełnia już określonych wymagań.
Uszkodzenie kory mózgowej uniemożliwia sensowną regulację w świecie. Defekty wrodzone i nabyte upośledzają sprawność człowieka.
Rozpoznawanie zaburzeń, przyczyn nie dawania sobie rady z zadaniami polega na pełnym opisie zachowania.
Prawidłowe opracowanie diagnozy wymaga odpowiednio sformułowanych pytań:
W przypadku kłopotów dziecka w szkole, gdy źle się uczy trzeba dotrzeć do tego, co jest przyczyną. Czy jest to może brak zdolności, zachęty, motywacji, czy może raczej jest to problem domowy, np. alkoholizm rodziców, kłótnie, środowisko przestępcze. Trzeba by poznać bliższe środowisko dziecka.
Formułowane pytania na podstawie nie zawsze klarownych przesłanek musimy formułować sami ale podstawowym warunkiem jest poprawny kontakt z badanym (naszym zainteresowanym). Trzeba zadać takie pytania, aby dowiedzieć się z kim mamy do czynienia.
Warunkiem sensownego działania psychologa jest kontakt z pacjentem, warunkiem sensownej aktywności jest wiedza o psychologii. Psycholog do pytań jakie stawiają im inni stosuje hipotezy badawcze, które potem będzie weryfikował, np; człowiek leżący na ławce to bezdomny na dworcu czy zagubiony podróżny? Można zweryfikować to poprzez to, że zadajemy pytania i pytamy z kim mamy przyjemność.
Hipoteza ma na celu odkrycia poznania zjawisk dotychczas nam nie znanych. Hipoteza, to przypuszczenie polegające na prawdopodobieństwie, które musi zanalizowane.
Weryfikacji hipotez dokonujemy posługując się metodami pozwalającymi odpowiedzieć na zadane pytania.
Np; ktoś kto został oskarżony o stosunki z nieletnimi - na początku prowadzimy rozmowę na temat okoliczności, które stały się powodem oskarżenia. Rozmowa jest zawsze odpowiedzą na temat obserwacji. Obserwację czyni psycholog ale wiele mogą o interesującej nas osobie powiedzieć inni ludzie. Pytamy więc osoby trzecie - fachowców, specjalistów, którzy mają do czynienia z pacjentem, świadków zdarzeń. Taka rozmowa dostarcza nam rozwiązań, pomaga obiektywnie spojrzeć na sprawę.
Obserwacja, wywiad - należą do metod, które stanowią o możliwości weryfikacji hipotez.
Informacje jakie uzyskujemy od badanych to pytania:
o otoczenie;
dot. środowiska, jego poziomu materialnego, kulturalnego;
dotyczące przeszłości badanego, jak ten człowiek się rozwijał, do urodzenia do chwili obecnej.
Rozmowa z badanym o jego życiu, o jego porażkach, sukcesach, pozwala poznać stosunek człowieka do jego samego. Dane uzyskane za pomocą metod klinicznych wymagają dużej ostrożności i weryfikacji przy pomocy źródeł obiektywnych (np. orzeczeń lekarskich, dyplomów). Im więcej o pacjencie wiemy, tym bardziej kompetentnie możemy orzekać o jego zdrowiu. Uzyskujemy obraz psychiczny, jakie badany ma problemy i co przeszkadza mu funkcjonować. Dostajemy informacje jak doszło do problemu, z którym się boryka.
Obok metod klinicznych dysponujemy metodami eksperymentalnymi. Psycholog może tworzyć eksperymenty przy spełnieniu odpowiednich warunków.
Specyficzne metody pomiaru właściwości psychicznych to:
Testy prowokujące do wypowiedzi słownej, odwzorowywania pewnych rzeczy.
Testy - to zbiór pytań, obrazków, zmuszających do konstruowania zadań, pozwalają porównać badane osoby ze sobą. Założenie teoretyczne testów - na jej podstawie określone wyniki mogą być interpretowane.
Test Murraya: TAT (Test Apercepcji Tematycznej)
To test projekcyjny służący do badania osobowości.
Człowiek spostrzega rzeczywistość zgodnie ze swoimi doświadczeniami, spostrzeżeniami.
Test składa się z 30 czarno-białych obrazków (do konkretnego badania używa się tylko 20), przedstawiających niejednoznaczne sytuacje o niejasnej treści, oraz z jednej tablicy zupełnie czystej. Badana osoba interpretuje ukazane na obrazkach sceny, nieświadomie wykorzystując i ujawniając motywy własnego postępowania, przeżywane konflikty, relacje z innymi osobami.
Przy prezentacji pustej karty badany wymyśla sam jakąś sytuację i odpowiednią opowieść. Analiza wypowiedzi pozwala na ustalenie potrzeb badanego, jego trudności emocjonalnych, stosowanych mechanizmów obronnych itp.
Podstawą testów jest teoria. Znajomość teoretyczna i praktyka są podstawą do przeprowadzenia testu.
Aby test mógł być stosowany w praktyce musi spełniać pewne odpowiednie warunki.
Cechy testu:
normalizacja - ustalanie normy dla danego testu.
(Np. test do badań inteligencji Wechslera (składa się z 11 testów badających poziom rozwoju różnych zdolności poznawczych. Test Wechslera jest przeznaczony do badań indywidualnych. Każda podskala zawiera zadania mierzące odrębny rodzaj zdolności intelektualnych. Test ten pozwala więc ocenić nie tylko ogólny poziom inteligencji, ale także informacje o silnych i słabych punktach danej osoby badanej. Najlepiej sprawdza się w ocenie przeciętnej inteligencji, nie jest przeznaczony do diagnozowania upośledzeń i badania inteligencji ponadprzeciętnej);
standaryzacja - opracowanie, ustalenie reguł dotyczących przeprowadzania badania;
trafny, rzetelny - musi być dokładny, ma mierzyć to co ma mierzyć. Np. gdy dziecko wypadnie w teście źle nie można zaraz orzekać o jego braku inteligencji. Ważne jest by zauważać problemy dziecka, np. słaby wzrok czy słuch, cos co utrudnia mu wykonanie zadań.
DOCZYTAĆ!!!
III tom Psychologii Jan Strelau s. 766-813; 824-836.
Leczenie zaburzeń osobowości:
Psychoterapia - to środek psychologiczny, leczy bez użycia środków farmakologicznych. Może mieć charakter indywidualny lub grupowy. Celem jest poprawienie zdolności współżycia z innymi.
Aby wziąć udział w psychoterapii jest obowiązkowa zgoda pacjenta. W przypadku jednak, gdy jest nakaz sądu a pacjent odmawia - naraża się na określone konsekwencje.
Badania diagnostyczne wymagają zgody (w przypadku dziecka zgody rodziców) oraz sprzyjających warunków.
Zawód psychologa nabiera specjalnego znaczenia. Używanie zawodu psychologa wymaga odpowiednich kwalifikacji, doświadczenia, odpowiednich kompetencji. Wymagane jest aby przestrzegał pewnych zasad oraz tajemnicy. Tolerancja dla odmienności stanowi podstawową przesłankę moralną.
END
3