Parki Narodowe
Parki narodowe tworzy się na obszarach wyróżniających się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, w celu zachowania różnorodności biologicznej, zasobów, tworów i składników przyrody nieożywionej oraz walorów krajobrazowych, przywrócenia właściwego stanu zasobów i składników przyrody, odtworzenia zniekształconych siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk roślin, zwierząt lub grzybów.
Najważniejszym celem działania parku jest ochrona przyrody. Na jego obszarze ochronie podlega całość przyrody oraz swoiste, charakterystyczne dla każdego regionu walory krajobrazowe.
Aktualnie w Polsce utworzono 23 parki narodowe, które zajmują powierzchnię 316 748 ha, co stanowi ok. 1% powierzchni kraju. Najmniejszy jest Ojcowski Park Narodowy - 2146 ha, zaś największy Biebrzański Park Narodowy - 59 223 ha.
Za Światowe Rezerwaty Biosfery uznano 8 parków narodowych (Babiogórski Park Narodowy, Białowieski Park Narodowy, Bieszczadzki Park Narodowy, Kampinoski Park Narodowy, Karkonoski Park Narodowy, Poleski Park Narodowy, Słowiński Park Narodowy, Tatrzański Park Narodowy), zaś siedem należy do Konwencji Ramsarskiej, chroniącej obszary wodno-błotne ważne dla ptaków (Biebrzański Park Narodowy, Narwiański Park Narodowy, Karkonoski Park Narodowy, Poleski Park Narodowy, Park Narodowy "Ujście Warty", Słowiński Park Narodowy, Wigierski Park Narodowy).
Parki narodowe w Polsce mają charakter leśny, gdyż niemal 62% ich powierzchni zajmują lasy. Wyjątek stanowi Park Narodowy "Ujście Warty", gdzie lasy stanowią 1% powierzchni Parku a ochroną objęte są tu przede wszystkim otwarte siedliska łąkowe, gęsta sieć kanałów i starorzeczy, które są najważniejszą w Polsce ostoją ptaków wodnych i błotnych. W Narwiańskim Parku Narodowy lesistość stanowi 3% powierzchni, natomiast najważniejszym walorem przyrodniczym jest tu unikalny charakter Narwi (system rzek anastomozujących), która w granicach Parku płynie wieloma kanałami. W pozostałych parkach udział lasów w powierzchni parku waha się od 26% w Biebrzańskim Parku Narodowym do 96% w Roztoczańskim i Magurskim Parku Narodowym.
Ochroną ścisłą, wykluczającą jakąkolwiek ingerencję człowieka, objęto 21% ogólnej powierzchni parków, zaś ochroną częściową, umożliwiającą prowadzenie zabiegów ochronnych w celu zachowania bądź przywrócenia właściwego stanu zasobów przyrodniczych - 60% ogólnej powierzchni parków. Pozostałe 19% stanowią tereny zajęte przez infrastrukturę parku, tereny rolne oraz obszary własności prywatnej, objęte ochroną krajobrazową.
W parkach narodowych wyróżniono 317 zespołów roślinnych, w tym 76 zespołów leśnych i zaroślowych oraz 241 nieleśnych, na ogólną liczbę 410 zespołów roślinnych znanych w kraju. Wśród nich znajduje się 20 zespołów endemicznych (czyli unikalnych dla danego miejsca lub regionu), około 180 gatunków roślin objętych ochroną gatunkową.
W parkach można spotkać przedstawicieli wszystkich występujących w Polsce gatunków ssaków, około 250 gatunków ptaków i kilkanaście tysięcy gatunków owadów, jak również licznych przedstawicieli gadów, płazów i ryb.
Dla turystów udostępniono 129 ścieżek dydaktycznych oraz 3 243 km szlaków turystycznych. Ponadto, niemal we wszystkich parkach narodowych działają muzea lub ośrodki dydaktyczno-informacyjne. Parki prowadzą także własną działalność wydawniczą. Liczba gości odwiedzających polskie parki narodowe wynosi ok. 11 milionów rocznie.
Wszystkie polskie parki narodowe włączono do Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000.
Przepisy prawne dotyczące parków narodowych określa w szczególności ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2004 r. Nr 92, poz. 880 z późn. zm.), a także szereg przepisów wykonawczych, min.: rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 18 maja 2005 r. w sprawie parków narodowych lub niektórych ich obszarów, gdzie za wstęp pobiera się opłaty (Dz. U. Nr 91 poz. 765).