Rzeka (cieki)- masa wody stale płynąca w korycie naturalnym pod wpływem siły ciężkości: strugi, strumyki, potoki, rzeki m, śr i d; Cieki: a) górskie o spadku pow 5 promili, b) wyżynne 1-5, c) nizinne poniżej 0,5; okres płynięcia: perenialne (stałe), periodyczne (pewne pory roku np. zasilane deszczem: propluwialne, topnienie śniegu: proniwalne, topnienie lodowców: proglacjalne) i epizodyczne (okresowe); Łożysko- obszar zalewany w czasie powodzi; Koryta: m, śr i wielkiej wody oraz łożyska wód powodziowych; prędkość płynięcia zależy: masy wody zmieniającej się w przestrzeni i czasie, spadku przeważnie malejąc. Wraz z biegiem rzeki, kształtu koryta; **woda ma zasób w Ek=mv^2/2; **woda płynąca pokonuje tarcie zew i wew; prędkość płynięcia wody rośnie wraz z odległością od dna, brzegów i powietrza, ten prąd ma naj v i zwie się nurt (środek lub brzeg wklęsły); RUCH WODY: laminarny (spokojny, cząst nie miesz się), turbulencyjny (szybki, burzliwy, cząst miesz się) są tu wiry (szybki ruch obrotowy cząst wody dookoła osi: poziome: przydenne, przypowierz, pionowe: wstępujące i zstępujące) wiry modelują koryto; ruch ze wzgl na spadek: równomier i nierównomier; wody rurbulencyjne: ruch podkrytyczny (spokojny, tu jest erozja denna), nadkrytyczny (rwący, tu jest erozja wgłębna i boczna); **ruch pulsacyjny (zmienia się z chwili na chwilę); EROZJA rzeczna- działalność niszcząca wody rzecznej polegaj na pogłębianiu i poszerzaniu koryta; przebieg i rozmiary erozji zalezą: prędkość płynięcia w, rodzaj ruchu wody, ilośc i jakość materiału wleczonego, koryta; erozja: wgłębna (rzeka wcina się w podłoże skalne) i denna (rz wcina się w pokrywę aluwialną); EROZJA WGŁĘBNA: eworsja (pogłębianie odcinków dna koryta spopod ruchem wirowym obciążonej materiałem rumowiskowym, powst: misy, kotły i rynny eworsyjne), abrazja (pogłęb dna wskutek uderzania i szorowania mat rumow, rynny abrazyjne), kawitacja (proces umożliw rozkruszanie i wyrywanie odruchów skalnych w pewnych miejscach koryta, szczeg przy wodospadach), erozja wsteczna (rozcinanie progów i załomów skalnych, prowadz do wyrównania profilu podłuz koryta, czyli krzywej erozyjnej); progi: przewieszone, pion, schodowe, pochylone, podwójne; **u podnóża wodosp powst kocioł eworsyjny; jar- zagłębienia wydłużone, gdy progi się cofają; na wychodniach skał krystal powst katarakty i sula, na wych b odporn ławic skał osad powst żebra skalne (berdy), wody płyna tu z d pręd i burzl, szumią- szypoty; EROZJA DENNA-proc rozcinania przez rz pokrywy aluwialnej zbud ze żwirów, piasków; **redeponowany- poch z niszczenia pokr aluw; Bystrze- miejsce w rz gdzie następ lokalne przyspiesz prądu wody; plosa- między bystrzami, woda wolniej; Krzywa równowagi- krzywa poniżej której rz w danych warunkach nie może się już wcinać, wyraża równow między siła rz a jej obciążeniem; EROZJA BOCZNA- podcinanie i rozmywanie brzegów koryta przez wodę płynącą; TRANSPORT mater dennego: trakcja (wleczenie i toczenie), saltacja (przemieszczenie skokowe), suspensja (przemiesz w zawieszeniu); atrycja (rozkruszanie i obtaczanie odruchów skalnych większych od 2mm); KORYTA: proste, kręte, meandrujące, roztopowe i anastomozujące; krętość= dł koryta/dł pasa meandrowego; Meander (zakole)- fragment koryta rzeki o kształcie przypominaj pętlę lub łuk; przemiały- formy w postaci wędrujących ławic, gdy płytko tw się bystrza; koryta roztokope (rzeki dzikie, proglacjalne, duże wahania rwącego przepływu); formy pozakorytowe: wały przykorytowe, baseny popowodziowe (dekantacja-wytrącanie najdrobniej frakcji z wód wolno płynących lub stojących), porzucone koryta, starorzecza (wypełn wodą), wały przeciwpowodziowe; AKUMULACJA (DEPOZYCJA) jest gdzie zmniejsza się spadek koryta, zmniejsz masa w, rozszerza koryto, rośnie tarcie, rz jest podparta, rz uchodzi do zbiornika; stożki napływowe (forma na skutek akumulacji osadów): stożki o b d nachyleniu (pow 10st, torencjalne, u wylotów wciosów górskich i wyżynnych, powst po nagłuch ulewach i roztopach), napływowe potoków górskich (d wahania stanu wody, 2-7st, zbud z materiału wartwowego), napływowe d rzek (0,5-2st, duże rozmiary, osady drobnoziar, piaski); flokulacja- zbijanie się cz iłu w gruzełki przy ujściu rz do morza); DELTY: schowane (zajmuja zatoki, Wisła, Jangcy, Sekwana), wysunięte (rozpościeraja się w kierunku morza jako *delty wieloramienne, palczaste, *łukowe, *klinowe, Wołga, Missisipi); DOLINĄ rzeczną- podłużne obniżenie utworz wskutek erozyjnej działal wody płynącej korytem, nachylone w 1kier, zgodnie ze spadkiem rz; dno i zbocza; Typy: gardziel (b wąskie, pion zbocza), jar=kanion, wcios, dolina płaskodenna, nieckowata.